Motyw wędrówki i jego literackie realizacje. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Boskiej Komedii Dantego Alighieri. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Motyw wędrówki w tradycji literackiej od zawsze łączył się z toposem homo viator – człowieka podróżnika poszukującego sensu życia. Ludzka egzystencja jest wieczną tułaczką, w trakcie której próbuje się odnaleźć jakiś cel. Dzięki podróżom można lepiej zrozumieć otaczający świat i zdobyć naukę na przyszłość. Wędrówka jest bowiem doświadczeniem kształtującym tożsamość jednostki – i dlatego w literaturze często podejmowano temat nauk, które można wyciągnąć z podróżowania.

Rozwinięcie („Boska komedia”):

Wędrówka Dantego po zaświatach nie była zwykłą wycieczką, lecz lekcją życia. Bohater w trakcie podróży po Piekle, Czyśćcu i Niebie mógł zrozumieć, że każdy czyn zostanie osądzony, a grzeszników spotka należna kara. Nieprzypadkowo Dante trafił do lasu w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek roku 1300. Można powiedzieć, że był to okres, w którym bohater robił rachunek sumienia – miał 35 lat (jak uważał, był w swoich „dni połowie”, czyli na półmetku życia), dlatego był to odpowiedni moment, aby poddać analizie i przewartościować swoje życie.

W trakcie wędrówki po Piekle Dante, w towarzystwie Wergiliusza, mógł zapoznać się z hierarchią grzechów. Kraina, do której trafiali niegodziwcy, miała kształt odwróconego stożka – był to lej, który wytworzył się po tym, gdy Lucyfer (dawniej anioł) został strącony z Nieba przez Boga; siła uderzenia była tak wielka, że demon spadł na samo dno, tworząc wielką szczelinę. Piekło w wizji włoskiego poety składało się z dziewięciu kręgów i było poprzedzone Przedpieklem (miejscem, do którego trafiali ludzie neutralni: ani dobrzy, ani źli). Każdy kolejny krąg znajdował się coraz głębiej, co przybliżało grzeszników do Lucyfera, czyli najgorszego demona.

Kręgi piekielne były zorganizowane według skali przewinień. W pierwszym kręgu (Limbo) znajdowali się ludzie, którzy nie zawinili zachowaniem, lecz mieli nieszczęście urodzić się przed Chrystusem. Nie było im dane poznać Mesjasza, co sprawiło, że nie mogli trafić do Nieba. W kręgu tym znajdowali się między innymi Wergiliusz, Juliusz Cezar, Owidiusz, Horacy, Sokrates czy Arystoteles.

Kolejne kręgi ujawniały niegodziwości, których celowo może dopuścić się człowiek. Zarówno otoczenie, jak i zachowania bohaterów usytuowanych coraz bliżej Lucyfera zmieniały się na gorsze: męki ludzi uwięzionych w ostatnim kręgu były nieporównywalnie gorsze od tych, które przeżywali grzesznicy z wcześniejszych kręgów.
Winami, które zmuszały dusze do przebywania w Piekle, były: grzech namiętności (skłonność do popełniania zbrodni w imię miłości), nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu, skąpstwo i rozrzutność, zazdrość i lenistwo, głoszenie herezji, występowanie przeciwko bliźnim i Bogu, nadużywanie zaufania oraz zdrada.

Dzięki podróży po Piekle Dante mógł wyciągnąć naukę na przyszłość. Bohater był na półmetku życia, dlatego miał jeszcze szansę na odmienienie swoich losów; dzięki wędrówce miał możliwość świadomego kierowania swoim życiem (mógł także poznać warunki Czyśćca i Nieba). Wędrówka była więc dla niego wskazówką, jak należy postępować, aby trafić do ukochanej Beatrycze (jej miejsce było w Niebie).

Kontekst:

Wędrówka Dantego miała wymiar wewnętrzny i umożliwiła lepsze zrozumienie świata. Pod tym względem podróż bohatera „Boskiej komedii” była podobna do wycieczki Kordiana po Europie, w trakcie której bohater dramatu Juliusza Słowackiego poznał zasady rządzące XIX-wiecznym społeczeństwem i dokonał wielkiej przemiany. Główny bohater, w I akcie pozbawiony sensu życia, w II przemierzał świat, by lepiej zrozumieć cel istnienia. Każde odwiedzone miejsce było dla niego lekcją – z biegiem wydarzeń bohater stracił wszelkie złudzenia na temat rzeczywistości. W Londynie dowiedział się, że wszystko jest na sprzedaż, w Dover dostrzegł ułudę literatury, która fałszuje rzeczywistość, we Włoszech zwątpił w istnienie romantycznej miłości, natomiast w Rzymie doświadczył niechęci i pogardy ze strony papieża. Podróże po Europie ukształtowały tożsamość Kordiana – zmotywowały do zmiany nastawienia i przyjęcia aktywnej postawy wobec zaborcy. Efektem wędrówki była konkretna wizja: mężczyzna zrozumiał, że Polska jest „Winkelriedem narodów”, a on sam powinien poświęcić się, aby wpłynąć na losy ojczyzny, co skłoniło go do decyzji o przeprowadzeniu zamachu na życie cara.

Zakończenie (podsumowanie):

Motyw wędrówki umożliwia ukazywanie wewnętrznych przemian, jakie przechodzą bohaterowie literaccy w obliczu nowych doświadczeń. Główny bohater „Boskiej komedii” zapoznał się ze specyfiką Piekła, Czyśćca i Nieba, dzięki czemu miał świadomość konsekwencji wyborów życiowych. Dzięki wędrówce Dante miał los w swoich rękach, wiedział, do czego mógł dążyć. Z kolei Kordian wyciągnął ze swoich podróży naukę o świecie, która skłoniła go do zmiany postępowania. Podróż może więc dawać wiedzę, pobudzać do zmiany zachowania, a nawet kształtować tożsamość.