Sytuacje tragicznych wyborów. Omów zagadnienie na podstawie opowiadania Proszę państwa do gazu Tadeusza Borowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Wybory, przed którymi stają ludzie w sytuacjach krańcowych, nie należą do łatwych. Często bowiem przyjęcie odpowiedniej postawy wymaga wielkiego poświęcenia – należy wówczas dokonać wyboru między interesem jednostki a dobrem ogółu, a stawką jest czyjeś życie. Tego typu sytuacje można określić jako tragiczne: każda decyzja będzie się bowiem wiązać z wielkim cierpieniem, a wybór dotyczy wyłącznie tego, kto będzie cierpieć.

Rozwinięcie („Proszę państwa do gazu”):

Opowiadania Tadeusza Borowskiego ukazują tragiczne wybory, przed którymi stali więźniowie nazistowskich lagrów. Ten zdehumanizowany świat, w którym śmierć i cierpienie były codziennością, zmusił osoby przebywające w obozach do przyjęcia nowej, dostosowanej do warunków moralności. W obozach koncentracyjnych obowiązywał odwrócony dekalog – to, co było przed wojną zabronione, w nowych warunkach stało się codziennością; walka o przeżycie uzasadniała rezygnację z solidarności oraz traktowania innych z godnością. W warunkach obozowych jedynym celem było uniknięcie śmierci.

Niemieckie lagry były miejscem, w którym śmierć była na porządku dziennym. Więźniowie obozów koncentracyjnych byli do niej przyzwyczajeni, coraz rzadziej zadawali pytania aksjologiczne – rozumieli, że ich jedynym celem było przeżycie, niezależnie od ceny, jaką przyjdzie za to zapłacić. Nieprzypadkowo Tadeusz Borowski w opowiadaniu „Proszę państwa do gazu” przedstawił losy kobiety, która próbowała wyrzec się swojego dziecka. Losy matki z dzieckiem w Auschwitz były zdeterminowane, musiała trafić do komory gazowej. Zupełnie inaczej wyglądałoby życie kobiety, gdyby trafiła do obozu bez dziecka – wówczas mogłaby zostać skierowana do FKL (obozu dla kobiet), gdzie miałaby szansę na przeżycie. Strach przed śmiercią sprawił, że kobieta była gotowa wyrzec się matczynej miłości, chęć zachowania życia była ważniejsza od troski o własne dziecko.

Kontekst:

Tragiczne wybory pojawiają się na każdym etapie życia – i niekoniecznie dotyczą wyłącznie warunków wojennych. Ciekawe studium tragicznych wyborów przedstawił George Orwell w powieści „Rok 1984”. Winston Smith, oskarżony o działalność przeciw Wielkiemu Bratu, był poddawany licznym torturom w słynnym pokoju 101, jednak najważniejszą bronią użytą przeciw mężczyźnie była klatka ze szczurami (których Smith panicznie się bał). Ten moment tortur był punktem kulminacyjnym – w obawie przed realizacją najgroźniejszych lęków Smith był gotów wyrzec się miłości do Julii. Całym sobą błagał, aby to ona została zjedzona przez szczury, życzył jej tego, chciał, aby cierpiała. W ten sposób, postawiony w sytuacji tragicznego wyboru, wybrał własne życie i był gotów skazać ukochaną na śmierć (co było ostatecznym dowodem na złamanie psychiki Winstona przez Wielkiego Brata).

Zakończenie (podsumowanie):

Tragiczne wybory pojawiają się nie tylko w przypadku wojny. Często jednak stawką jest czyjeś życie – a tragizm postaci polega wówczas na konieczności podjęcia decyzji, kto zostanie skazany na śmierć czy cierpienie. Zarówno matka opisana przez Borowskiego, jak i Winston Smith z „Roku 1984” byli gotowi wybrać własne życie, nie znaleźli w sobie bohaterstwa, nie chcieli ratować innych. Wykazali się egoizmem, jednak nie należy oceniać ich postaw. Nieprzypadkowo mówi się przecież, że „tyle o sobie wiemy, ile nas sprawdzono”.