Od zwrotu lingwistycznego wiemy, że język kształtuje rzeczywistość. To, jakim językiem się posługujemy, ma olbrzymie znaczenie. Zasoby leksykalne, konotacje semantyczne czy nawet rodzaj gramatyczny decydują o tym, jak postrzegamy świat. Dużą różnicę w odbiorze daje wykorzystywanie przez dzienniki informacyjne zwrotu “konflikt zbrojny” zamiast “wojny”, a tym bardziej modnej ostatnio “wojny hybrydowej”. Jednak Einstein każe nam podnieść palec do góry i to w celu sprawdzenia, z której strony wieje wiatr. Sam Szekspir słowami Julii mówił przecież: “Czemże jest nazwa? To, co zowiem różą, Pod inną nazwą równieby pachniało…” i nie sposób się z nim nie zgodzić.

To, JAK mówimy o otaczającym nas świecie, ma równie wielkie znaczenie jak to, CO mówimy. Warto jednak wziąć na warsztat nie tylko słowa klucze (wśród oczywistych przykładów nowomowy można wymienić choćby „falę” uchodźców, „wojnę hybrydową” czy „ideologię” w kontekście osób LGBTQ+). Kluczowe w kontekście zrozumienia prawdziwych intencji jest przyjrzenie się słowom z pozoru neutralnym.

Spójrzmy zresztą na jedną z wypowiedzi Andrzeja Dudy:

  1. “Z jednej z polskich telewizji wyrzucono posła [Jacka Żalka], który powiedział, że [LGBT] to jest ideologia, nazwał to po prostu ideologią”
  2. “Próbuje się nam proszę państwa wmówić, że to ludzie. A to jest po prostu ideologia. Jeżeli ktoś ma jakiekolwiek wątpliwości, czy to jest ideologia, czy nie, to niech sobie zajrzy w karty historii i zobaczy, jak wyglądało na świecie budowanie ruchu LGBT, niech zobaczy jak wyglądało budowanie tej ideologii, jakie poglądy głosili ci, którzy ją budowali”
  3. “Nie po to pokolenie moich rodziców przez 40 lat walczyło, żeby wyrzucić ideologię komunistyczną ze szkół, żeby nie można jej było wciskać dzieciom, żeby nie można było prać mózgów młodzieży i indoktrynować ich, młodych ludzi, dzieci, żołnierzy w wojsku, w organizacjach młodzieżowych, nie po to walczyli, żebyśmy teraz godzili się na to, żeby przyszła inna ideologia”*

A teraz przyjrzyjmy się krok po kroku z pozoru niezauważalnym słowom i wyrażeniom:

„Po prostu” – hasło to jest próbą zmanipulowania odbiorcy i zakłamania rzeczywistości. To stwierdzenie odnosi się bowiem do „zdrowego rozsądku” (zwanego niekiedy obrazowo „chłopskim rozumem”) – udaje oczywisty fakt, choć jest jedynie opinią.

„Jeżeli ktoś ma jakiekolwiek wątpliwości […] to niech sobie zajrzy” – ten chwyt retoryczny również nosi znamiona manipulacji. Ukryta w tym stwierdzeniu wiadomość brzmi bowiem następująco: „to, co powiedziałem, jest oczywiste – tak jak to, że woda jest mokra. A jeśli dalej tego nie rozumiesz, to jesteś głupi_a”. Wymaga się tym samym „douczenia”, ośmiesza inne poglądy i tym samym nadaje własnemu stanowisku rangę faktu.

„Karty historii” – określenie odwołujące się do pamięci zbiorowej, oparte na strachu. O jakich konkretnych historii mowa? Tego nie określono – ale wiadomo: gdy mowa o historii, to mamy na myśli jej mroczne karty.

„Pokolenie moich rodziców” – chwyt odnoszący się do mitu bohaterskiej walki o wolność. W uproszczonej wersji historii wiemy, że Polacy walczyli zjednoczeni przeciwko zaborcom, okupantom i komunistom. Ale przecież wspólny cel (suwerenność) nigdy nie oznaczał wyzbycia się własnych poglądów. Istnieli zarówno narodowcy, jak i socjaliści. Nawet w liczącej ponad 10 mln członkiń oraz członków „Solidarności” bywały ostre spory o to, co powinno być podstawowym zadaniem organizacji.

„Wciskać dzieciom” – dzieci, jako istoty bezbronne, są oczkiem w głowie swoich rodziców. Każdy chce dla swojej pociechy jak najlepiej, dlatego kiedy słyszymy, że ktoś chce wyrządzić krzywdę, automatycznie włącza nam się tryb ochrony przed najeźdźcą. 

Autorzy przemówień często operują uproszczeniami, aby ułatwić słuchaczom odbiór swojej wypowiedzi. Stawiają się w roli mędrców, którzy wykonali research i rozpoznali zagrożenia. Nie pozostawiają tym samym miejsca na dyskusje – traktują swoje opinie jak fakty. I trzeba mieć świadomość tego, że każde słowo oddziałuje na wielu poziomach: wzbudza emocje i odnosi się do podświadomości.

Jeżeli chcesz posłuchać całości mojego wystąpienia, masz taką możliwość. Nagranie będzie dostępne na Facebooku Salam Lab: https://www.facebook.com/SalamLabPL/

*Źródło: Rp.pl, Andrzej Duda o LGBT: Próbują wmówić, że to ludzie. To ideologia