Literacka przestroga przed moralnym upadkiem państwa. Omów zagadnienie na podstawie Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Jan Kochanowski w „Odprawie posłów greckich” posłużył się kostiumem historycznym, aby przestrzec rządzących Polską przed skutkami nieodpowiedzialnych rządów. Sztuka została wystawiona w 1578 roku na weselu Jana Zamoyskiego i Krystyny Radziwiłłówny i była oglądana przez parę królewską. Przesłanie utworu nie odnosiło się jednak wyłącznie do czasów antycznych – miało charakter uniwersalny, związany z ówczesną sytuacją Rzeczpospolitej.

Rozwinięcie („Odprawa posłów greckich”):

W sztuce Jana Kochanowskiego przedstawione zostały wydarzenia poprzedzające wojnę trojańską. Władca Troi, Priamus, miał zdecydować o losach Heleny, żony króla Sparty Menelaosa, która została porwana przez Aleksandra (zwanego Parysem). Syn króla korzystał ze swojej pozycji oraz słabości swojego ojca – nie chciał oddawać ukochanej kobiety, w związku z czym nakłaniał członków rady królewskiej, aby poparli jego zdanie. Podporządkowanie spraw państwowych prywatnym interesom miało doprowadzić do rychłego upadku Troi. Priamus, mimo szlachetnych intencji, nie umiał podjąć prawidłowej decyzji, która mogłaby uchronić jego poddanych przed wyniszczającą wojną. Zdecydował się posłuchać głosu większości (zdominowanej przez stronników Aleksandra oraz zwolenników wojny takich jak Iketaon) wbrew interesom swojego państwa. Moralny upadek kraju w dramacie Kochanowskiego dotyczył więc postępującej prywaty – wykorzystywania władzy do realizacji własnych interesów.

Kontekst:

Inną literacką przestrogę przed moralnym upadkiem zawarł Sofokles w dramacie „Antygona”. Przedstawione w utworze losy Kreona, władcy stawiającego swoje prawa ponad prawa boskie, pokazały zgubne skutki pychy. Król Teb nie wyraził zgody na pochowanie ciała Polinejkesa (uznał go za zdrajcę niegodnego pochówku), czym wyraził swoją wyższość nad bogami (to oni mieli bowiem osądzić, kto trafi na Wyspę Błogosławionych, a kto do Hadesu). Kreon został za swoje postępowanie surowo ukarany: zarówno jego syn Hajmon, jak i żona Eurydyka popełnili samobójstwo.

O moralnym upadku państwa pisał także Piotr Skarga w „Kazaniach sejmowych”. Wymienił on sześć chorób nawiedzających Rzeczpospolitą. Były nimi: brak miłości do ojczyzny, niezgoda między stanami, odejście od religii, osłabienie władzy kościelnej, niesprawiedliwość praw oraz przyzwolenie na grzech. Skarga dostrzegał moralną zgniliznę ówczesnego społeczeństwa, które odwróciło się od Boga i przestało przestrzegać jego zasad. Przewidywał, że taka postawa może doprowadzić do upadku, co się faktycznie stało niecałe dwieście lat później.

Zakończenie (podsumowanie):

Twórcy w swoich dziełach literackich często zwracali się do władców z przestrogą przed upadkiem moralności. Tym samym czynili dokładnie to, co chór zawarł w pieśni „Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie…”. Dostrzegali oni rozmaite zjawiska społeczne i rozumieli, że ich szerzenie się będzie niczym choroba, która doprowadzi organizm do rychłego końca.