Jeżeli w zdaniu występuje tylko jedna forma osobowa czasownika, mówimy o zdaniu pojedynczym. Natomiast zdania, w którym są dwa czasowniki, to zdania złożone. 


Zdanie złożone też możesz rozpracowywać według schematu:

  1. szukaj orzeczeń;

  2. ponumeruj, z ilu zdań pojedynczych składa się zdanie złożone;

  3. zastanów się, czy jest to złożone współrzędnie (poznasz po spójnikach, na dodatek zdania są sobie równe), czy jest złożone podrzędnie (jedno zdanie jest ważniejsze od drugiego i od niego stawia się pytania, na które odpowiada zdanie  tego, jakie postawisz pytanie, zależy, jaki to typ zdania podrzędnego). 



W zdaniach współrzędnych oba człony są tak samo ważne. Oto rodzaje zdań współrzędnych:

→ zdanie współrzędnie złożone łączne rozpoznasz po tym, że możesz pomiędzy nimi wstawić spójnik „i”, np. Kocham książki i psy.

→ zdanie współrzędnie złożone rozłączne rozpoznasz po tym, że możesz pomiędzy nimi wstawić spójnik „albo”; np. Poszłabym do kina albo do teatru. 

→ zdanie współrzędnie złożone przeciwstawne rozpoznasz po tym, że możesz pomiędzy nimi wstawić spójnik „ale”, np. Chciałaby to zrobić, niemniej (= ale) umowa mi nie pozwala.

→ zdanie współrzędnie złożone wynikowe rozpoznasz po tym, że możesz pomiędzy nimi wstawić spójnik „więc”, np. Lubię filmy akcji, dlatego (= więc) idę na „Batmana”.


Jak sprawdzić, czy zdanie jest złożone podrzędnie?

  1. podziel zdanie na zdania pojedyncze;

  2. poszukaj zdania, które nie odpowiada na żadne pytanie, ale je stawia — będzie to zdanie nadrzędne;

  3. zadaj pytania kolejnym zdaniom i od tego, jakie zadasz pytanie, zależy, jaki to typ zdania podrzędnego np. „który” – podrzędne przydawkowe


Typy zdań podrzędnych (pytanie wychodzi od zdania nadrzędnego, a zdanie podrzędne na nie odpowiada):

→ zdanie podrzędnie złożone podmiotowe rozpoznasz po tym, że odpowiadają na pytania „kto?”, „co?”, np. Ten jest kucharzem, kto gotuje obiad

→ zdanie podrzędnie złożone orzecznikowe rozpoznasz po tym, że odpowiadają na pytania „kim jest?”, „czym jest?”, ale w pytaniu musi pojawić się czasownik, może być on w dowolnym czasie, np. Ten obiad wyszedł tak świetnie, że ludzie przyszli na niego ponownie.

→ zdanie podrzędnie złożone przydawkowe rozpoznasz po tym, że odpowiadają na pytania „jaki”, „który”, „czyj?”, np. Oni robili obiad, który wyszedł świetnie.

→ zdanie podrzędnie złożone dopełnieniowe rozpoznasz po tym, że odpowiadają na pytania przypadków zależnych, czyli wszystkich poza mianownikiem i wołaczem: „kogo?”, „czego?”, „komu?”, „czemu?”, „kogo?”, „co?”, „z kim?”, „z czym?”, „o kim?”, „o czym?”, np. Słyszałem, że mama pojechała na zakupy samochodem wujka. Widziałem, jak mama pojechała na zakupy za pomocą samochodu wujka.

→ zdanie podrzędnie złożone okolicznikowe rozpoznasz po tym, że odpowiadają na pytania okoliczników, mają różne podtypy:

  • zdanie podrzędnie złożone okolicznikowe miejsca odpowiada na pytania: „gdzie?”, „skąd?”, „dokąd?”, „którędy?”, np. Wczoraj poszliśmy do miejsca, gdzie można grać w piłkę.

  • zdanie podrzędnie złożone okolicznikowe czasu odpowiada na pytania: „kiedy?”, „jak często?”, „jak długo?”, „odkąd?”, np. Widziałem mamę, kiedy wsiadała do samochodu.

  • zdanie podrzędnie złożone okolicznikowe sposobu odpowiada na pytania: „jak?”, „w jaki sposób?”, np. Mama pojechała na zakupy tak, żeby nikt nie zauważył. 

  • zdanie podrzędnie złożone okolicznikowe celu odpowiada na pytania: „po co?”, „w jakim celu?”, w zdaniu podrzędnym w funkcji orzeczenia często występuje bezokolicznik, np. Mama pojechała na zakupy, żeby kupić chleb.

  • zdanie podrzędnie złożone okolicznikowe przyczyny odpowiada na pytania: „dlaczego?”, „z jakiej przyczyny?”, np. Mama pojechała na zakupy, ponieważ skończył się chleb.

  • zdanie podrzędnie złożone okolicznikowe warunku odpowiada na pytania: „pod jakim warunkiem?”, „na jakich warunkach?”, np. Mama pojedzie do sklepu, pod warunkiem że skończy się chleb.

  • zdanie podrzędnie złożone okolicznikowe przyzwolenia odpowiada na pytania: „pomimo co?”, np. Mama nie pojechała do sklepu, pomimo że skończył się chleb.


Zdania składowe w zdaniu podrzędnym muszą być oddzielone przecinkami, czasami występują w nich imiesłowy, po których również stawiamy przecinek.

Jeśli to czytasz — daj mi znać 🧡 na swoim ulubionym kanale: