Konteksty – nowa matura, o co chodzi?

Przy­kła­do­we konteksty:

wie­dza z teo­rii lite­ra­tu­ry, np.
- epos naro­do­wy i jego funk­cje
- bal­la­da jako nobi­li­ta­cja kul­tu­ry ludo­wej
- kathar­sis w tra­ge­dii antycz­nej
- rola baj­ki oświe­ce­nio­wej itp.

wie­dza z histo­rii lite­ra­tu­ry oraz epok:
- mesja­nizm i jego funk­cje w roman­ty­zmie
- kon­cep­cja wiesz­cza naro­do­we­go
- poeci baro­ko­wi np. wobec tema­ty­ki cier­pie­nia, śmier­ci
- rene­sans jako odno­wie­nie fascy­na­cji epo­ką sta­ro­żyt­no­ści
- myśl pozy­ty­wi­stycz­na wobec myśli roman­tycz­nej (albo: roman­tyzm-oświe­ce­nie itp.)
- tema­ty­ka reli­gij­na jako narzę­dzie opo­wia­da­nia o uni­wer­sal­no­ści np. cier­pie­nia (w śre­dnio­wie­czu)
- “poezja po Auschwitz” – zma­ga­nia poetów z poszu­ki­wa­niem nowej for­my wyra­zu po woj­nie
- gru­py poetyc­kie (ska­man­dry­ci, kata­stro­fi­ści, futu­ry­ści) i ich posta­wa wobec rzeczywistości/przyszłości

kon­tek­sty doty­czą­ce kon­kret­nych dzieł i ich roli:
(np. “Dzia­dów” cz. III, twór­czość Szek­spi­ra, tłu­ma­cze­nie Psal­mów Kocha­now­skie­go, “Oca­le­nie” Miło­sza i jego rola w powo­jen­nej poezji, oddzia­ły­wa­nie “Cier­pień mło­de­go Wer­te­ra”, rola powie­ści “ku pokrze­pie­niu serc” w twór­czo­ści Sien­kie­wi­cza, “Wese­le” jako gorz­ki roz­ra­chu­nek z polskością)

kon­tek­sty bio­gra­ficz­ne:
- wpływ woj­ny na twór­czość K.K. Baczyń­skie­go i pisa­rzy okre­su woj­ny
- doświad­cze­nie powsta­nia stycz­nio­we­go w twór­czo­ści Żerom­skie­go
- posta­wa Kocha­now­skie­go wobec cier­pie­nia w obli­czu śmier­ci dziec­ka
- trau­ma wojen­na Róże­wi­cza i jej rola w kształ­to­wa­niu języ­ka poetyc­kie­go
- emi­gra­cja wiel­kich roman­ty­ków (i jej obraz lite­rac­ki)
- Piotr Skar­ga i doświad­cze­nia kontrreformacji

wie­dza histo­rycz­na:
- Wiel­ka Emi­gra­cja, powsta­nia
- w grun­cie rze­czy jaki­kol­wiek kon­tekst z histo­rii (nie musi być histo­ria Polski)

kon­tekst filo­zo­ficz­ny, np.
- sto­icyzm (moż­na dodat­ko­wo powo­łać się np. na jego obec­ność w twór­czo­ści Jana Kocha­now­skie­go)
- myśl wybra­ne­go filo­zo­fa, np. Pla­to­na, Ary­sto­te­le­sa, Kar­te­zju­sza, Kan­ta
- oddzia­ły­wa­nie danej myśli filo­zo­ficz­nej, np. nie­tz­sche­anizm, egzy­sten­cja­lizm, stoicyzm

dzie­ła pla­stycz­ne (kon­kret­ne lub odda­ją­ce kon­tekst danej epo­ki; kon­kret­ne aspek­ty twór­czo­ści w kon­tek­ście epo­ki, np. reali­stycz­ne przed­sta­wia­nie deta­li ana­to­micz­nych w rene­san­sie a fascy­na­cja czło­wie­kiem; baro­ko­we: brak syme­trii, fascy­na­cja dyna­mi­zmem, asy­me­trią, ruchem jako zobra­zo­wa­nie nie­po­ko­jów epo­ki; kla­sy­cyzm w malar­stwie jako odtwór­cza fascy­na­cja prze­szło­ścią; malar­stwo abs­trak­cyj­ne jako poszu­ki­wa­nie nowych środ­ków wyrazu)

mito­lo­gia, Biblia – oczywiste

Pamię­taj, że kon­tekst może łączyć róż­ne wąt­ki (np. kon­tekst bio­gra­ficz­ny i kon­tekst epo­ki; kon­tekst filo­zo­ficz­ny i dzie­ło lite­rac­kie, w któ­rym się prze­ja­wia; kon­tekst histo­rycz­ny i jego wpływ na lite­ra­tu­rę danej epoki/pisarza; wyda­rze­nia danej epo­ki i ich wpływ na nur­ty filo­zo­ficz­ne; życie filo­zo­fa a jego wpływ)