Rządowy projekt ustawy UD222, opublikowany w wykazie prac legislacyjnych 14 kwietnia 2025 roku, zakłada istotne zmiany w strukturze prawnej systemu oświaty. Ministerstwo Edukacji, pod kierownictwem Barbary Nowackiej, proponuje m.in. przyznanie nauczycielom, wychowawcom oraz pracownikom pedagogicznym formalnego statusu funkcjonariuszy publicznych. To jednak tylko jeden z wielu punktów kompleksowej nowelizacji Prawa oświatowego.

Nauczyciel z ochroną jak sędzia czy prokurator?

Obecnie nauczyciele korzystają z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych tylko w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych. Projekt UD222 zakłada trwałą zmianę w Kodeksie karnym – dodanie do art. 115 § 13 nowego punktu 11, który uczyni z nauczyciela formalnego funkcjonariusza publicznego. Oznacza to, że przestępstwa popełnione wobec nauczycieli – w tym znieważenie, groźby czy przemoc – będą ścigane z urzędu i zagrożone wyższymi karami, nawet jeśli do incydentu dojdzie poza szkołą.

Wzmocnienie pozycji nauczyciela – tylko symboliczne?

Nie. Nowy status to nie tylko gest polityczny. Projekt odpowiada na rzeczywiste potrzeby środowiska szkolnego, w którym agresja wobec nauczycieli – fizyczna i słowna – staje się coraz częstsza. Postanowienie Sądu Najwyższego z 22 listopada 2017 r. (V KK 300/17) jednoznacznie wskazuje, że funkcjonariusz publiczny podlega ochronie również wtedy, gdy napaść ma związek z jego zawodem, ale niekoniecznie następuje podczas wykonywania obowiązków. Obecnie w przypadku nauczycieli sytuacja taka rodziła wątpliwości. Projekt ma je jednoznacznie rozwiać.

Zmiana systemowa, a nie jednowymiarowa

Nadanie statusu funkcjonariusza publicznego nauczycielom to część szerszej reformy. Projekt UD222 porządkuje też prawa i obowiązki ucznia, wprowadza katalog kar i obowiązków, a także tworzy nowy system rzecznictwa praw uczniowskich. Powstaną szkolni, wojewódzcy i krajowi rzecznicy praw ucznia. W szkołach obowiązkowe będą rady złożone z nauczycieli, uczniów i rodziców. Wszystko po to, by zbudować bardziej demokratyczną, a jednocześnie bezpieczną strukturę oświatową.

Dlaczego ta zmiana budzi emocje?

Przeciwnicy reformy obawiają się militaryzacji szkoły i zwiększenia dystansu między nauczycielami a uczniami. Zwolennicy wskazują na potrzebę realnego wsparcia dla nauczycieli, którzy często zostają bezbronni wobec agresji ze strony uczniów lub rodziców. Sam projekt został przygotowany na podstawie rekomendacji Zespołu ds. Praw i Obowiązków Ucznia, złożonego z nauczycieli, prawników i przedstawicieli organizacji pozarządowych. Odpowiada on także na postulaty naukowe – m.in. prace Piotra Duksy i Małgorzaty Tomkiewicz dowodzące potrzeby rozszerzenia ochrony prawnej nauczyciela jako osoby pełniącej misję publiczną.

Piotr Duksa i Małgorzata Tomkiewicz są autorami artykułu naukowego pt. „Nauczyciel funkcjonariuszem publicznym? Zakres ochrony i odpowiedzialności nauczycieli w polskim prawie karnym”, opublikowanego w czasopiśmie „Studia Warmińskie” (nr 48, 2011). W publikacji tej autorzy analizują status prawny nauczycieli w kontekście ich ochrony i odpowiedzialności karnej, porównując ich sytuację z innymi funkcjonariuszami publicznymi

Co dalej?

Projekt ustawy UD222 ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w II kwartale 2025 roku. Jeśli zmiany wejdą w życie, nauczyciel stanie się nie tylko edukatorem, ale i funkcjonariuszem publicznym w pełnym tego słowa znaczeniu. To nie tylko kwestia prestiżu, lecz przede wszystkim bezpieczeństwa, odpowiedzialności i jasnych reguł w relacjach między uczniem, nauczycielem a państwem.