Ile jest warte ludzkie życie? Omów zagadnienie na podstawie Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Niezależnie od kręgu kulturowego życie ludzkie jest najwyższą wartością i zasługuje na pełną ochronę. II wojna światowa była jednak okresem, gdy to prawo zostało zawieszone – zorganizowane przez Niemców ludobójstwo zaprzeczało podstawowym wolnościom człowieka, zabijanie ludzi stało się masową praktyką, a nazistowskie fabryki śmierci każdego dnia mordowały tysiące niewinnych ludzi. Świadomość nieuniknionej śmierci w połączeniu z dramatycznymi warunkami, w których przebywali więźniowie (w getcie warszawskim i obozach koncentracyjnych), zmusiły do weryfikacji wartości życia. Wojna przewartościowała rzeczywistość, wytworzyła obozową moralność, a także wykazała, że niekiedy jedynym sposobem na podtrzymanie wartości życia może być wybór godnej śmierci

Rozwinięcie („Zdążyć przed Panem Bogiem”):

Marek Edelman w „Zdążyć przed Panem Bogiem”, wywiadzie rzece przeprowadzonym przez Hannę Krall, paradoksalnie zauważył, że nie zawsze ludzkie życie musi być największą wartością – znacznie ważniejsze może być bowiem zachowanie godności, czyli podjęcie samodzielnej decyzji o własnej śmierci. Perspektywa człowieka zamkniętego w getcie warszawskim, świadomego nieuchronnej likwidacji oznaczającej zagładę setek tysięcy ludzi, rzuca inne światło na stosunek do życia. Wielu mieszkańców getta miało świadomość zbliżającego się końca, wiedziało również, że ich życie nie przedstawiało dla Niemców żadnej wartości – Żydzi mieli być kierowani bezpośrednio do wagonów odjeżdżających do obozu zagłady w Treblince.

To właśnie strach przed likwidacją getta sprawił, że Marek Edelman wraz z Mordechajem Anielewiczem i kilkoma innymi osobami 19 kwietnia 1943 r. podjęli decyzję o rozpoczęciu powstania przeciwko nazistom. Powołana do życia Żydowska Organizacja Bojowa miała za zadanie odpierać ataki Niemców, chociaż zdawano sobie sprawę z dysproporcji – wobec dobrze zorganizowanej i wyposażonej armii kilkusetosobowe oddziały ŻOB nie miały większych szans; celem nie było więc wygranie powstania, lecz stawienie oporu.

Aktywna śmierć, czyli będąca suwerenną decyzją podjętą przez jednostkę, była jedyną szansą na zachowanie godności, stanowiła bowiem przeciwieństwo śmierci biernej – takiej, o której decydowali Niemcy kierujący ludzi do komór gazowych. Marek Edelman w rozmowie z Hanną Krall wielokrotnie odnosił się do tego wątku, wskazywał, że najgorszym rodzajem śmierci jest ta, na którą jest się spokojnie prowadzonym; łatwiej umrzeć, strzelając, niż iść na Umschlagplatz, następnie jechać wagonem, kopać sobie dół i rozebrać się do naga. Właśnie z tego względu tak wielu mieszkańców getta próbowało samodzielnie decydować o śmierci – dzięki temu ich życie zachowywało wartość, nie zostało pozbawione godności przez Niemców.

Kontekst:

Podczas gdy dla mieszkańców getta warszawskiego życie ludzkie pozostawało święte (żeby uratować jego godność, należało samodzielnie podjąć decyzję o śmierci), w obozach koncentracyjnych sytuacja wyglądała zgoła inaczej – więźniowie mieli bowiem nadzieję na przeżycie, sądzili, że istniała możliwość uniknięcia zagłady. Z tego względu robili wszystko, aby nie umrzeć, kierowali się moralnością obozową dającą przyzwolenie na każdy czyn, który mógł pozwolić przetrwać. Nierzadko więźniowie stawiali własne życie ponad innymi – taką sytuację opisał między innymi Tadeusz Borowski w opowiadaniu „Proszę państwa do gazu”. Matka była gotowa wyrzec się dziecka, aby uniknąć natychmiastowej śmierci w komorze, miała nadzieję, że zostanie skierowana do FKL, czyli do kobiecego obozu, w którym będzie miała szansę na przetrwanie. Tym samym pokazała wyższość własnego życia nad życiem innych; jej decyzja była spowodowana dramatycznymi okolicznościami i obrazuje specyfikę stosunku do wartości ludzkiego życia w kontekście II wojny światowej.

Zakończenie (podsumowanie):

Zarówno „Zdążyć przed Panem Bogiem”, jak i opowiadania Tadeusza Borowskiego pokazują zupełnie inny stosunek do wartości ludzkiego życia niż ten, który obowiązuje współcześnie. Dramatyczne wydarzenia II wojny światowej zmuszały do weryfikacji poglądów. Dla Żydów z getta warszawskiego godna śmierć była znacznie ważniejsza niż życie, natomiast dla więźniów obozów koncentracyjnych liczyło się tylko przetrwanie – co oznaczało, że życie innych ludzi nie miało większego znaczenia.