Jedynka Polskie Radio: „Niepodległość jest Kobietą” – o kobietach w kanonie lektur.

Co z tego wynika?

I tutaj z odpowiedzią przychodzi książka „Bezradne i romantyczne” Aleksandry Korczak (Wydawnictwo Krytyki Politycznej). Autorka proponuje, by w lekturach szukać innych punktów ciężkości.

„Role obu płci kształtuje kultura”.

Nie biologia, lecz zestaw szkolnych wyborów i nawyków interpretacyjnych decyduje, jak widzimy dziewczynki i kobiety w literaturze. Gdy w kanonie powraca jeden typ bohaterki (opiekuńczej, pięknej, milczącej), uczniowie uczą się, że to „naturalny” wzorzec – choć jest po prostu utrwaloną konwencją.

„W wielu lekturach nie ma bohaterek pierwszego planu”.

Nieobecność lub marginalizacja bohaterek to efekt selekcji i sposobu czytania. Tam, gdzie kobiety są, częściej wspierają i czekają niż decydują. Z perspektywy dydaktycznej warto zmienić pytania do tekstu: z „kto kogo ratuje” na „kto ma cel, kompetencje i wpływ”.

„Schemat ocalającego i ocalanej”.

Popularna dynamika fabularna (on działa, ona jest podopieczną) dobrze „niesie” przygodę, lecz utrwala asymetrię sprawczości. Krytyczne czytanie polega na śledzeniu, kto ma prawo do błędu i rozwoju, a kto zostaje „nagrodą” lub „motywacją” dla bohatera.

Zamiast schematów – czego szukać w lekturach

Zamiast ocen wyglądu – opis kompetencji, decyzji i odpowiedzialności bohaterek.
Zamiast „ratowania damy” – przykłady współdziałania i partnerstwa ról.
Zamiast „wiecznej dziewczęcości” – dojrzewania rozumianego jako nabywanie podmiotowości.

Dwie podpowiedzi czytelnicze pod temat obywatelskości

„W pustyni i w puszczy” – dobry punkt wyjścia do rozmowy o kolonialnych hierarchiach oraz o sprawczości dziewczynek i kobiet: kto planuje, kto decyduje, kto ponosi konsekwencje.

„Ania z Zielonego Wzgórza” – przykład, jak ambicja i edukacja przekładają się na podmiotowość; dojrzewanie nie sprowadza się do romantycznych uniesień, lecz także obejmuje rozwój kompetencji i odpowiedzialności.