Etos rycerski jako punkt odniesienia dla kreacji bohaterów literackich. Omów zagadnienie na podstawie Potopu Henryka Sienkiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Etos rycerski to zbiór zasad, których powinien przestrzegać każdy rycerz. Wśród najważniejszych zasad wymienić można między innymi: gotowość do walki (i śmierci) w obronie ojczyzny i religii, dobre urodzenie (najlepiej w rodzinie z długimi tradycjami rycerskimi), odwagę, walkę w sprawiedliwych warunkach, wypełnianie zobowiązań wobec króla i ojczyzny czy zemstę za każdą krzywdę lub zniewagę. Przestrzeganie etosu rycerskiego było sprawą honoru, a każdy, kto złamał żelazne reguły, był skazany na wieczną hańbę i potępienie. Chociaż kodeks honorowy rycerza może kojarzyć się ze średniowieczem (wzorem do naśladowania był Roland, główny bohater francuskiej pieśni), miał on istotne znaczenie w kreacji postaci literackich także w innych epokach.

Rozwinięcie („Potop”):

Średniowieczny etos rycerski stanowił punkt odniesienia do kreacji postaci pana Michała Wołodyjowskiego, zwanego także „małym rycerzem”. Szlachcic z powieści Henryka Sienkiewicza uchodził za wzór cnót, w odróżnieniu od Andrzeja Kmicica był honorowy i wolny od wad. Mężczyzna osiągnął mistrzostwo we władaniu szablą, odznaczał się także jako wybitny żołnierz. Wśród jego zalet wymienić można odwagę i pobożność, a także honorowość. Gdy podczas oblężenia Lubicza Kmicic zagroził, że wysadzi posiadłość (wraz ze znajdującą się tam porwaną Oleńką Billewiczówną), Wołodyjowski wyzwał pokonanego przeciwnika na pojedynek, obiecując wolność w przypadku wygranej.

W pojedynku Wołodyjowskiego z Kmicicem „mały rycerz” udowodnił swój kunszt – od niechcenia odpierał ataki przeciwnika, nie zwracał uwagi na pogardliwe słowa wypowiedziane przez porywacza Oleńki. Udowodnił przywiązanie do etosu rycerskiego, rozkazując Kmicicowi podniesienie szabli z ziemi (zgodnie z kodeksem honorowym warunki walki powinny być sprawiedliwe). Kiedy natomiast pokonał rywala, przestrzegł zgromadzoną wokół szlachtę laudańską przed dobiciem rywala, wskazując, że nie należy dobijać pokonanego – zamiast zemsty okazał Kmicicowi miłosierdzie i wezwał medyka do opatrzenia ran.

Kontekst:

Etos rycerski często stanowił punkt odniesienia, ale nie zawsze był uznawany za godny wcielania w życie. Adam Mickiewicz poprzedził „Konrada Wallenroda” cytatem z „Księcia” Machiavellego, zgodnie z którym w walce z przeciwnikiem trzeba być „lisem i lwem”. Wieszcz chciał tym samym zaakcentować konieczność podjęcia walki niezgodnej z zasadami honorowymi. Konrad Wallenrod, choć posłużył się w swoich działaniach podstępem (czyli złamał rycerski etos), mimo wszystko uchodził za wzór rycerza idealnego. Poświęcił własne szczęście, miłość i, ostatecznie, nawet życie, aby osłabić Zakon Krzyżaków i uratować ukochaną Litwę. Działał niezgodnie z etosem i w sposób niegodny umarł (popełnił samobójstwo), jednak mimo wszystko dał świadectwo pełnego oddania walce w słusznej sprawie. Pokazał tym samym, że rycerz idealny nie zawsze musi przestrzegać średniowiecznego kodeksu.

Zakończenie (podsumowanie):

Średniowieczny etos rycerski wyznaczał zasady, którymi powinien kierować się każdy rycerz. Na podstawie historii o Rolandzie skonstruowano obraz rycerza jako postaci honorowej, która jest gotowa umrzeć na polu walki i do ostatniej chwili myśli o ojczyźnie. Z pewnością ideały te były bliskie Michałowi Wołodyjowskiemu z „Potopu”. Trudno jednak uznać jego postawę za wyłączny wyznacznik szlachetnego życia i śmierci. Konrad Wallenrod udowodnił bowiem, że rycerz idealny nie musi przestrzegać wszystkich zasad moralnych.