Możesz zostać moim patronem/moją patronką: 
Reforma ortograficzna Rady Języka Polskiego
Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN ogłosiła, że od 1 stycznia 2026 r. wejdą w życie zmiany zasad ortografii. Łącznie przygotowano 11 zmian.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Reforma zapisu nazw mieszkańców jednostek terytorialnych, czyli wielka litera dla małych ojczyzn
Wreszcie mamy ortograficzną sprawiedliwość: Prażanie, Mokotowianie i Nowohucianie mogą stanąć w jednym szeregu z Europejczykami i być zapisywani wielką literą.
Nadchodzi pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Łęczyczanin, Chochołowianin.
Dotychczas nazwy mieszkańców miast pisano małą literą. Dotychczas (do 31 grudnia 2025 r.) obowiązywał podział:
Marsjanin, Europejczyk – wielką;
warszawiak, mokotowianin, chochołowianin – małą.
Reforma ortograficzna Rady Języka Polskiego znosi tę nierówność. Teraz brzmi poprawnie: „Poznałem Ochociankę i Łęczyczanina w kolejce po bilet dla Zakopianina”.
Dlaczego ta korekta ma sens?
W końcu zyskujemy jednolitość systemu, bo mieszkańcy wszystkich jednostek administracyjnych – od kontynentów po dzielnice – mają teraz ten sam status kapitalizacji.
Tym samym wyrażamy też szacunek do tożsamości lokalnej: wielka litera podkreśla wyjątkowość miejsca, z którego pochodzimy.
A dla uczniów to koniec pułapek egzaminacyjnych, nie będą się zastanawiać, czy napisać „torunianin” czy „Torunianin”.
I tu uwaga, są też etnonimy, które wyrażają pogardę, np. Angol/angol – ich pisownia jest dowolna.
Nic się też nie zmienia w pisowni przymiotników: dalej piszemy „warszawski teatr” (małą literą).
Zapamiętaj!
Jeśli nazwa osoby kończy się na „-anin”, „-anka”, „-czyk” czy „-owiec”, piszemy ją od 2026 r. wielką literą.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Reforma nazw obiektów przestrzeni publicznej, czyli koniec z ortograficzną niejasnością Alei i alei
To była jedna z najbardziej problematycznych reguł ortograficznych w języku polskim! No bo co łączy aleję Wojska Polskiego z Alejami Jerozolimskimi? Na pozór dużo – ale nie w języku, bo jeśli wyraz „aleja” występuje w liczbie pojedynczej, to zapisujemy go małą literą, a jeśli w liczbie mnogiej – to wielką.
To tylko jedna z wielu trudności, które 1 stycznia 2026 r. odejdą do lamusa.
Po reformie ortografii wszystkie nazwy obiektów przestrzeni publicznej stojące na początku nazwy własnej będziemy pisać wielką literą.
Dotyczy to takich wyrazów jak:
- aleja
- brama
- bulwar
- osiedle
- plac
- park
- kopiec
- kościół
- klasztor
- pałac
- willa
- zamek
- most
- molo
- pomnik
- cmentarz
Oczywiście pisownia tych wyrazów jako nazw pospolitych pozostaje bez zmian – piszemy je małą literą. Ale już w nazwach takich jak:
- Aleja Róż
- Brama Warszawska
- Plac Zbawiciela
- Kościół Mariacki
zastosujemy pisownię wielką literą.
Wyjątek? Tylko jeden – ulica.
W tym przypadku zawsze stosujemy zapis małą literą. Czyli jakiś wyjątek od zasady będzie – ale tylko jeden, co sprawi, że wszystkie dyktanda staną się automatycznie znacznie łatwiejsze!
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Ważna zmiana dla ósmoklasistów, którzy będą pisać zaproszenia i ogłoszenia!
Reforma ortografii sprawi, że od 1 stycznia 2026 roku będziemy pisać wielką literą wszystkie człony w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych.
Dotychczas, kiedy piszemy np. o kinie Atlantic, wyraz kino zapisywaliśmy małą literą.
Po zmianie – będzie: Kino Atlantic – z wielką literą na początku każdego członu.
Ta zmiana dotyczy nazw, w których skład wchodzą takie wyrazy jak:
teatr, księgarnia, kawiarnia, pizzeria, restauracja, zajazd, pierogarnia – i wiele innych.
Uwaga!
Reguła wielkiej litery nie obejmuje przyimków i spójników.
Czyli poprawnie napiszemy: Zajazd u Kmicica, a nie: Zajazd U Kmicica.
Kilka przykładów nowej pisowni:
– Karczma Słupska
– Kawiarnia Literacka
– Księgarnia Naukowa
– Kino Charlie
– Apteka pod Orłem
– Bar Flisak
– Hotel pod Różą
– Hotel Campanile
– Restauracja pod Żaglami
– Winiarnia Bachus
– Zajazd u Kmicica
– Pierogarnia Krakowiacy
– Pizzeria Napoli
– Trattoria Santa Lucia
– Restauracja Veganic
– Teatr Rozmaitości
– Teatr Wielki
Od 2026 roku – wielka litera w nazwach lokali to nowa norma.
Dobrze zapamiętać – szczególnie przed egzaminem!
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Już niedługo wszystkie przymiotniki będą równe!
będziemy stosować te same zasady pisowni „nie” z przymiotnikami.
Dotychczas, gdy używaliśmy stopnia wyższego lub najwyższego, zapisywaliśmy „nie” oddzielnie.
Ale od 1 stycznia 2026 roku będzie obowiązywał zapis łączny – tak samo, jak robimy to już teraz ze stopniem równym.
Po reformie ortografii nie będzie już problemu z pamięciówką i wkuwaniem, które przymiotniki piszemy razem, a które osobno.
Wszystkie będą zapisywane łącznie:
niemiły, niemilszy, nienajmilszy.
Pytanie tylko, kiedy wszystkie edytory tekstu i aplikacje opanują nowe reguły…
Bo jeśli to im zajmie długo, to będzie: niedobrze, nielepiej, nienajlepiej.
Zapamiętajcie:
Od stycznia wszystkie przymiotniki będą równe – niezależnie od stopnia, „nie” zapisujemy zawsze łącznie.
Nie będzie już trudnych do zapamiętania podziałów.
Będziemy łączyć, a nie dzielić.
Przykłady nowej pisowni:
- nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy
- niemiły, niemilszy, nienajmilszy
- nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo
- nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej
Do 1 stycznia 2026 r. pisownia łączna była uznawana za błąd – ale już za chwilę stanie się normą.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Ważna zmiana dla wszystkich, którzy będą chcieli pisać na maturze o opowiadaniu „Górą Edek”!
1 stycznia 2026 roku wchodzi w życie reforma ortografii, która wprowadza pisownię wielką literą nie tylko nazw firm i marek wyrobów, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów.
Dotychczas wyglądało to tak:
pisaliśmy wielką literą nazwę marki – Ford, Renault, Volvo –
ale już w kronikach policyjnych czy wypracowaniach pojawiał się zapis: czerwony ford – z małej litery.
Teraz to się zmienia.
Zawsze będziemy pisać nazwę takiego wyrobu wielką literą – nawet gdy chodzi o jeden konkretny egzemplarz.
W przypadku opowiadania „Górą Edek” ta zmiana ma fundamentalne znaczenie, bo do tej pory mogliśmy napisać jedynie: kierowca fiata, kierowca forda.
Po reformie zapiszemy już poprawnie: kierowca Fiata, kierowca Forda.
Czyli tak samo, jak w zdaniu:
„Pod oknem zaparkował czerwony Ford” – z wielkiej litery, nawet jeśli to tylko jeden samochód.
Dotychczas – aż do 1 stycznia 2026 roku – pisownia wielką literą była zarezerwowana dla nazw marek, a nie pojedynczych egzemplarzy.
Od teraz – nazwa produktu zawsze z wielkiej litery.
To zmiana, którą warto znać – zwłaszcza na maturze!
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Półżartem, półserio – to będzie chyba najtrudniejsza do wytłumaczenia zmiana reguł ortografii, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku.
W wyrażeniach takich jak: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał
– od nowego roku będziemy zapisywać człon „pół” łącznie, a nie, jak dotąd, oddzielnie.
Ale uwaga – jeśli „pół” odnosi się do jednej osoby, jak w wyrażeniach: pół-Polka, pół-Francuzka,
czyli wtedy, gdy mówimy o tożsamości narodowej lub etnicznej,
stosujemy zapis z łącznikiem.
Czyli mamy dwie nowe zasady:
- łączny zapis w wyrażeniach opisujących stany, działania czy formy zachowania
- zapis z łącznikiem, gdy „pół” odnosi się do osoby
Co ważne – sam wyraz „półżartem” od teraz zawsze zapisujemy łącznie.
Nie będzie już tego absurdalnego podziału, że jedno piszemy razem, a drugie osobno – w zależności od tego, czy występuje solo, czy w wyrażeniu „półżartem, półserio”.
A tak przy okazji – tytuł filmu z 1959 roku też powinien zmienić pisownię.
Dotychczas funkcjonował jako: „Pół żartem, pół serio” – czyli z błędem według nowych zasad.
Od teraz będzie poprawnie: „Półżartem, półserio” – i to wcale nie jest żart.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Zmiana, którą już znasz – ale teraz stanie się oficjalna!
1 stycznia 2026 roku wchodzi w życie reforma ortografii, która porządkuje zasady pisowni nazw orderów, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych.
Co się zmieni?
Od teraz wszystkie człony takich nazw będziemy pisać wielką literą.
Czyli nie tylko: Nagroda Nobla – co wielu z nas już stosowało –
ale też: Nagroda Literacka Gdynia, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe
czy Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.
- Przykłady poprawnej pisowni według nowych zasad:
- Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej
- Nagroda Nobla
- Nagroda Pulitzera
- Nagroda Templetona
- Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus
- Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej
- Nagroda Wielkiego Kalibru
- Mistrz Mowy Polskiej
- Ambasador Polszczyzny
- Honorowy Obywatel Miasta Krakowa
Ta reforma to bardziej uporządkowanie niż rewolucja.
Bo choć wiele osób pisało te nazwy wielkimi literami już wcześniej, teraz taka forma staje się obowiązującą normą.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Reforma pisowni cząstek trybu przypuszczającego po spójnikach – koniec z „bobyście” i „aczkolwiekby”
Też macie tak, że nie wiecie, jak zapisać cząstkę „-bym”, „-byś”, „-by”, „-byśmy” lub „-byście” ze spójnikami?
Tak, tak – na niewtajemniczonych robi to spore wrażenie.
Do tej pory obowiązywała reguła, że tego typu cząstki ze spójnikami zapisujemy łącznie – przez co powstawały dość egzotyczne konstrukcje, takie jak:
tobyś, bobyście, aczkolwiekby.
Od stycznia 2026 roku wszystko się zmieni.
Te słowa znikną ze słowników, bo będziemy stosować pisownię rozdzielną.
Czyli:
„Gdyby babcia miała wąsy, to by dziadkiem była” – zapisujemy oddzielnie.
Ale uwaga – zmiana nie dotyczy takich słów jak: „gdyby” czy „jakby”.
Choć one też łączą spójnik z cząstką „by”, są tak mocno zakorzenione w systemie języka, że ich rozdzielenie wprowadziłoby po prostu chaos.
Być może ktoś kiedyś zastanawiał się, czy by nie wprowadzić takiej zmiany…
ale na to nie mam żadnych dowodów.
Podsumowując:
Od 2026 roku piszemy rozdzielnie:
„czy by pojechać”, „bo byście nie zdążyli”, „aczkolwiek by chciał” –
czyli prosto, przejrzyście i wreszcie bez dziwacznych zlepków.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Reforma pisowni cząstki „nie” z imiesłowami odmiennymi – koniec z rozdzielnością znaczeniową
Nie – bez odstępu i bez żadnych wyjątków!
Taka reguła wejdzie w życie już 1 stycznia 2026 roku i będzie dotyczyć pisowni cząstki „nie” z imiesłowami odmiennymi.
Dotychczas zasady języka polskiego dopuszczały dwa warianty –
w zależności od interpretacji znaczeniowej: czasownikowej lub przymiotnikowej.
Inaczej mówiąc, możliwa była świadoma pisownia rozdzielna, jeśli ktoś chciał coś wyraźnie podkreślić – na przykład w opozycjach czy w stylu artystycznym.
Teraz to się zmienia – i pisownia łączna staje się obowiązkowa.
Dziś jeszcze mówimy i piszemy:
„nie leżący, ale siedzący” – bo mamy przeciwstawienie,
albo:
„nie piszący ani nie czytający” – bo pojawia się spójnik ani.
Ale od stycznia 2026 roku nawet w takich przypadkach obowiązuje zapis łączny.
Nie będzie już możliwości wyboru – „niepiszący”, „niesiedzący”, „nieliczący” – niezależnie od kontekstu.
Zniesienie wyjątku dla tzw. świadomej pisowni rozdzielnej to zmiana, która uproszcza regułę –
choć może być trudna do przyjęcia dla tych, którzy dotąd opierali się na precyzyjnych rozróżnieniach semantycznych.
Od 2026 roku jedno jest pewne:
nie – zawsze razem z imiesłowem odmiennym. Bez odstępu. Bez wyjątków.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Ujednolicenie pisowni przymiotników od nazw osobowych – koniec z wielką literą w „dramacie Szekspirowskim”
Koncert chopinowski, dramat szekspirowski, freudowska pomyłka – łatwo to powiedzieć, ale trudniej zapisać.
Dotychczas to, czy przymiotnik utworzony od nazwiska piszemy małą czy wielką literą, zależało od interpretacji znaczenia.
Czy to przymiotnik dzierżawczy – odpowiadający na pytanie „czyj?” – czy jakościowy – czyli „jaki?”.
Od 1 stycznia 2026 roku reforma ortografii kończy te dywagacje.
Wszystkie takie przymiotniki będziemy zapisywać małą literą.
Zasada dotyczy przymiotników zakończonych na „-owski” tworzonych od nazw osobowych – i niezależnie od kontekstu zapis będzie zawsze jednolity.
Przykłady?
- dramat szekspirowski
- epoka zygmuntowska
- koncert chopinowski
- wiersz miłoszowski
- koncepcja wittgensteinowska
Ta zmiana nie jest może rewolucyjna, ale z pewnością ułatwi życie wszystkim, którzy zmagali się z regułką o sensach dzierżawczych i jakościowych.
Od teraz będzie prosto: małą literą – zawsze.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Reforma pisowni wyrazów równorzędnych o podobnym brzmieniu – tuż-tuż, czyli jak chcesz
Wejście w życie nowych reguł ortograficznych tuż-tuż!
A gdzie jeszcze nowe zasady zrobią trzask-prask ze skomplikowanych reguł?
Na przykład tam, gdzie mowa o parach wyrazów równorzędnych, które mają podobne lub identyczne brzmienie.
Tak, chodzi między innymi o:
tuż-tuż, trzask-prask, bij-zabij.
Choć oczywiście – bić i zabijać nie polecamy.
Od 1 stycznia 2026 roku będą dopuszczalne trzy formy zapisu:
- z łącznikiem: tuż-tuż, trzask-prask, bij-zabij
- z przecinkiem: tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij
- rozdzielnie: tuż tuż, trzask prask, bij zabij
Co prawda trzy warianty jednej formy mogą budzić lekkie zdziwienie,
ale to dobra reforma – bo po co komplikować sobie życie i zamartwiać się znaczeniami, które wcześniej i tak wynikały głównie z intuicji piszącego?
Od teraz masz wybór – i każda z tych form będzie poprawna.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Ujednolicenie pisowni wielowyrazowych nazw geograficznych – Morze Marmara odzyskuje wielką literę
Jestem tolerancyjny, ale uważam, że jeśli nazwa własna składa się z dwóch członów, a drugi z nich jest rzeczownikiem w mianowniku nieodmieniającym się, to pierwszy człon powinien być zapisywany małą literą.
Chyba z takiego założenia wychodzili twórcy tej dziwnej reguły ortograficznej, która – na szczęście – 1 stycznia 2026 roku odejdzie do lamusa.
No bo co może różnić morze Marmara od Morza Bałtyckiego na tyle, że wyraz morze w pierwszym przypadku piszemy małą literą, a w drugim – wielką?
No dobra, Morze Bałtyckie to nasze morze, więc możemy je lubić trochę bardziej.
Ale czemu w takim razie dyskryminujemy Półwysep Hel albo Wyspę Uznam?
Dzięki reformie ortografii zasady zapisu zostaną wreszcie ujednolicone.
We wszystkich wielowyrazowych nazwach geograficznych, będziemy zapisywać wyrazy pospolite wielką literą – niezależnie od tego, czy drugi człon jest w dopełniaczu, czy w mianowniku.
Dotyczy to wyrazów takich jak:
góra, nizina, półwysep, cieśnina, tama, kanał, morze, jezioro, wyspa, pustynia, wyżyna –
czyli od teraz piszemy:
Morze Marmara, Pustynia Gobi, Półwysep Jukatan, Wyspa Uznam – z wielkiej litery.
A nie tak jak teraz – że wielka litera jest dla zarządu, czyli dla rzeczowników w dopełniaczu albo przymiotników w mianowniku, a dla ciebie, Areczku, który jesteś rzeczownikiem w mianowniku, jest mała litera. Koniec z tym.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Komety w końcu doczekają się sprawiedliwości!
Komety w końcu doczekają się sprawiedliwości!
Niezależnie od tego, czy chodzi o Kometę Halleya, czy o Kometę Enckego – od 1 stycznia 2026 roku będziemy zapisywać wszystkie człony tych nazw wielką literą.
Do tej pory wyraz kometa należało pisać małą literą – czyli poprawny był zapis: kometa Halleya, kometa Enckego.
Ale to się zmieni.
Skoro mamy Drogę Mleczną pisaną wielkimi literami, to dlaczego nie mielibyśmy mieć też Komety Halleya – zapisywanej z taką samą ortograficzną godnością?
Nowa zasada to proste i sprawiedliwe ujednolicenie: każda nazwa komety – od teraz wielkimi literami.
Czyli: Kometa Halleya, Kometa Enckego, Kometa Neowise – i tak dalej.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Zasady pisowni przedrostków typu super-, mini-, eko-, maksi- i ekstra- – kiedy razem, kiedy z łącznikiem, a kiedy osobno
Zasada jest taka: jeśli po tym przedrostku (super, mini, eko, maksi, ekstra) mamy zwykłe słowo, które zaczyna się małą literą, to piszemy wszystko razem – bez żadnych spacji. Na przykład: superpomysł, minispódniczka, ekozakupy. Wszystko razem, bo tworzymy jedno nowe słowo.
Ale!
Jeśli to słowo po przedrostku zaczyna się wielką literą – bo to na przykład nazwa jakiegoś kraju, święta albo wydarzenia – to nie możemy tego pisać razem. Wtedy po przedrostku stawiamy łącznik. Mówimy: super-Europejczyk, mini-Olimpiada, eko-Akcja. Czyli: przedrostek, łącznik, i potem słowo z dużej litery.
No i jeszcze jedna ważna rzecz. Czasem te przedrostki mogą zachowywać się trochę inaczej – nie jako część nowego słowa, tylko bardziej jak przymiotnik, który coś ocenia. I wtedy można pisać je osobno. Na przykład: super pomysł – bo możemy też powiedzieć: „pomysł jest super”. Mini wieża – bo można powiedzieć: „wieża jest mini”. Eko żywność – bo da się to odwrócić i powiedzieć: „żywność jest eko”. Jeśli więc da się tak przestawić kolejność i sens zostaje taki sam, to znaczy, że dopuszczalna jest również pisownia rozdzielna.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Nowe zasady pisowni i interpunkcji polskiej
W komunikacie Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN znalazł się również odnośnik do nowego dokumentu stanowiącego zbiór zasad pisowni i interpunkcji polskiej. Warto go zapisać – to jest najbardziej zaufane źródło, w którym znajdziemy wszystko to, co najważniejsze. Oczywiście należy pamiętać, że treść tego dokumentu będzie obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2026 r.
Od kiedy będą obowiązywać nowe reguły ortografii wprowadzone przez Radę Języka Polskiego?
Nowe zasady ogłoszone w komunikacie z 10 maja 2024 r. wejdą w życie 1 stycznia 2026 r. Do tego dnia obowiązują stare zasady, a stosowanie nowych reguł może zostać uznane za niepoprawne.
Czy nowe zasady będą obowiązywać na maturze i egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego?
Tak, nowe reguły będą podstawą do oceniania poprawności ortograficznej na egzaminach państwowych (w tym również na egzaminie ósmoklasisty i maturze). Zmiany wejdą w życie od 1 stycznia 2026 r., więc w 2024 i 2025 stosowanie się do nich będzie błędem. Nie wiadomo, jakie będzie podejście CKE do nowych reguł. Moim zdaniem wymaganie stosowania nowych zasad byłoby niewłaściwe – należałoby wprowadzić okres przejściowy, np. zakładający równoważne stosowanie dwóch form, aby uniknąć sytuacji spornych właśnie na tych egzaminach, na których oceniana jest pełna poprawność ortograficzna. Szczególnie że maturzyści, którzy napiszą maturę z nowymi zasadami ortografii, w momencie ogłoszenia zmian kończą drugą klasę liceum lub trzecią klasę technikum!
Gdzie znajduje się spis zmian wprowadzonych przez Radę Języka Polskiego?
Pełną treść komunikatu Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN z dnia 10 maja 2024 r. znajdziesz na stronie RJP. Poniżej wklejam jego treść:
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Komunikat Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN
z dnia 10 maja 2024 r.
I
Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN ogłasza, że na posiedzeniach w dniach 7 listopada 2022 r., 3 lutego 2023 r. oraz 22 stycznia 2024 r. uchwaliła zmiany zasad ortografii (z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2026 r.), których wykaz podano w załączniku nr 1.
Rada uznała, że wprowadzenie tych zmian, dotyczących wyłącznie tzw. konwencjonalnych zasad pisowni, przyniesie korzyść w postaci uproszczenia i ujednolicenia zapisu poszczególnych grup wyrazów i połączeń, eliminacji wyjątków, a także likwidacji przepisów, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne, np. wymaga od piszącego zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej tekstu. To zaś przyczyni się do zmniejszenia liczby błędów językowych oraz – być może – umożliwi piszącym skupienie się na innych niż ortograficzne aspektach poprawności tekstu. Rada zaznacza, że większość z wprowadzonych zmian była postulowana już wiele lat temu, jednak z najrozmaitszych powodów nie udało się wcześniej nadać im mocy obowiązującej.
Aby dać wszystkim osobom oraz instytucjom, zwłaszcza wydawcom, autorom słowników i programów szkolnych, czas na przygotowanie się do nowej sytuacji, Rada postanowiła, że uchwalone zmiany zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r.
Należy przypomnieć, że kompetencje Rady Języka Polskiego do ustalania zasad ortografii i interpunkcji są potwierdzone w art. 31 ust. 1 Ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (z późn. zmianami) i nie ma innej instytucji czy instancji, która by takie kompetencje posiadała.
II
Jednocześnie Rada ogłasza dokument pt. Zasady pisowni i interpunkcji polskiej, zbierający wszystkie przepisy, zarówno te obowiązujące od dawna, jak i uchwalone ostatnio, będący załącznikiem nr 2 do tego komunikatu.
Z dniem 1 stycznia 2026 r. dokument ten stanie się jedynym ważnym źródłem zasad ortograficznych i interpunkcyjnych. Tym samym utracą moc uchwały ortograficzne Rady z lat 1997–2008 oraz wszelkie inne dokumenty i uchwały wcześniej podejmowane, dotyczące pisowni i interpunkcji, niezgodne z wspomnianym dokumentem.
Rada wyraża przekonanie, że tak zaplanowane działanie doprowadzi do wznowienia ciągłości polskiej kodyfikacji ortograficznej, przerwanej w 1963 roku, a to będzie spełnieniem postulatów płynących z różnych środowisk, nie tylko językoznawczych.
Załącznik nr 1
Zmiany zasad pisowni polskiej, obowiązujące od 1 stycznia 2026 r.
1. Pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Łęczyczanin, Chochołowianin;
Dopuszczenie alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak kitajec lub Kitajec, jugol lub Jugol, angol lub Jugol, żabojad lub Żabojad, szkop lub Szkop, makaroniarz lub Makaroniarz.
2. Wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford).
3. Wprowadzenie rozdzielnej pisowni cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.
4. Ustanowienie bezwyjątkowej pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”.
5. Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, zakończonych na -owski, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odp. na pytanie jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja wittgensteinowska, wiersz miłoszowski.
Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk), zakończone na -owy, -in(-yn), -ów, mające charakter archaiczny, będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą, np. jackowe dzieci lub Jackowe dzieci; poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa; zosina lalka lub Zosina lalka; jacków dom lub Jacków dom.
6. Wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach:
półzabawa, półnauka;
półżartem, półserio;
półspał, półczuwał
oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do jednej osoby).
7. Dopuszczenie w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni:
– z łącznikiem, np. tuż-tuż; trzask-prask; bij-zabij;
– z przecinkiem, np. tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij;
– rozdzielnie, np. tuż tuż; trzask prask; bij zabij.
8. W zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych:
a) w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą, np. Kometa Halleya, Kometa Enckego;
b) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, typu Morze Marmara, Pustynia Gobi, Półwysep Hel, Wyspa Uznam;
c) w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np. ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki;
d) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości, Teatr Wielki;
e) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Templetona, Nagroda Kioto, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin, Nagroda Literacka Gdynia, Śląska Nagroda Jakości, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej, Nagroda Wielkiego Kalibru, Mistrz Mowy Polskiej, Ambasador Polszczyzny, Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.
9. W zakresie pisowni prefiksów:
a) uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki — rodzime i obce — pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk;
b) dopuszczenie rozdzielnej pisowni cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np.
miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini;
superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super;
ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra;
ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.
10. Wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np.
nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie;
nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka;
quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie,
przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np. niby-Polak, quasi-Anglia.
11. Wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np.
nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy;
niemiły, niemilszy, nienajmilszy;
nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo;
nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.
Źródło: https://rjp.pan.pl/