Możesz zostać moim patronem/moją patronką: 
Po co nam zasady interpunkcyjne?
Interpunkcja to nie fanaberia polonistów, lecz narzędzie, które ratuje sens. To ona determinuje, czy zdanie „idziemy jeść dzieci” to makabryczna groźba, czy ciepłe zaproszenie do obiadu. Przecinki, kropki i dwukropki działają jak drogowskazy – pokazują, gdzie się zatrzymać, co jest najważniejsze, kto mówi i co właściwie miał na myśli. Bez nich tekst zamienia się w chaos, a jedno nieprawidłowe użycie może wywołać semantyczną katastrofę. Interpunkcja porządkuje bałagan, nadaje rytm wypowiedzi, podkreśla emocje i – przede wszystkim – chroni nas przed nieporozumieniami. Znak zapytania to jeden z najbardziej rozpoznawalnych znaków interpunkcyjnych. Wydaje się prosty w użyciu, ale czy na pewno zawsze wiemy, kiedy go postawić?
Czym jest znak zapytania?
Znak zapytania (inaczej: pytajnik) to znak interpunkcyjny, który stawiamy na końcu zdania pytającego. Informuje czytelnika, że autor oczekuje odpowiedzi lub wyraża wątpliwość.
Przykład:
Czy masz dziś czas na spotkanie?
Kiedy stawiamy znak zapytania?
1. Na końcu zdań pytających
To najbardziej podstawowe zastosowanie pytajnika.
Przykłady:
Co robisz po szkole?
Możemy porozmawiać?
Kim byłem, że z chmury wyrosłem? (K.K. Baczyński)
Ars poetica? (C. Miłosz)
Uwaga:
nawet jeśli pytanie brzmi niepewnie albo ma formę wyznania — zawiera pytanie, to kończy się pytajnikiem.
2. W tytułach dzieł i rozdziałów
Znak zapytania może pojawić się także w tytułach, jeśli tytuł ma formę pytania.
Przykłady:
Dlaczego nie w chmurze? – tytuł wiersza C.K. Norwida
Ale o co ci chodzi? – książka M. Świetlickiego
Tytuł pytający kończymy pytajnikiem – w przypadku książek, wierszy czy rozdziałów.
3. W zdaniach złożonych z pytaniem nadrzędnym
Zdarza się, że całe zdanie składa się z kilku części – z pytaniem i jego rozwinięciem. Jeśli pytaniem jest główne zdanie nadrzędne, pytajnik stawiamy na końcu całego zdania.
Przykłady:
Co zrobimy, jeśli nie znajdą naszego bagażu?
Czy wiesz, o której godzinie rozpoczyna się zebranie?
Tu ważna jest konstrukcja zdania – liczy się to, która część zawiera pytanie główne.
4. W zdaniach współrzędnie złożonych z pytaniem
Kiedy zdanie współrzędnie złożone zawiera pytanie, a poprzedzone jest np. spójnikiem „ale”, również kończymy całość znakiem zapytania.
Przykłady:
Powiedział, że jutro wyjeżdża, ale czy na pewno?
Przekonywała o swojej uczciwości, ale jak to sprawdzić?
Mogłabym przejść na emeryturę, ale co bym wtedy robiła?
Tutaj znak zapytania obejmuje całość wypowiedzi, nie tylko drugą część.
5. W pytaniach rozłącznych
Jeśli pytanie ma formę rozłączną („czy… czy…?”), kończy się zawsze pytajnikiem.
Przykłady:
Czy babcia już przyjechała, czy jeszcze nie?
Czy to twój zeszyt, czy Maćka?
Kiedy NIE stawiamy pytajnika?
1. Gdy pytanie jest tylko częścią zdania
Jeśli pytające zdanie podrzędne jest tylko częścią całości, pytajnika nie stawiamy. Nawet jeśli występuje pytanie – nie kończy ono głównej myśli.
Przykłady:
Nie wiem, czy pojadę w tym roku nad morze.
Zastanawiała się, dlaczego wszyscy się od niej odsunęli.
Chciałbym się dowiedzieć, kiedy profesor Nowak ma dyżur.
Jak znalazła się na Syberii, nikomu nie mówiła.
Tu mamy do czynienia z narracją lub opisem refleksji, a nie z pytaniem do odbiorcy.
Znak zapytania w nawiasie (?)
1. Do wyrażenia wątpliwości
Czasem znak zapytania stawia się w nawiasie – oznacza to wątpliwość, ironię albo niedowierzanie.
Przykłady:
Prasa poinformowała o kolejnych sukcesach (?) naszych artystów za granicą.
Twierdził, że jego referat powstał samodzielnie (?) i bez pomocy nauczycielki.
To rodzaj komentarza autora, który pokazuje dystans do danej informacji.
Pytajnik z wykrzyknikiem – kiedy można je połączyć?
Zdarzają się sytuacje, w których emocje mieszają się z pytaniem. Wtedy można połączyć znak zapytania z wykrzyknikiem.
1. Najpierw pytajnik, potem wykrzyknik (!?)
To mocniejsze pytanie z elementem zaskoczenia, emocji, oburzenia.
Przykład:
Jak możesz tego nie widzieć!?
2. Najpierw wykrzyknik, potem pytajnik (?!)
To bardziej wykrzyknienie z domieszką pytania – często używane w ironii lub frustracji.
Przykład:
Po co ten stres?!
Oba zapisy są poprawne, ale trzeba je stosować z umiarem i tylko w tekstach o charakterze potocznym, literackim lub publicystycznym. W pracach szkolnych i formalnych raczej unika się łączenia znaków interpunkcyjnych.
Najczęstsze błędy związane ze znakiem zapytania
Błąd: Pytanie w środku zdania z pytajnikiem
Niepoprawnie:
Zastanawiał się, dlaczego nikt nie przyszedł?
Poprawnie:
Zastanawiał się, dlaczego nikt nie przyszedł.
Błąd: Brak pytajnika po pytaniu bez „czy”
Niepoprawnie:
Możemy porozmawiać.
Poprawnie:
Możemy porozmawiać?
Błąd: Pytajnik po zdaniu oznajmującym z pytajnikiem w nawiasie
Niepoprawnie:
Twierdzi, że napisał to sam?.
Poprawnie:
Twierdzi, że napisał to sam (?).
Znak zapytania w języku potocznym i literaturze
W literaturze i języku codziennym znak zapytania często służy do oddania tonu mówcy – jego niepewności, ironii, prowokacji.
Przykłady z literatury:
„Czemu nie w chmurze?” – Norwid
„Kim jestem, czerniejąc jak ziemia?” – Baczyński
„Ale o co ci chodzi?” – Świetlicki
W języku codziennym coraz częściej pytajnik pełni funkcję ekspresyjną, np.
Serio?
Naprawdę?
To już?
Warto uczyć się ich rozpoznawania i świadomego stosowania.