Rola postaci fantastycznych i zjawisk nadprzyrodzonych w utworze literackim. Omów zagadnienie na podstawie Makbeta Williama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Zjawiska nadprzyrodzone pojawiały się w teatrze już w czasach antycznych – Fatum ciążące nad bohaterami często podcinało skrzydła i determinowało los bohaterów bez względu na ich działania. W późniejszych epokach dramaty zaczęły być wzbogacane o inne zjawiska nadprzyrodzone – w tym o postaci fantastyczne. Połączenie świata fizycznego z metafizycznym miało na celu ujawnienie ukrytych intencji bohaterów (wgląd do podświadomości) lub wykazanie prawd moralnych (metafizyka była utożsamiana z boską sprawiedliwością).

Rozwinięcie („Makbet”):

W sztuce Williama Szekspira postaciami fantastycznymi były trzy wiedźmy, które przepowiedziały przyszłość Makbeta i Banka – poinformowały ich, że Makbet zostanie królem Szkocji, a Banko, choć nie będzie władał państwem, spłodzi kolejnych władców. Chociaż znaczenie wiedźm w utworze nie zostało jednoznacznie wyjaśnione, ich rolę można interpretować jako odbicie marzeń bohaterów. Makbet, postać pełna ambicji, choć o łaskawym sercu (Lady Makbet czyniła z tego zarzut), w głębi duszy mocno pragnął tronu. Przepowiednia wiedźm jedynie dała początek usilnym przygotowaniom do przejęcia władzy – trzeba bowiem zauważyć, że Makbet zamordował króla Dunkana wyłącznie pod wpływem przepowiedni (oraz wynikających z niej działań jego żony). Przejęcie władzy nie odbyło się wskutek ingerencji nadludzkiej siły, lecz było konsekwencją działań Makbeta. Wiedźmy mogły więc uosabiać jego obsesję na punkcie władzy – manię, która w pewnym momencie osiągnęła punkt krytyczny.

Rozwinięcie (kontekst):

W podobny sposób rolę postaci fantastycznych można interpretować w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego. W utworze pojawiali się bohaterowie będący uosobieniem podświadomości uczestników wesela – widmo zmarłego kochanka, błazen Stańczyk, Rycerz Zawisza, Hetman i Jakub Szela ujawniali skrywane przez gości tajemnice, a także ukazywali ich niemoc, apatię czy hipokryzję.

Zjawiska nadprzyrodzone mogą również służyć ukazaniu sprawiedliwości – takie działanie miało miejsce między innymi w „Balladynie” Juliusza Słowackiego. Tytułowa bohaterka, wyrodna córka, która podstępem przejęła władzę, trzykrotnie wydała na siebie samą wyrok śmierci. Ponieważ jednak była królową, a poddani nie wiedzieli, że ich władczyni dopuściła się zabójstwa, tak naprawdę mogła być spokojna o swój los – władza ludzka nie miała bowiem narzędzi, aby dochodzić sprawiedliwości. Dlatego też Balladynę poraził piorun – element przyrody nieożywionej, alegoria ostatecznej sprawiedliwości, kat, który nie poddawał się władzy ludzkiej.

Zakończenie (podsumowanie):

Świat metafizyczny nadaje określonym wydarzeniom dodatkowe znaczenia. Postaci fantastyczne, takie jak wiedźmy czy zjawy, zazwyczaj obnażały prawdziwe intencje bohaterów (to, co znajdowało się w ich podświadomości), natomiast zjawiska nadprzyrodzone symbolizowały boską sprawiedliwość – natura interweniowała wtedy, gdy władza ludzka była zbyt słaba, aby egzekwować uczciwość.