Przedstawione poniżej wypracowanie stanowi wzorcowe podejście do tematu numer 1, zaliczając się do prac spełniających wszystkie wymagane kryteria zadania: „Demonstruje ono efektywne wykorzystanie wybranych dzieł literackich i ich kontekstu. Jest ono zorganizowane w sposób logiczny, prezentując jednolitość myśli i stylu oraz wykorzystując różnorodne techniki językowe”.

Wypracowanie i ocena pochodzi z dokumentu „Sprawozdanie za rok 2023″ dostępnego na STRONIE CKE.

Uwaga! Poprawiłam kilka kwestii językowych!

Polecenie [matura rozszerzona 2023]:
Realizm i fantastyka. Rozważ, jaką funkcję pełni przenikanie się konwencji
realistycznej i konwencji fantastycznej w tym samym utworze literackim.

W pracy odwołaj się do:
• wybranej lektury obowiązkowej

• innych utworów literackich z dwóch różnych epok

• wybranego kontekstu

Przykład wypracowania wg CKE:

Poszczególne konwencje literackie określają zasady konstruowania dzieła pod względem jego formy, stylu, tematyki i kreacji bohaterów. Najpopularniejsze z nich to konwencje realistyczna, która zakłada obecność estetyki mimetycznej, a więc według niej fikcyjny świat ma być stworzony na wzór rzeczywistości, przestrzega zasad logiki i ogólnie przyjętej moralności, oraz fantastyczna, która opiera się na wyobraźni pisarza, zawiera elementy cudowności, niezwykłości i odbiega od życiowego prawdopodobieństwa. Twórcy często decydują się na połączenie tych konwencji w kreacji świata przedstawionego. Takie zabiegi pełnią różne funkcje w dziełach literackich, pogłębiając ich problematykę. Wskazują na to liczne przykłady.

Synteza realizmu i fantastyki w utworze może służyć ujawnieniu zła ukrytego we wnętrzu człowieka. Ta metoda twórcza jest charakterystyczna dla dramatu szekspirowskiego, który przełamał zasadę mimesis. Występuje ona w sztuce „Makbet” Williama Szekspira. W realiach średniowiecznej Szkocji pojawiają się postaci fantastyczne – wiedźmy, które przyczyniają się do negatywnej przemiany, jaka następuje w tytułowym bohaterze. Dzięki ich przepowiedni przekonuje się on o własnej żądzy władzy. Na drodze do niegodziwego postępowania jest motywowany psychologicznie (co znamienne dla realizmu) oraz przez siły nadprzyrodzone (cecha fantastyki). Przenikanie się konwencji w dziele skutkuje konkretnym przebiegiem akcji. Bohater posiada wolną wolę, jednak obecność postaci o wątpliwym statusie ontologicznym staje się dla niego impulsem do zostania mordercą. Wiedźmy nakręcają spiralę zła, której sprawcami są małżeńska para. Makbet i jego żona podejmują się jednak zwykłych, ludzkich działań. Metoda połączenia w dziele danych konwencji skutkuje obnażeniem prawdziwego oblicza Makbeta.

Przenikanie się planów wiernych konwencji realistycznej oraz fantastycznej w utworze literackim może służyć stworzeniu autorskiej wizji minionych wydarzeń. Takim zabiegiem posłużył się Stanisław Wyspiański w utworze „Noc listopadowa”. Akcja dramatu dzieli się na dwie płaszczyzny: historyczną oraz mitologiczną i dotyczy ona wydarzeń zrywu narodowowyzwoleńczego. Fikcyjni bohaterowie, wywodzący się z antycznej kultury, ingerują w powstańcze walki, wpływają na motywacje innych postaci dzieła. Zbiórce patriotów w warszawskich Łazienkach towarzyszy wymowna scena pożegnania Demeter i Kory. Atena oraz Ares determinują wynik walk. Sceny mitologiczne nie są jedynie komentarzem do historii, światy realizmu i fantastyki przenikają się nawzajem, dopełniają się. Pozwala to autorowi dokonać oceny wydarzeń z lat 30. XIX w., wyciągnąć wnioski dotyczące postaw obywateli. Każda postać w dziele posiada swoje symboliczne znaczenie. Wyspiański odzwierciedla przebieg działań powstańców, dodatkowo wprowadzając do świata przedstawionego greckich bogów, dzięki czemu dokonuje swoistej interpretacji przeszłości poprzez mit. Pogłębia wydźwięk dzieła o stwierdzenie, że przegrana powstania była wpisana w przeznaczenie, fatum, oraz nastąpi kiedyś odrodzenie narodu. W podobny sposób Wyspiański tworzy ocenę postaw politycznych i społecznych Polaków w dramacie „Wesele”, gdzie fantastyczne widma objawiają się gościom bronowickiej uczty i są kluczowe dla zrozumienia diagnozy społeczeństwa, którą sformułował artysta.

Autorzy mogą posługiwać się zarówno konwencją realistyczną, jak i fantastyczną w tworzeniu dzieła, aby przedstawić w sposób karykaturalny rzeczywistość państwa totalitarnego. Michaił Bułhakow napisał powieść „Mistrz i Małgorzata” poniekąd w ramach rekompensaty za przykrości, jakie wyrządził mu komunistyczny reżim. Z tego powodu pragnął ośmieszyć absurdalne sytuacje, które miały miejsce w Rosji dwudziestolecia międzywojennego. W tym celu w ponurej rzeczywistości Moskwy pojawia się szatan oraz jego świta. Realistycznie oddaje autor nastroje, jakie panowały wśród ludzi oraz ogólny obraz życia w państwie. Działania diabłów, istot o nadprzyrodzonych mocach, obnażają ludzkie zakłamanie i niesprawiedliwość systemu ZSRR. Nieprzyjemnie doświadczają one ludzi niegodziwych, wymierzając sprawiedliwość. Paradoksalnie, to sam szatan przyczynia się do przywrócenia w Rosji należytego porządku. Woland udziela pomocy osobom dobrym, walczącym o prawdę i uczucia wyższe, takim jak Małgorzata. Autor podkreśla przez to znaczenie życia według własnych zasad. Plan realistyczny i fantastyczny utworu tworzą wspólnie obraz świata zdemoralizowanego, gdzie władza nie zważa na podstawowe prawa człowieka, a większość ludzi konformistycznie jej się podporządkowuje. Autorowi udaje się wykreować groteskową rzeczywistość, piętnując przy tym totalitaryzm.

Autorzy decydują się na przemieszanie w procesie twórczym dzieła konwencji realistycznej i fantastycznej, aby wykreować literacki świat pełen znaczeń. Takie działanie pozwala wzbogacić przesłanie dzieła i zwrócić uwagę czytelnika na ważne kwestie, godne dłuższej refleksji. Zagadnienia te mogą dotyczyć prawd uniwersalnych, spraw narodowych, czy też krzywdzących systemów autorytarnych. Warto więc uważnie analizować dzieła, które zawierają w sobie pierwiastki realności oraz nieprawdopodobności, aby wyciągnąć z lektury jak najwięcej.

Komentarz CKE do przykładu 71.:

Wypracowanie spełnia formalne warunki polecenia, ponieważ:
• nie zawiera kardynalnego błędu rzeczowego;
• znajduje się w nim odwołanie do utworów literackich z dwóch różnych epok, w tym do lektury obowiązkowej – w tym przypadku do „Makbeta” Williama Szekspira oraz „Nocy listopadowej” Stanisława Wyspiańskiego;
• dotyczy problemu wskazanego w poleceniu;
• jest wypowiedzią o charakterze argumentacyjnym;

Kompetencje literackie i kulturowe
Omówione w pracy utwory literackie, czyli „Makbet”, „Noc listopadowa” oraz „Mistrz i Małgorzata” zostały wykorzystane w pełni funkcjonalnie, gdyż zdający merytorycznie odniósł się do kwestii funkcji przenikania się konwencji realistycznej i fantastycznej w tym samym utworze literackim. Ponadto, co należy podkreślić, w wypracowaniu zostały uwzględnione elementy składowe poszczególnych utworów, które wsparły zaprezentowany w pracy tok rozumowania. Dzięki temu przedstawiona argumentacja jest bogata, a wypowiedź ma charakter erudycyjny. W tej realizacji tematu 1. pojawia się także w pełni funkcjonalnie wykorzystany kontekst interpretacyjny, którym zdający uczynił dramat Stanisława Wyspiańskiego „Wesele” – utwór ten pogłębił omówienie problematyki przenikania się konwencji fantastycznej i realistycznej w „Nocy listopadowej”.

Kompozycja wypowiedzi
Praca została zorganizowana problemowo. Segmentacja wypowiedzi jest poprawna, a wywód – wewnętrznie spójny i nie pojawiają się w nim zaburzenia logiczne na poziomie poszczególnych akapitów.

Styl wypowiedzi
Styl wypowiedzi jest funkcjonalnie jednolity oraz dostosowany do egzaminacyjnej sytuacji komunikacyjnej.

Język wypowiedzi
Zakres środków językowych w wypracowaniu jest szeroki, co oznacza, że zdający wykorzystał zróżnicowaną składnię oraz zróżnicowaną leksykę, ponieważ zastosował różnorodne konstrukcje składniowe oraz m.in. precyzyjne słownictwo czy terminologię literaturoznawczą.

Mój komentarz:
– „wyciągnąć z lektury jak najwięcej” z moich doświadczeń wynika, że takie wyrażenie zostanie uznane za błąd stylistyczny;
– w zakończeniu przywołałabym bohaterów/tytuły omawianych tekstów (w myśl zasady, że po przeczytaniu wstępu i zakończenia otrzymujesz streszczenie pracy);
– nie jest to wzór dla wszystkich, jeśli zdający obawiają się, że nie zastosują terminologii teoretycznoliterackiej, to dla bezpieczeństwa powinni przy podawaniu przykładu zawsze pisać gatunek (w końcu to termin literacki!);

SZCZEGÓŁY:

wypowiedź argumentacyjna (rozprawka na poziomie rozszerzonym) matura 2023
Więcej na ten temat dowiesz się z mojego kursu do matury (w sklepie znajdziesz też kurs do egzaminu ósmoklasisty). Chesz się z nim zapoznać? KLIKNIJ TUTAJ.