Tragiczny los jednostki i zbiorowości jako motyw literacki. Omów zagadnienie na podstawie Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie)

Tragizm ludzkiego losu to nieszczęście, na które człowiek nie ma wpływu. Motyw ten był podejmowany przede wszystkim w antyku – wierzono wówczas w Fatum, czyli przeznaczenie, przed którym w żaden sposób nie można uciec. Nie zawsze jednak tragizm wynikał z woli bogów, o czym świadczy „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego.

Rozwinięcie („Odprawa posłów greckich”):

W renesansowym dramacie zostały przedstawione losy dwóch postaci tragicznych: Antenora i Kasandry. Oboje zdawali sobie sprawę z konsekwencji odmówienia zwrotu porwanej Heleny, jednak ich głosy nie zostały wysłuchane. Antenor, wzorowy obywatel, nie chciał doprowadzić do wojny z Grekami; wiedział, że konflikt mógłby kosztować życie wielu niewinnych ludzi, a jego przyczyna (miłość Aleksandra do Heleny) nie była tego warta. Mimo to jego perspektywa nie została dostrzeżona – o losach Heleny zadecydowała trojańska rada, przekupiona przez Aleksandra i niesiona populizmem Iketaona. Podobny los spotkał Kasandrę, wieszczkę, która wskutek zemsty Apolla przewidywała przyszłość, lecz jej głos nie był traktowany poważnie. Córka Priamusa złorzeczyła na swój los – wiedziała, że jej przepowiednie nie zostaną wysłuchane, dostrzegała brak sprawczości.

Tragiczny los spotkał także mieszkańców Troi, którzy ucierpieli w wyniku błędnych decyzji władców. Chociaż narada dotyczyła wyłącznie zwrotu lub zatrzymania Heleny, tak naprawdę od jej wyniku zależał los całej Troi – odmowa spełnienia żądań Greków oznaczała bowiem niechybną wojnę. Wskutek swojej słabości władca król Priamus nie umiał podjąć sprawiedliwej decyzji; uległ głosom Aleksandra i jego stronników, tym samym skazując całe państwo na śmierć.

Kontekst:

Tragizm losu w dramacie Kochanowskiego wynikał z błędnych decyzji podejmowanych przez ludzi. Z kolei w czasach antycznych wierzono w rolę Fatum, czyli przeznaczenia (czasem też woli bogów), które determinowało losy człowieka. Koncepcja ta miała odzwierciedlenie w wierzeniach starożytnych Greków. Wierzyli oni bowiem w Mojry – boginie ludzkiego losu, czuwające nad życiem Ziemian. To z kolei doprowadziło do utrwalenia ich wizerunku w kulturze, jako trzech kobiet przędzących nici ludzkiego losu. Fatum zdecydowało między innymi o losach Edypa (zgodnie z przepowiednią miał zabić swojego ojca, w związku z czym opuścił Korynt; nie wiedział jednak, że jego prawdziwym ojcem był Tebańczyk Lajos, którego zabił podczas sprzeczki).

Zakończenie (podsumowanie):

Niezależnie od tego, czy losy ludzi były zdeterminowane przez wolę bogów, czy decyzje innych, miały one wymiar tragiczny – nie można było na nie wpłynąć swoimi działaniami. Właśnie dlatego tak wielu artystów traktowało tragizm ludzkiego losu jako inspirujący motyw literacki.