Wina jako motyw literacki. Omów zagadnienie na podstawie Makbeta Williama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Tek­sty lite­rac­kie czę­sto mia­ły wydźwięk dydak­tycz­ny – obja­śnia­ły świat i pro­pa­go­wa­ły pra­wi­dło­we wzor­ce postę­po­wa­nia w roz­ma­itych sytu­acjach. Dzię­ki lite­rac­kie­mu moty­wo­wi winy i kary ludzie mogli wie­rzyć w ist­nie­nie spra­wie­dli­wo­ści. W to, że nawet jeśli krzyw­dy nie zosta­ną wyrów­na­ne za życia, po śmier­ci posta­cie nie­god­ne zosta­ną suro­wo ukarane.

Rozwinięcie („Makbet”):

Wil­liam Szek­spir w „Mak­be­cie” przed­sta­wił motyw winy, za któ­rą naj­więk­szą karą mogła być obse­sja – i to ona dopro­wa­dzi­ła głów­ne posta­ci tra­ge­dii do śmier­ci. Mak­bet, pod wpły­wem prze­po­wied­ni, według któ­rych miał zostać kró­lem, pod­po­rząd­ko­wał temu marze­niu całe swo­je życie: dopu­ścił się zabój­stwa wład­cy Szko­cji Dun­ka­na oraz straż­ni­ków strze­gą­cych jego kom­na­ty. Był on w swo­ich dzia­ła­niach bez­względ­ny, cho­ciaż począt­ko­wo prze­ży­wał roz­ter­ki moral­ne – te jed­nak ode­szły w nie­pa­mięć pod wpły­wem słów Lady Mak­bet. Mał­żeń­stwo się­gnę­ło po wła­dzę po tru­pach i sia­ło strach. Ich wina nie pozo­sta­ła jed­nak bez kary. Mak­bet wraz z żoną nie unik­nę­li kon­se­kwen­cji swo­ich dzia­łań – wład­ca Szko­cji popadł w obłęd, oba­wiał się o swo­je życie, mie­wał oma­my i osta­tecz­nie został zamor­do­wa­ny przez swo­ich prze­ciw­ni­ków, nato­miast Lady Mak­bet nawie­dza­ły kosz­ma­ry, cią­gle pró­bo­wa­ła zmyć krew ze swo­ich rąk i final­nie pozba­wi­ła się życia. Tym samym kara spo­tka­ła win­nych jesz­cze na tym świe­cie (była nią obse­sja). Śmierć, para­dok­sal­nie, była uciecz­ką przed zma­ga­niem się z kon­se­kwen­cja­mi wła­snych działań.

Kontekst:

Nie­co ina­czej motyw winy i kary opi­sy­wa­no w Biblii i mito­lo­gii. Świę­ty Jan w „Apo­ka­lip­sie” prze­po­wie­dział, że tyl­ko ludzie pra­wi dostą­pią zaszczy­tu zamiesz­ka­nia z Bogiem, nato­miast nie­god­ni zosta­ną wrzu­ce­ni do jezio­ra ognia. Kara, będą­ca następ­stwem sądu osta­tecz­ne­go, mia­ła być rów­nież wymie­rzo­na w Hade­sie – sta­ro­żyt­ni Gre­cy wie­rzy­li, że o losach duszy zde­cy­du­ją trzej kró­lo­wie (uoso­bie­nia spra­wie­dli­wo­ści). Ludzie uczci­wi mie­li zostać zesła­ni na Wyspę Bło­go­sła­wio­nych, nato­miast grzesz­ni­ków strą­ca­no w odmę­ty Tartaru. 

Kary wymie­rza­ne grzesz­ni­kom były oczy­wi­ście suro­we – Pro­me­te­usz (jego winą była kra­dzież ognia z Olim­pu i oszu­ka­nie Zeu­sa) został przy­ku­ty do gór Kau­ka­zu, a jego wątro­ba odra­sta­ła za każ­dym razem, gdy orzeł ją wyja­dał, powo­du­jąc u tyta­na olbrzy­mi ból. Z kolei Syzyf (porwał boż­ka śmier­ci Tana­to­sa i uciekł z zaświa­tów na zie­mię) został ska­za­ny na wta­cza­nie na szczyt stro­mej góry gła­zu (ten jed­nak zawsze spa­dał i powo­do­wał koniecz­ność roz­po­czy­na­nia pra­cy od nowa).

Zakończenie (podsumowanie):

Lite­rac­ki motyw winy zawsze łączył się z moty­wem kary – dzię­ki temu arty­ści poka­zy­wa­li, że na świe­cie ist­nie­je spra­wie­dli­wość: nawet naj­czar­niej­sze cha­rak­te­ry zosta­ną osą­dzo­ne za swo­je czy­ny. Cza­sa­mi kara poja­wia­ła się jesz­cze za życia (tak się sta­ło w przy­pad­ku Mak­be­ta i Lady Mak­bet), a innym razem już po śmier­ci – jako roz­strzy­gnię­cie sądu ostatecznego.