Doświadczenie historyczne w zapisie literackim – Bogumiła Kaniewska – matura rozszerzona 2022

Na co wskazuje tytuł?

Tekst dotyczy tego, w jaki sposób czyjeś doświadczenie historyczne (czyli to, co przeżywał w okresie twórczości) jest uchwycone w tekście literackim

Problematyka tekstu:

Mediatyzacja doświadczenia historycznego w tekście literackim – czyli w jaki sposób tekst literacki jest zapośredniczony w historii. Czy tekst literacki mówi tylko o tym, co wymyślił autor? No właśnie nie – bo to, co sobie myślał autor (i w jaki sposób myślał) jest uzależnione od epoki historycznej. Autor wraz ze swoimi poglądami jest sam w sobie eksponatem pokazującym konkretne myślenie danej epoki; jakkolwiek by nie próbował od tego uciec, nie może.

Dobrym przykładem jest to, w jaki sposób ludzie myślą o przyszłości. Ich wyobrażenia o tym, co będzie za 50 lat, pozwalają dokładnie poznać, jak postrzegają świat. Ludzie sobie wyobrażali latające samochody, które wyglądały tak jak w latach 50. XX wieku (teraz widzimy, że wygląd się totalnie zmienił).

Konflikt:

Literatura jako ujście emocji jednostki i pamięci indywidualnej vs. literatura jako sztuka wchodząca w dialog z pamięcią zbiorową

Stanowisko autorki:

1. Literatura zawsze jest odbiciem myślenia jednostki, ale ponieważ myślenie jednostki jest zdeterminowane przez czasy, w których żyje, jest to jednocześnie odbicie myślenia społeczności – to się nie wyklucza; literatura może być dokumentem historycznym (w skali makro) i doświadczeniem jednostkowym (mikro)
   
2. Odległość dzieła od doświadczenia (np. konwencja literacka) nie odbiera sztuce autentyczności ani wymiaru historycznego
   
3. Mediatyzacja doświadczenia historycznego to każdy zabieg, którego celem jest przełożenie własnego doświadczenia historycznego na język literatury – nawet jeśli nie jest to zabieg zamierzony
   

Pisze zresztą wprost na ten temat:

“Mediatyzację doświadczenia historycznego pojmowałabym zatem jako rodzaj przekładu doświadczenia historycznego na środki dostępne literaturze, swoiste przetwarzanie racji historii na racje literatury”

Nie chodzi tu oczywiście o anachronizację sztuki (choć oczywiście to też jest możliwe; to, że w kinie lat 60. powstawało wiele filmów historycznych świadczy o tym, że była taka potrzeba, a to już jest informacja na metapoziomie na temat ówczesnych czasów).

Temat wypracowania na maturze rozszerzonej 2022 omawiałam na live