Autor

C.S. Lewis (Clive Staples Lewis) (1898-1963)

Tytuł

„Lew, Czarownica i stara szafa” (The Lion, the Witch and the Wardrobe)

(pierwsza część z cyklu „Opowieści z Narnii” )

Rodzaj literacki

epika

Gatunek literacki

powieść fantasy

ma cechy baśni: postaci fantastyczne (czarownica, faun, mówiące zwierzęta, olbrzym), wydarzenia fantastyczne (czary, szybka przemiana pór roku), magiczne przedmioty (łuk trafiający do celu, eliksir leczący rany, różdżka), charakterystyczne zakończenie (zwycięża dobro nad złem)

Data wydania

1950 (pierwsze wydanie polski: Warszawa 1985; tłum A. Polkowski);

Epoka literacka

literatura po 1945 r.

Miejsce wydania

Londyn (Wielka Brytania)

Czas akcji

w świecie rzeczywistym: II wojna światowa (1940 r.), lato, kilka dni

w świecie fantastycznym: kilkanaście lat (brak określonego roku czy epoki, akcja rozpoczyna się, gdy Narnią rządzi Biała Czarownica)

Miejsce akcji

w świecie rzeczywistym: Wielka Brytania, zabytkowy dom profesora na prowincji

w świecie fantastycznym: Narnia: pieczara fauna, chatka Państwa Bobrów, zamek Białej Czarownicy, przy Kamiennym Stole, nad rzeką przy Brodzie Beruny, nad morzem w zamku Ker-Paravel

Geneza

Z dedykacji zamieszczonej w książce możemy się dowiedzieć, że została ona napisana dla Lucy Barfield – córki przyjaciela C.S.Lewisa, której pisarz był ojcem chrzestnym. Proces tworzenia powieści autor opisał w eseju „Wszystko zaczęło się od obrazka” (ang. „It All Began with a Picture”) – zostało tam wspomniane, że podczas II wojny światowej wiele londyńskich dzieci zostało ewakuowanych na wieś, żeby uniknęły bombardowań.

Problematyka

• walka dobra ze złem (walka Aslana i jego sprzymierzeńców z Białą Czarownicą i jej armią)
• przemiana człowieka (metamorfoza, jaką przechodzi Edmund, którego poznajemy jako dokuczającego, obrażającego, kłamiącego dla własnych korzyści chłopca, który dopuszcza się zdrady rodziny, ale pod wpływem słów Aslana zmienia swoje postępowanie)
• więzi rodzinne i ich rola w przemianie człowieka (rodzeństwo wybacza Edmundowi zdradę, nie żywi urazy)
• dojrzewanie (rodzeństwo w trakcie przebywania w Narnii jest wystawione na wiele wyzwań, musi podejmować trudne decyzje, pokonywać swoje słabości, wybierać wartości, którymi chce się kierować, jak np. dobro, prawda)

Typ narracji

narrator trzecioosobowy, wszechwiedzący (zna myśli, uczucia, plany i przeszłość bohaterów), próbuje utrzymać kontakt z czytelnikami, zwracając się do nich, np. „Może się wam wydaje …”

Język

• prosty, potoczny (podobny do tego, jakby ktoś opowiadał historię)
• stylizowany na BIblię (określenia, np. Syn Adama, Córka Ewy, powtórzenia, składnia w niektórych fragmentach) 
• wiersze przytaczane przez pana Bobra (mają charakter przepowiedni)
• zwroty do czytelników
• liczne dialogi
• elementy humorystyczne (zabawne nieporozumienia między bohaterami)

Bohaterowie

ze świata rzeczywistego:

Piotr Pevensie – najstarszy z rodzeństwa; lubi przygody i wyzwania; planuje wyprawy po okolicy; czuje się odpowiedzialny za swoje rodzeństwo (kiedy Edmund znika, chce od razu go szukać); staje w obronie Edmunda, bierze część winy na siebie; jest odważny (mimo strachu rzuca się na wilka, który zaatakował Zuzannę); sprostał zadaniom, które powierzył mu Aslan; otrzymał przydomek Piotr Wspaniały

Zuzanna Pevensie – lubi spokój; łagodzi spory w rodzeństwie; troszczy się o swoje i o innych; martwi się o Łucję, która opowiada o niezwykłej krainie; jest ostrożna i lękliwa (obawia się wędrówki w głąb Narnii, chce też zawrócić podczas poszukiwań Białego Jelenia); otrzymała przydomek Zuzanna Łagodna

Łucja Pevensie – najmłodsza z rodzeństwa; dociekliwa i ciekawa (ona zainteresowała się szafą i odkryła Narnię); wrażliwa (słucha uważnie opowieści płaczącego Tumnusa, pociesza go, ratuje go chusteczką); broni swoich racji; pomocna (chce od razu ratować fauna), otrzymała przydomek Łucja Mężna

Edmund Pevensie – o rok starszy od Łucji, ale nazywa ją dzieckiem; jest kapryśny, zazdrosny; sprawia przykrość siostrze (szydzi z jej opowieści o Narnii); egoistyczny (przechodzi na stronę Białej Czarownicy dla własnych korzyści); naiwny (łatwo wierzy w to, co królowa mu obiecuje); przeżywa rozczarowanie i zmienia się, naprawia swoje błędy i pokonuje Białą Czarownicę, niszcząc jej różdżkę; otrzymał Przydomek Edmund Sprawiedliwy.

Profesor Digory Kirke – właściciel starego zabytkowego domu; sympatyczny; rozważny; poważnie traktuje dzieci; uważnie słucha ich zmartwień i opowieści o Narnii, wierzy w jej istnienie.

Pani Macready – gospodyni Profesora, oprowadza wycieczki po domu, opowiada o obrazach, zbroi i rzadkich okazach książek w bibliotece Profesora.

ze świata fantastycznego:

Pan Tumnus – faun, ze strachu służy Białej Czarownicy, wrażliwy (wyznaje Łucji prawdę o swoim zadaniu), zostaje przez wiedźmę zamieniony w kamienny posąg, Aslan go ożywia

Jadis / Biała Czarownica – bezprawnie nazywa siebie Królową Narnii; twierdzi, że jest człowiekiem, ale tak naprawdę jest wiedźmą; okrutna; karze za najdrobniejsze przewinienia; zmienia swoich wrogów w kamienne posągi; za jej sprawą w Narnii panuje mroźna zima

Aslan – lew, władca puszczy i całej Narnii; szlachetny; mądry (wykorzystuje bardzo stare czary, żeby uratować Edmunda); budzi szacunek oraz miłość; przynosi wiosnę

Państwo Bobrowie – wierni Aslanowi, mądrzy, pracowici, dzięki nim dzieci bezpiecznie trafią do Aslana

Maugrim – wielki wilk, groźny, szef Tajnej Policji, wierny sługa Białej Czarownicy

Grzmotołup – olbrzym, którego odczarował Aslan, wyważa wrota w zamku Białej Czarownicy i wraz z innymi istotami udaje się na pole bitwy, stojąc po stronie Aslana

Symbolika

stara szafa – przejście do innego świata

Aslan – władza, mądrość, dobro, Chrystus (jak on poświęca się i umiera z miłości do innych, przed śmiercią jest męczony i upokarzany, zmartwychwstaje) 

Biała Czarownica – zło, okrucieństwo, śmierć, szatan (podobnie jak w Biblii kusi do uczynienia czegoś złego pod przykrywką przyjemności – karmienie Edmunda ptasim mleczkiem)

Kamienny Stół – ołtarz, na którym została złożona ofiara; grób, w którym było złożone ciało Aslana

Motywy literackie

W płatnej wersji pliku. 

Konteksty

W płatnej wersji pliku. 

Co jeszcze się omawia przy tej lekturze?

W płatnej wersji pliku. 

Streszczenie i opracowanie

W płatnej wersji pliku.