Autor

John Ronald Reuel Tolkien (1892-1973)
J.R.R. Tolkien (taki zapis imion pojawia się najczęściej)

Tytuł

„Hobbit, czyli tam i z powrotem”

Rodzaj literacki

epika

Gatunek literacki

powieść fantasy

Data wydania

1937 r. (polski przekład: 1960)

Epoka literacka

XX-lecie międzywojenne

Miejsce wydania

Londyn

Czas akcji

Od 29 kwietnia do 22 czerwca następnego roku (w 2941 i 2942 roku Trzeciej Ery Śródziemia)

Miejsce akcji

Śródziemie – fantastyczny świat stworzony przez Tolkiena

Geneza

Była to początkowo opowieść na dobranoc dla dzieci Tolkiena. Kiedy zaś Tolkieniątka zaczęły wypominać ojcu nieścisłości, on postanowił spisać historię i wydać ją w formie książki. W latach 30. pracował także nad autorską mitologią, której elementy trafiły do „Hobbita”, a którą rozwinął we „Władcy pierścieni” i „Silmarillionie.”

Problematyka

Utwór ukazuje walkę dobra ze złem oraz znaczenie przyjaźni, która pozwala pokonać wszelkie przeciwności. Bohaterowie działają zgodnie z zasadą „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”. Powieść pokazuje, że przyjaźń jest możliwa mimo różnic kulturowych i rasowych. Zło zostaje ukarane, a dobro triumfuje. Postać Bilba Bagginsa ucieleśnia takie wartości jak lojalność, odwaga, uczciwość i poświęcenie. Dzięki jego poświęceniu jest możliwe zawarcie pokoju między krasnoludami, elfami i ludźmi.

Typ narracji

Narracja trzecioosobowa z okazjonalnym wtrąceniem pierwszoosobowym. Narrator zwraca się bezpośrednio do czytelnika. Używa retrospekcji, czyli przywołuje wydarzenia z przeszłości. Zapowiada przyszłe wydarzenia. Jest wszechwiedzący, zna zakończenie historii. Przyjmuje styl gawędziarski i stosuje ciepłe określenia bohaterów („nasi podróżni”, „nasi bohaterowie”).

Język

prostota i przystępność – Tolkien używa prostego i zrozumiałego języka, który jest odpowiedni dla młodszych czytelników. Fabuła jest jasna i łatwa do śledzenia, a postacie rozwijają się w sposób przejrzysty.

stylizacja językowa – W dialogach postaci różnych ras ze świata fantastyki, takich jak elfy, krasnoludy czy trolle, Tolkien stosuje stylizację językową. Elfy posługują się bardziej wyniosłym i poetyckim językiem, natomiast krasnoludy i trolle mówią bardziej dosadnie i prosto. Nadaje to wyjątkowy charakter każdej z ras.

humor – W „Hobbicie” często pojawia się humor, subtelnie wpleciony w opisy i dialogi. Wynika on głównie z kontrastów sytuacyjnych między bohaterami a ich otoczeniem.

poetyckość – choć język powieści jest prosty, Tolkien wplata w tekst elementy poezji i pieśni, co podkreśla bogactwo kulturowe stworzonego świata. Te elementy dodają opowieści epicki wymiar.

Kompozycja

Powieść składa się z dziewiętnastu rozdziałów, z których każdy opisuje oddzielną przygodę hobbita Bilba Bagginsa i jego towarzyszy. Wszystkie wydarzenia są połączone głównym motywem – wyprawą do Samotnej Góry w celu odzyskanie skarbu krasnoludów, strzeżonego przez smoka Smauga. Spójność fabuły zapewniają główni bohaterowie: Bilbo, czarodziej Gandalf i trzynastu krasnoludów z Thorinem na czele.

Bohaterowie

Bilbo Baggins to główny bohater powieści. Jest synem Bunga Bagginsa i Belladonny Tuk. Mieszka w przytulnej norze w okolicy Pagórka, którą zbudował jego ojciec. Bilbo wprowadził się do niej, gdy osiągnął dorosłość, czyli około pięćdziesiątego roku życia. Rodzina Bagginsów mieszkała tam od niepamiętnych czasów i cieszyła się powszechnym szacunkiem, ponieważ zazwyczaj była zamożna oraz nigdy nie brała udziału w przygodach ani nie sprawiała niespodzianek.

Hobbici to małe postacie, mniejsze od krasnoludów, od których różnią się tym, że nie noszą brody. Nie zajmują się czarami, a jedynie potrafią znikać błyskawicznie i bezszelestnie. Mają skłonności do tycia, szczególnie w okolicy pasa, dlatego często chodzą z wypiętymi brzuchami. Ubierają się w kolorowe stroje, zazwyczaj w zieleni i żółci, a nie używają butów, ponieważ ich stopy mają grube podeszwy i są pokryte bujnym brunatnym włosem. Hobbici mają także długie, zwinne palce oraz poczciwe twarze. Często się śmieją, a ich śmiech jest basowy i serdeczny. Są przyzwyczajeni do życia pod ziemią i dobrze orientują się w zawiłych tunelach. Mają zwinne ruchy i w razie niebezpieczeństwa potrafią się świetnie kryć. Szybko się regenerują po upadkach i mają ogromną wiedzę oraz znajomość wielu mądrych przysłów.

Pewnego dnia przed domem Bilba pojawia się niespodziewanie czarodziej Gandalf, który właściwie zmusza go do wzięcia udziału w wyprawie krasnoludów. Początkowo Bilbo nie jest tym zainteresowany, jednak następnego dnia w jego domu zjawia się trzynastu krasnoludów, których Gandalf przedstawia jako włamywaczy. Następnego dnia Bilbo wyrusza z nimi na daleką wyprawę, aby odzyskać skarb, który dawno temu został skradziony przez smoka Smauga.

Gandalf jest czarodziejem. To niski staruszek z długą, siwą brodą. Nosi niebieski, spiczasty kapelusz oraz długi, szary płaszcz. Gdziekolwiek się pojawi, pojawiają się przygody i opowieści. Gandalf werbuje Bilba do wyprawy krasnoludów, a sam również bierze w niej udział, pomagając towarzyszom w trudach wędrówki. Potrafi na przykład strzelać ogniem ze swej magicznej różdżki, ratując towarzyszy przed goblinami i wilkami. Dzięki jego sprytowi kompania znajduje schronienie u Beorna oraz zapasy na dalszą drogę. Gandalf lubi palić fajkę i puszczać z dymu kolorowe kółka, które tańczą w powietrzu. Opuszcza krasnoludy przed wejściem do Mrocznej Puszczy.

Krasnoludy to istoty mniejsze od ludzi, ale większe od hobbitów. Nie zajmują się rolnictwem, są za to świetnymi rzemieślnikami i dobrymi wojownikami, gdy zajdzie taka potrzeba. Uwielbiają złoto, cenne kruszce i drogie kamienie. Często zajmują się wydobywaniem tych surowców oraz wyrobem pięknych przedmiotów i broni. Zazwyczaj są lojalne wobec swoich towarzyszy, ale na widok złota mogą stać się wyrachowane.

Krasnoludy w „Hobbicie”:

• • Thorin, zwany Dębową Tarczą, jest potomkiem władców krasnoludów spod Samotnej Góry. Jego ojciec to Thrain, a dziadek Thror. Thorin jest dostojny, mądry i waleczny. Gra na złotej harfie i nosi błękitny kaptur z długim srebrnym chwostem.
  • Dwalin ma błękitną brodę, złoty pas i zielony kaptur.
  • Balin, starszy brat Dwalina, ma białą brodę i czerwony kaptur. Obaj grają na wiolonczelach.
  • Kili i Fili to młodsi krasnoludowie z niebieskimi kapturami, srebrnymi pasami i żółtymi brodami. Grają na skrzypcach i odnajdują tajemne wejście do Samotnej Góry.
  • Dori i Nori mają purpurowe kaptury i grają na fletach.
  • Bombur to najcięższy krasnolud, z jasnozielonym kapturem, gra na bębnie. Podczas wyprawy przez Mroczną Puszczę wpada do czarnego potoku i zapada w głęboki sen.

• Ori, krasnolud z Plemienia Durina, brat Doriego i Noriego

• Óin i Glóin, bracia, synowie Gróina
• Bifur, krasnolud z Morii, kuzyn Bofura i Bombura
• Bofur, krasnolud z Morii, brat Bombura i kuzyn Bifura

Inne istoty fantastyczne:

Trolle to olbrzymy o grubo ciosanych twarzach, hałaśliwe i prostackie. Są zainteresowane głównie jedzeniem i piciem, a światło słoneczne zamienia je w kamienie.

Gobliny to szpetne, okrutne stworzenia, które nienawidzą wszystkiego, co dobre i porządne. Najczęściej zmuszają swoich więźniów do pracy pod ziemią, aż ci umrą z wycieńczenia. Gobliny uwielbiają mechanizmy i wybuchy.

Gollum to mroczna postać żyjąca w podziemiach goblinów. Posiada magiczny pierścień, który Bilbo przypadkowo znajduje.

Wargowie to wilki żyjące na Skraju Pustkowia, sprzymierzone z goblinami. Boją się ognia, co krasnoludy umiejętnie wykorzystują.

Orły ratują drużynę przed goblinami i wilkami. Są dumne, silne i wspaniałomyślne, nie boją się goblinów i pałają do nich wielką nienawiścią.

Beorn to tajemnicza postać, która potrafi zmieniać się w niedźwiedzia. Jest wielkim przyjacielem zwierząt i rozmawia z nimi jak z dziećmi.

Elfy z Rivendell to piękne, mądre i delikatne istoty, które znają się na czarach. Są wesołe, cenią muzykę i lubią ucztować. Ich przywódca, Elrond, jest mądry jak czarodziej, dostojny jak król krasnoludów i łagodny jak letnia pogoda. Elfy z Mrocznej Puszczy są wojownicze i wrogo nastawione do krasnoludów.

Smaug to ogromny smok, który zajął Górę krasnoludów, zabijając jej mieszkańców i gromadząc ich skarby. Bilbo i krasnoludy ruszają, by odzyskać te bogactwa. Smaug atakuje Miasto na Jeziorze, gdzie zostaje zabity przez Barda, łucznika, który celuje w jedyne niechronione miejsce na ciele smoka.

Bard to mieszkaniec Miasta na Jeziorze, który po śmierci smoka kieruje odbudową miasta i odmawia zostania królem, wiernie służąc swoim ludziom.

Style/kierunki

W płatnej wersji pliku. 

Symbolika

W płatnej wersji pliku. 

Motywy literackie

W płatnej wersji pliku. 

Konteksty

W płatnej wersji pliku. 

Co jeszcze się omawia przy tej lekturze?

Inspiracje

W płatnej wersji pliku. 

Dydaktyzm

W płatnej wersji pliku. 

Przemoc w literaturze dziecięcej

W płatnej wersji pliku. 

Plan wydarzeń

W płatnej wersji pliku. 

Elementy baśniowe

W płatnej wersji pliku. 

Elementy fantastyczne

W płatnej wersji pliku. 

Streszczenie
i opracowanie

W płatnej wersji pliku.