Możesz zostać moim patronem/moją patronką: 
Po co nam zasady interpunkcyjne?
Interpunkcja to nie fanaberia polonistów, lecz narzędzie, które ratuje sens. To ona determinuje, czy zdanie „idziemy jeść dzieci” to makabryczna groźba, czy ciepłe zaproszenie do obiadu. Przecinki, kropki i dwukropki działają jak drogowskazy – pokazują, gdzie się zatrzymać, co jest najważniejsze, kto mówi i co właściwie miał na myśli. Bez nich tekst zamienia się w chaos, a jedno nieprawidłowe użycie może wywołać semantyczną katastrofę. Interpunkcja porządkuje bałagan, nadaje rytm wypowiedzi, podkreśla emocje i – przede wszystkim – chroni nas przed nieporozumieniami. Nawias zaś pozwala dopowiadać, komentować i tłumaczyć – dyskretnie, na marginesie, ale zawsze z precyzją. Bez niego trudno byłoby oddzielić poboczne myśli od głównego sensu wypowiedzi, a tekst straciłby wiele ze swojej klarowności i niuansu.
Co to jest nawias?
Definicja i funkcje nawiasu
Nawias to znak przestankowy używany do wydzielania fragmentu tekstu, który pełni funkcję dopowiedzenia, uzupełnienia lub komentarza. Można powiedzieć, że nawias to sposób na „szepnięcie” czegoś czytelnikowi – bez przerywania głównego toku wypowiedzi.
Przykład:
Marek pojechał na wakacje do Włoch (do Neapolu, jak co roku), zostawiając psa u sąsiadów.
Po co używamy nawiasów?
Nawiasu używa się, gdy:
- chcemy dodać wyjaśnienie lub komentarz,
- podajemy źródło informacji,
- wprowadzamy dane techniczne, daty, liczby,
- tłumaczymy wyrazy lub nazwy,
- cytujemy cudze wypowiedzi z uzupełnieniami lub skrótami.
Rodzaje nawiasów i ich zastosowanie
Nawias okrągły – najczęściej używany
To najpopularniejszy typ nawiasu. W języku polskim stosuje się go do:
dopowiedzeń i komentarzy:
„Wyjechał z miasta (nie pożegnawszy się z nikim).”
danych technicznych i informacji dodatkowych:
„Książka ma format A5 (210×148 mm) i 144 strony.”
odwołań w tekstach naukowych:
„Zob. SJP PWN (2021, s. 145).”
Nawias kwadratowy – do cytatów i uzupełnień
Kwadratowe nawiasy służą przede wszystkim:
do zaznaczania zmian w cytacie:
„[Ona] powiedziała, że nie wróci.”
do wstawiania komentarzy redakcyjnych lub wyjaśnień w cudzym tekście:
„Jan [Kowalski] nie stawił się na egzamin.”
w pracach naukowych – np. przy podawaniu roku wydania:
„[2023]”
Nawias prosty – rzadki, ale potrzebny
Stosowany jest m.in.:
w transkrypcji fonetycznej:
/ʃ/, /t͡ʂ/, /mɔʃ/
(Tu nawias prosty oznacza symboliczny zapis dźwięku – nie dokładne brzmienie, ale jego idealną postać.)do oddzielania różnych poziomów informacji technicznej, gdy chcemy pokazać alternatywne sformułowania:
wyłącznik / przełącznik – urządzenie służące do przerywania obwodu elektrycznego.
w tekstach informatycznych i kodach programowania, np. jako składnik komendy lub ścieżki dostępu:
C:/Users/Aneta/Desktop
(Nawias prosty oddziela elementy struktury katalogów.)w tekstach administracyjnych lub szablonach formularzy, gdzie oznacza się różne warianty do wyboru lub miejsce do wypełnienia:
Proszę wpisać płeć: mężczyzna / kobieta / inne
Data realizacji: __ / __ / 2025
Zasady interpunkcyjne związane z nawiasem
Czy stawiać przecinek przed nawiasem?
Nie stawiamy przecinka przed nawiasem, jeżeli nie kończy on zdania podrzędnego.
Poprawnie:
„Pojechał do Krakowa (na konferencję naukową) i wrócił w niedzielę.”
Niepoprawnie:
„Pojechał do Krakowa, (na konferencję naukową)…”
Kropka przed czy po nawiasie?
Kropka kończąca zdanie w większości przypadków stawiana jest po nawiasie, jeśli to nawias zamyka zdanie.
Przykład:
„Kupił nowy telefon (ten sam model, co ja).”
Jeśli jednak zdanie wewnątrz nawiasu jest samodzielne, wtedy kropka stawiana jest w środku:
Przykład:
„Kupił nowy telefon. (Nie wiem, czy dobrze zrobił.)”
Wewnątrz nawiasu – jak pisać?
Jeśli nawias zawiera część zdania, zaczynamy go małą literą i kończymy bez kropki.
Jeśli zawiera całe zdanie, zaczynamy wielką literą, a na końcu stawiamy kropkę, pytajnik lub wykrzyknik.
Praktyczne przykłady użycia nawiasów
W zdaniach codziennych
- „Spotkanie odbędzie się w piątek (najpewniej o 17:00).”
- „To mój kuzyn (ten z Warszawy).”
W tekstach naukowych i literackich
- „Autor nawiązuje do wcześniejszych badań (Nowak 2018, s. 45).”
- „Słyszałam od Lalki (Anielcia Kottówna, siostra Janka Kotta – przyp. mój – R.M.), że jesteś już po operacji.”
W dialogach i przypisach
- „Nie mam pojęcia (serio!), co on miał na myśli.”
- „Zob. komentarz redaktora [tu uzupełniony].”
Czego unikać przy używaniu nawiasów?
- Nie nadużywaj nawiasów – tekst zbyt gęsto nimi naszpikowany staje się trudny w odbiorze.
- Nie mieszaj rodzajów nawiasów bez potrzeby – używaj ich zgodnie z kontekstem.
- Nie zostawiaj nawiasu otwartego – zawsze musi być parzysty.
- Nie stawiaj kropki po otwartym nawiasie ani przed zamknięciem.