Możesz zostać moim patronem/moją patronką: 
Czy wypracowanie na egzaminie ósmoklasisty jest trudniejsze niż wypracowanie na egzaminie gimnazjalnym? Wiem, że takiego pytania nie zadaje sobie prawie nikt. Postanowiłam jednak sprawdzić, jak to wyglądało – tym bardziej że poziom powinien być całkiem zbliżony (w końcu egzamin gimnazjalny organizowano w trakcie 9. roku edukacji, czy tylko rok później, niż egzamin ósmoklasisty). Z wnioskami wolę się wstrzymać – pozostawiam to ocenie innych. Sama jednak zachęcam do rozważenia, jak sprawa wygląda.
Egzamin ósmoklasisty a egzamin gimnazjalny – na czym polegają różnice?
Oczywiście wszystko to, o czym wspominam we wpisie, należy traktować z przymrużeniem oka. Musimy pamiętać, że oba egzaminy są nieporównywalne. Egzamin ósmoklasisty wieńczy ósmy rok edukacji, a egzamin gimnazjalny odbywał się pod koniec dziewiątego roku. W tym czasie obowiązywały również inne podstawy programowe, a także inne reguły stworzone przez CKE. To ostatnie jest chyba kluczową kwestią – tak naprawdę dopiero ok. 2019 zaczęto strukturyzować egzaminy (najpierw egzamin ósmoklasisty, a później – od 2023 r. – egzamin w nowej formule). Strukturyzowanie oznacza pozbywanie się wszelkich czynników zakładających uznaniowość. Ta sztuka też nie do końca się udała, ale to jest temat na inny wpis.
Co było łatwiejsze w wypracowaniu na egzaminie gimnazjalnym?
1. Mniej stresu.
Za wypracowanie można było dostać max. 10 pkt, co oznacza, że za to zadanie można było dostać 31,25% wszystkich punktów możliwych do zdobycia. Obecnie na egzaminie ósmoklasisty można dostać za wypracowanie max. 20 pkt – czyli aż 44,44% wszystkich możliwych punktów do zdobycia.
2. Łatwiejsze opowiadanie.
No dobrze, opowiadanie może nie pojawiało się zbyt często na egzaminie gimnazjalnym – ale kiedy już było, to nie wymagało odniesienia się do co najmniej jednej lektury obowiązkowej. Tematyka była dowolna, można było pisać o czymkolwiek. Naprawdę! Z kolei obecnie (czyli na egzaminie ósmoklasisty) należy odwołać się do jednej lektury obowiązkowej i wykazać się znajomością jej treści. Jeśli tego zabraknie, opowiadanie zostanie ocenione na 0 punktów.
Napisz opowiadanie o podróży, podczas której wydarzyło się coś, co sprawiło, że ktoś stał się sławny.
Przykładowy temat opowiadania na egzaminie gimnazjalnym (egzamin gimnazjalny 2019)
A jak już jesteśmy przy tematach opowiadań – tutaj znajdziesz moje autorskie tematy wypracowań na egzamin ósmoklasisty. Idealne do ćwiczenia sztuki pisania opowiadania!
3. Punktowanie za treść rozprawki / przemówienia.
Na egzaminie gimnazjalnym można było dostać 4 punkty za „Treść”. W tej kategorii oceniano, czy praca (1) odnosiła się do problemu sformułowanego w temacie, (2) przedstawiała stanowisko autora, zawierała trafną i wnikliwą argumentację popartą przykładami z literatury i (4) zawierała logikę wywodu i wnioskowanie. Oczywiście w przypadku egzaminu gimnazjalnego nie obowiązywało przemówienie – te zasady zamiast tego stosowano do charakterystyki.
Obecnie te kategorie dalej są sprawdzane, ale dochodzą również inne wytyczne. I tak, odniesienie do problemu sformułowanego w temacie i przedstawienie stanowiska autora jest oceniane w kategorii „Realizacja tematu wypowiedzi”. W tym kryterium ocenia się też, czy problem w całości dotyczy problemu wskazanego w poleceniu oraz, czy uwzględniono wszystkie elementy polecenia. Już za to można dostać aż 2 punkty.
Poziom argumentacji ocenia się w kategorii „Elementy retoryczne”, ale obecnie obowiązują bardziej restrykcyjne wytyczne. Argumentacja musi być wnikliwa i pogłębiona, a same argumenty – zilustrowane prawidłowymi przykładami i uporządkowane. Za tę kategorię można dostać aż 5 punktów.
Oprócz tego pod tę kategorię podchodzi również kryterium „Kompetencje literackie i kulturowe”, w którym przyznaje się max. 2 punkty. Oceniamy tutaj stopień funkcjonalności wykorzystania utworów literackich oraz poprawność rzeczową.
Podsumowując, obecnie sprawdza się dużo więcej elementów (i ocenia się je nieco inaczej). Aspekty merytoryczne są obecnie wyceniane na 9 punktów (45% wszystkich punktów możliwych do zdobycia), a na egzaminie gimnazjalnym wyceniano je tylko na 4 punkty (co w ujęciu procentowym nie jest aż tak wielką różnicą, ponieważ 4 pkt na egzaminie gimnazjalnym oznaczały 40% wszystkich punktów do zdobycia w wypracowaniu).
Jeżeli nie wiesz, jak napisać rozprawkę zgodną z aktualnymi wymaganiami CKE, skorzystaj z moich podpowiedzi! Stworzyłam kurs, w którym omawiam krok po kroku zasady oceniania rozprawki na egzaminie ósmoklasisty!
4. Punktowanie za treść opowiadania.
Zasady oceny opowiadania na egzaminie gimnazjalnym to kompletny kosmos. Pod uwagę brano nie tylko realizację tematu (wszystkie trzy elementy opisane w poleceniu musiały zostać uwzględnione), lecz także:
a) prezentowanie świata przedstawionego (określenie miejsca i czasu akcji, tworzenie akcji i wprowadzenie bohaterów oraz skonkretyzowanie wszystkich elementów świata przedstawionego)
b) sposób prowadzenia narracji (funkcjonalna forma narracji i czas gramatyczny)
c) sposób przedstawienia toku zdarzeń (logika wydarzeń prowadząca do głównego wydarzenia)
d) elementy wzbogacające wypowiedź (co najmniej trzy: dialog, opis, dynamizacja akcji, kreowanie nastroju, budowanie napięcia, retrospekcja)
Można odnieść wrażenie, że zasady są obecnie podobne (choć zgoła odmienne). Realizacja tematu jest zbliżona do „Realizacji tematu wypowiedzi” (można za to zdobyć na egzaminie ósmoklasisty 2 punkty). Urozmaicenie fabularne jest również całkiem zbliżone (sposób prowadzenia narracji, logika wydarzeń oraz elementy fabuły są oceniane w kategorii „Elementy twórcze”). Na egzaminie gimnazjalnym elementy fabuły są rozbite na dwie kategorie, ale ostatecznie też musi być ich kilka. Dla porównania – obecnie należy zastosować min. 6 cech opowiadania (wliczają się w to miejsce i czas akcji, dialog, opis, retrospekcja, a także monolog, charakterystyka, zwrot akcji, punkt kulminacyjny i puenta).
Możemy więc powiedzieć tak: na egzaminie ósmoklasisty należy znać pojęcie monologu, charakterystyki, zwrotu akcji, punktu kulminacyjnego i puenty, natomiast na egzaminie gimnazjalnym należało umieć wprowadzić bohaterów oraz dynamizować akcję, kreować nastrój i budować napięcie.
Jeżeli nie wiesz, jak napisać opowiadanie zgodne z aktualnymi wymaganiami CKE, skorzystaj z moich podpowiedzi! Stworzyłam kurs, w którym omawiam krok po kroku zasady oceniania opowiadania na egzaminie ósmoklasisty!
5. Punktowanie za język.
Na egzaminie gimnazjalnym przyznawano max. 2 punkty za „Język”. Kryteria były proste: do 5 błędów – 2 pkt, 6 błędów – 1 pkt, powyżej 6 błędów: 0 pkt. Teoretycznie było więc łatwiej (2 pkt to 20% wszystkich punktów do zdobycia, natomiast obecnie za „Język” można dostać 4 pkt, co odpowiada 25% wszystkich punktów za wypracowanie). Dodajmy też, że obecnie za 5 błędów nie można dostać maksymalnej oceny. Było jednak także trudniej – na egzaminie ósmoklasisty punkty za „Język” można dostać nawet wtedy, gdy błędów jest 13.
Czemu więc uznaję, że egzamin gimnazjalny był łatwiejszy? Przede wszystkim ze względu na przejrzystość zasad oceniania. Na egzaminie ósmoklasisty jest nieco inaczej – ocena za „Język” to wypadkowa zakresu środków językowych i liczby błędów, przy czym zakres środków językowych to kategoria oceniana arbitralnie (CKE nieszczególnie chętnie wyjaśnia, czym jest np. bogata frazeologia). Kryterium oceniające wyłącznie błędy, a nie zakres środków językowych, jest więc pewnie bardziej sprawiedliwe – tym bardziej że zakres środków językowych to także coś, co uczniowie wynoszą z domu, więc niektórzy mają przewagę, a inni trudność. Nie uważam oczywiście, że powinniśmy dawać przyzwolenie na wąski zakres środków językowych – ale jednak musimy mieć na uwadze, że nie wszystko da się zmierzyć egzaminacyjną miarą.
6. Kara za napisanie pracy krótszej niż wymagane minimum.
Obecnie na egzaminie ósmoklasisty napisanie pracy krótszej niż 180 wyrazów oznacza utratę 11 punktów (oceniane są tylko pierwsze trzy kategorie). Uczniowie tracą więc 55% wszystkich punktów możliwych do zdobycia za wypracowanie. Na egzaminie gimnazjalnym karą była utrata aż 6 punktów (czyli 60% punktów do zdobycia za wypracowanie). Jednocześnie w skali całego egzaminu różnica jest jednak całkiem istotna. Na egzaminie ósmoklasisty 11 straconych punktów to aż 24,44% wszystkich punktów, natomiast na egzaminie gimnazjalnym 6 punktów to było raptem 18,75% wszystkich punktów do zdobycia.
Co jest łatwiejsze w wypracowaniu na egzaminie ósmoklasisty?
1. Objętość pracy
Może to nie jest coś, co jednoznacznie można uznać za ułatwienie, ale warto o tym wspomnieć. Na egzaminie ósmoklasisty wypracowanie musi liczyć co najmniej 200 wyrazów (a tak naprawdę co najmniej 180 słów, ale lepiej o tym nie mówić głośno). Z kolei na egzaminie gimnazjalnym minimalna objętość pracy wynosiła połowę miejsca przeznaczonego na napisanie wypracowania. Skutek? Oczywista niesprawiedliwość – uczniowie z drobnym pismem, niestosujący przekreśleń, mieli do napisania więcej tekstu niż ci, którzy pisali wielkie litery i wiele skreślali.
2. Przewidywalność tematów.
Obecnie zawsze wiadomo, że będą dwa tematy wypracowania: opowiadanie oraz wypowiedź argumentacyjna (rozprawka lub przemówienie). Na egzaminie gimnazjalnym temat był jeden, a forma wypracowania zawsze była niewiadomą (mogła być rozprawka, opowiadanie lub charakterystyka).
3. Wypracowanie nie ma formy charakterystyki.
Myślę, że to zmiana na korzyść. Tworzenie charakterystyki nie jest szczególnie przydatną umiejętnością życiową, jeśli jako alternatywę mamy wypowiedź argumentacyjną, w której trzeba uzasadnić swoje zdanie.
4. Błąd rzeczowy ma mniejszą wagę.
Na egzaminie ósmoklasisty jeden błąd rzeczowy oznacza jedynie tyle, że uczeń nie dostanie 2 punktów za „Kompetencje literackie i kulturowe”. Jeśli będą 2 błędy, to ocena również wyniesie max. 1 punkt, natomiast jeśli błędy będą 3 lub więcej, ocena w tym kryterium wynosi 0 pkt. Innymi słowy, błędy rzeczowe kosztują maksymalnie 2 pkt (10% wszystkich punktów możliwych do zdobycia). Z kolei na egzaminie gimnazjalnym za każdy błąd rzeczowy obniżano ocenę w kategorii „Treść” o 1 punkt. Teoretycznie każdy błąd rzeczowy mógł więc kosztować aż 10% wszystkich punktów możliwych do zdobycia za wypracowanie – a w skrajnych wypadkach nawet 40% (jeśli przyznano 4 pkt za „Treść”, ale w pracy popełniono 4 lub więcej błędów).
5. Punktowanie za segmentację tekstu, czyli kompozycję.
Na egzaminie gimnazjalnym przyznawano 1 pkt za segmentację tekstu i logikę rozważań. System był zero-jedynkowy: jeśli segmentacja tekstu była nieprawidłowa, nie przyznawano punktów. Prawdopodobnie działo się także wtedy, gdy w pracy pojawiały się usterki. Obecnie za „Kompozycję” przyznaje się 2 punkty; na maksymalną ocenę dopuszcza się 1 usterkę w logice lub spójności wypowiedzi, a na 1 pkt limit usterek wynosi 3. Oceniam tę zmianę jako coś pozytywnego, ponieważ system punktowania jest mimo wszystko bardziej przejrzysty.
6. Punktowanie za styl.
Tu również zmiana na plus. Wcześniej przyznawano za to kryterium 1 pkt, obecnie przyznaje się 2 pkt. Skutek jest taki, że sporadyczne usterki nie zerują punktacji w tym kryterium. Po prostu przyznaje się za to 1 punkt.
7. Punktowanie za ortografię.
Na egzaminie gimnazjalnym na 1 punkt były dopuszczalne 2 błędy ortograficzne, a na egzaminie ósmoklasisty na 2 pkt należy popełnić nie więcej niż 1 błąd. Czemu więc uznaję, że teraz jest łatwiej? W przypadku uczniów, którzy popełnią nie więcej niż 1 błąd ortograficzny nic się nie zmienia (dostaną 10% wszystkich punktów do zdobycia za wypracowanie). Uczniowie, którym noga powinie się dwukrotnie, są nieco bardziej stratni (też dostaną 1 punkt, jak to było na egzaminie gimnazjalnym, ale ich 1 pkt oznacza 5% wszystkich punktów za wypracowanie, a nie 10%). Z kolei nieco łatwiej mają ci, którzy popełnią 3 błędy. Obecnie mogą liczyć też na 1 punkt – a na egzaminie gimnazjalnym dostaliby 0 pkt.
8. Punktowanie za interpunkcję.
Za interpunkcję można obecnie dostać 1 punkt. Aby to zrobić, należy popełnić nie więcej niż 9 błędów interpunkcyjnych. Na egzaminie gimnazjalnym było dużo trudniej – limit wynosił raptem 4 błędy.
Czy egzamin ósmoklasisty jest trudniejszy od egzaminu gimnazjalnego?
Odpowiedź brzmi: to zależy, na co spojrzeć. Teoretycznie mamy więcej ułatwień, jednak jeśli popatrzymy na sprawę pragmatycznie: to tak, egzamin ósmoklasisty jest trudniejszy. Zasady są bardziej sformalizowane i nie ma szans, aby napisać wypracowanie bez odnoszenia się do treści lektury obowiązkowej. W dodatku wypracowanie ma dużo większy wpływ na ostateczną ocenę.
Chętnie nauczę Cię pisać wypracowanie w taki sposób, aby egzaminator MUSIAŁ przyznać 20 punktów! Przygotowałam kurs, z którego dowiesz się:
- jakie są zasady oceniania,
- na co należy zwrócić uwagę,
- co robić, a czego unikać
- w wypracowaniu na egzaminie ósmoklasisty!
Przeanalizowałam tysiące wypracowań, mam w małym paluszku wiedzę z setek stron dokumentów CKE i chętnie przekażę Ci wszystko, co wiem!
W dodatku przy zakupie całego zestawu trzech kursów (opowiadanie, rozprawka i przemówienie) trzeci kurs dostajesz za 1 zł!
