Wprowadzenie:
Pojęcie winy to jeden z najbardziej uniwersalnych tematów podejmowanych przez artystów. Jest ona jednak wykorzystywana na wiele różnych sposobów – nie tylko jest paliwem napędowym dla akcji utworu (wiele współczesnych dramatów traktuje zbrodnię i winę jako punkt wyjścia – np. “3 billboardy za Ebbing, Missouri”), lecz także stanowi punkt zaczepienia do rozważań etycznych. Czym może być wina? Czy jest zależna od bohatera, a może jest wynikiem fatum? W jaki sposób była przedstawiana w literaturze? Czy autor danego tekstu nie usprawiedliwia czynów bohatera? To wszystko pytania, na które literatura nie daje jednoznacznej odpowiedzi.
Rozwinięcie (“Makbet”):
Dziełem, w którym wina leży całkowicie po stronie bohatera literackiego, jest dramat “Makbet” Williama Szekspira. Wśród głównych przewinień Makbeta, tytułowego bohatera tragedii, znajduje się morderstwo króla Danii i jego rodziny. Makbet uwierzył w przepowiednię Czarownic mówiącą o tym, że zostanie władcą. Od tego momentu dąży on do spełnienia losu za wszelką cenę. Podobnie jego żona, która również przywiązała się do wizji zostania królową i pomagała mu w dążeniu do celu. W przypadku Makbeta wina jest oczywista (chociaż otoczenie utwierdzało go w przekonaniu, że czyni słusznie), w związku z czym poniósł on odpowiednią karę: nawiedzały go halucynacje i ostatecznie postradał zmysły, a dodatkowo stracił wszystko, co miał: władzę, przyjaciół i żonę.
Rozwinięcie (kontekst):
Wina jako skutek fatum to natomiast częsty motyw w sztuce antycznej. Główny bohater w “Królu Edypie’” Sofoklesa był obciążony fatum. Niezależnie od tego, co robił, ono go prześladowało i nie mógł w żaden sposób temu przeszkodzić. Fatum rzucone na ród Labdakidów sprawiło, że Edyp miał poślubić swoją matkę i zabić ojca. Próbując podjąć walkę z przeznaczeniem Edyp uciekł z rodzinnych Teb. Nie wiedział jednak, że w ten sposób tylko dopełnił przepowiedni, ponieważ nie był wychowywany przez swoich prawdziwych rodziców. Mimo wszelkich starań Edyp nie mógł zapobiec swojemu losowi. Jego zbrodnia była w pewien sposób od niego niezależna i nie ponosił za nią winy – to efekt konfliktu tragicznego, dwóch równorzędnych racji: ludzkiej i boskiej. Edyp musiał zapłacić za złe przewinienia swojego ojca – zatem nieświadomie zabił Lajosa i ożenił się z Jokastą, z którą spłodził kolejne pokolenie, nad którym ciążyło fatum.
Zakończenie (podsumowanie):
Wina w literaturze była przedstawiana na różne sposoby, zbrodnie mogły być popełnione przez bohaterów ponoszących odpowiedzialność za swoje czyny lub postaci, które były od początku skazane na konkretny los lub obciążone fatum. Jednocześnie literatura ukazuje, że nie ma zbrodni bez kary. Za winę ojców płacą synowie i mamy tu do czynienia z surową sprawiedliwością.
1 Comment
1 Pingback