Możesz zostać moim patronem/moją patronką: 
Reforma ortograficzna Rady Języka Polskiego
Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN ogłosiła, że od 1 stycznia 2026 r. wejdą w życie zmiany zasad ortografii. Łącznie przygotowano 11 zmian.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Pobierz darmowy ebook z wyjaśnieniem wszystkich zmian. Możesz go wydrukować!
Reforma zapisu nazw mieszkańców jednostek terytorialnych, czyli wielka litera dla małych ojczyzn
Wreszcie mamy ortograficzną sprawiedliwość: Prażanie, Mokotowianie i Nowohucianie mogą stanąć w jednym szeregu z Europejczykami i być zapisywani wielką literą.
Nadchodzi pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli
i wsi, np.:
Warszawianin;
Ochocianka;
Mokotowianin;
Nowohucianin;
Łęczyczanin;
Chochołowianin.
Dotychczas (do 31 grudnia 2025 r.) obowiązywał podział:
Marsjanin, Europejczyk – wielką;
warszawiak, mokotowianin, chochołowianin – małą.
Reforma ortograficzna Rady Języka Polskiego znosi tę nierówność. Od 1 stycznia 2026 r. będziemy zapisywać: „Poznałem Ochociankę i Łęczyczanina w kolejce po bilet dla Zakopianina”.
DLACZEGO TA KOREKTA MA SENS?
W końcu zyskujemy jednolitość systemu, bo mieszkańcy wszystkich jednostek administracyjnych – od kontynentów po dzielnice – mają teraz ten sam status kapitalizacji. Tym samym wyrażamy też szacunek do tożsamości lokalnej: wielka litera podkreśla wyjątkowość miejsca, z którego pochodzimy. Dla uczniów to koniec pułapek egzaminacyjnych. Nie będą się zastanawiać, czy napisać „torunianin” czy „Torunianin”.
W wytycznych znalazły się też etnonimy, które wyrażają pogardę, np. Angol/angol – ich pisownia jest dowolna. Nic się też nie zmienia w pisowni przymiotników: dalej piszemy „warszawski teatr” (małą literą).
ZAPAMIĘTAJ!
Jeśli nazwa osoby kończy się na „-anin”, „-anka”, „-czyk” czy „-owiec”, piszemy ją od 2026 r. wielką literą.
i wsi, np.:
Warszawianin;
Ochocianka;
Mokotowianin;
Nowohucianin;
Łęczyczanin;
Chochołowianin.
Marsjanin, Europejczyk – wielką;
warszawiak, mokotowianin, chochołowianin – małą.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Reforma nazw obiektów przestrzeni publicznej, czyli koniec z ortograficzną niejasnością Alei i alei
To była jedna z najbardziej problematycznych zasad ortograficznych w języku polskim. Co łączy aleję Wojska Polskiego z Alejami Jerozolimskimi? Na pozór wiele – lecz nie w warstwie językowej, ponieważ dotychczas wyraz „aleja” w liczbie pojedynczej zapisywaliśmy małą literą, a w liczbie mnogiej – wielką. To tylko jedna z trudności, które 1 stycznia 2026 r. przejdą do historii. Po reformie ortografii wszystkie nazwy obiektów przestrzeni publicznej rozpoczynające nazwę własną będziemy pisać wielką literą.
Dotyczy to takich wyrazów jak:
aleja;
brama;
bulwar;
osiedle;
plac;
park;
kopiec;
kościół;
klasztor;
pałac;
willa;
zamek;
most;
molo;
pomnik;
cmentarz.
Oczywiście pisownia tych wyrazów jako nazw pospolitych pozostaje bez zmian – piszemy je małą literą. Ale pisownię wielką literą zastosujemy już w nazwach takich jak:
Aleja Róż;
Brama Warszawska;
Plac Zbawiciela;
Kościół Mariacki.
Wyjątek? Tylko jeden – ulica. W tym przypadku zawsze zapisujemy ten wyraz małą literą. Zatem od reguły obowiązuje tylko ta jedna odstępstwo. Może dyktanda staną się teraz łatwiejsze.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Ważna zmiana dla ósmoklasistów, którzy będą pisać zaproszenia i ogłoszenia!
Reforma ortografii sprawi, że od 1 stycznia 2026 roku będziemy pisać wielką literą wszystkie człony w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych.
Dotychczas, pisząc np. o kinie Atlantic, wyraz „kino” zapisywaliśmy małą literą. Po zmianie będzie poprawnie: „Kino Atlantic” – wielką literą na początku każdego członu. Nowa reguła obejmuje nazwy zawierające między innymi wyrazy: „teatr”, „księgarnia”, „kawiarnia”, „pizzeria”, „restauracja”, „zajazd”, „pierogarnia” oraz wiele innych.
UWAGA!
Reguła zapisu wielką literą nie obejmuje przyimków ani spójników, dlatego poprawnie napiszemy: „Zajazd u Kmicica”, a nie: „Zajazd U Kmicica”.
Kilka przykładów nowej pisowni:
Karczma Słupska;
Kawiarnia Literacka;
Księgarnia Naukowa;
Kino Charlie;
Apteka pod Orłem;
Bar Flisak;
Hotel pod Różą;
Hotel Campanile;
Restauracja pod Żaglami;
Winiarnia Bachus;
Zajazd u Kmicica;
Pierogarnia Krakowiacy;
Pizzeria Napoli;
Trattoria Santa Lucia;
Restauracja Veganic;
Teatr Rozmaitości;
Teatr Wielki.
Od 2026 roku – wielka litera w nazwach lokali to nowa norma.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Już niedługo wszystkie przymiotniki będą równe!
Dotychczas, gdy używaliśmy stopnia wyższego lub najwyższego przymiotników, partykułę „nie” zapisywaliśmy oddzielnie. Od 1 stycznia 2026 r. będzie obowiązywać pisownia łączna – tak jak już teraz w stopniu równym. Reforma ortografii zniesie więc konieczność zapamiętywania różnych zasad: wszystkie formy zapiszemy łącznie, np. niemiły, niemilszy, nienajmilszy.
Pozostaje tylko pytanie, kiedy edytory tekstu i aplikacje przyswoją nowe reguły, gdyż jeśli zajmie im to zbyt długo, będzie niedobrze, nielepiej, nienajlepiej.
ZAPAMIĘTAJ!
Od 1 stycznia 2026 r. wszystkie formy przymiotników będą traktowane jednakowo: partykułę „nie” zapiszemy z nimi łącznie, niezależnie od stopnia. Znikną więc trudne do zapamiętania wyjątki – będziemy łączyć, nie dzielić.
PRZYKŁADY NOWEJ PISOWNI:
nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy;
niemiły, niemilszy, nienajmilszy;
nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo;
nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Ważna zmiana dla wszystkich, którzy będą chcieli pisać na maturze o opowiadaniu „Górą Edek”!
1 stycznia 2026 r. wchodzi w życie reforma ortografii, która nakazuje zapisywać wielką literą nie tylko nazwy firm i marek wyrobów, lecz także pojedyncze egzemplarze tych produktów.
Dotychczas wielką literą pisaliśmy wyłącznie nazwy marek samochodów – „Ford”, „Renault”, „Volvo” – natomiast w kronikach policyjnych czy wypracowaniach pojawiał się zapis: „czerwony ford” (małą literą).
Teraz będziemy pisać nazwę takiego wyrobu wielką literą – nawet gdy chodzi o jeden konkretny egzemplarz. W przypadku opowiadania „Górą Edek” ta zmiana ma fundamentalne znaczenie, bo do tej pory mogliśmy napisać jedynie: kierowca fiata, kierowca forda. Po reformie poprawne będą formy: kierowca Fiata, kierowca Forda. Podobnie w zdaniu: „Pod oknem zaparkował czerwony Ford” – nazwa pojazdu zostanie zapisana wielką literą, nawet jeśli chodzi o pojedynczy samochód.
Do 1 stycznia 2026 r. pisownia wielką literą była zastrzeżona dla nazw marek, a nie dla pojedynczych egzemplarzy. Po wejściu w życie nowych zasad nazwa produktu będzie zawsze zapisywana wielką literą. To zmiana, którą warto znać – zwłaszcza na maturze!
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Półżartem, półserio – to będzie chyba najtrudniejsza do wytłumaczenia zmiana reguł ortografii, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku.
W wyrażeniach takich jak: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał – od nowego roku będziemy zapisywać człon „pół” łącznie, a nie, jak dotąd, oddzielnie.
UWAGA!
Jeśli „pół” odnosi się do jednej osoby, jak w wyrażeniach: pół-Polka, pół-Francuzka, czyli wtedy, gdy mówimy o tożsamości narodowej lub etnicznej, stosujemy zapis z łącznikiem.
CZYLI MAMY DWIE NOWE ZASADY:
łączny zapis w wyrażeniach opisujących stany, działania czy formy zachowania;
zapis z łącznikiem, gdy „pół” odnosi się do osoby.
Teraz nie będzie już tego absurdalnego podziału, zgodnie z którym jedno pisaliśmy razem, a drugie osobno – w zależności od tego, czy występuje solo, czy w wyrażeniu „półżartem, półserio”.
Warto dodać, że tytuł filmu z 1959 roku też powinien zmienić pisownię. Dotychczas funkcjonował jako: „Pół żartem, pół serio” – czyli z błędem według nowych zasad. Od teraz będzie poprawnie: „Półżartem, półserio” – i to wcale nie jest żart.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Zmiana, którą już znasz – ale teraz stanie się oficjalna!
1 stycznia 2026 roku wchodzi w życie reforma ortografii, która porządkuje zasady pisowni nazw orderów, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych.
CO SIĘ ZMIENI?
Od teraz wszystkie człony takich nazw będziemy pisać wielką literą. Nie tylko Nagroda Nobla – co wielu z nas już stosowało, ale też: Nagroda Literacka Gdynia, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe czy Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.
PRZYKŁAD POPRAWNEJ PISOWNI WEDŁUG NOWYCH ZASAD:
Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej;
Nagroda Nobla;
Nagroda Pulitzera;
Nagroda Templetona;
Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus;
Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej;
Nagroda Wielkiego Kalibru;
Mistrz Mowy Polskiej;
Ambasador Polszczyzny;
Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.
Ta reforma to bardziej uporządkowanie niż rewolucja, chociaż wiele osób pisało te nazwy wielkimi literami już wcześniej, teraz taka forma staje się obowiązującą normą.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Reforma pisowni cząstek trybu przypuszczającego po spójnikach – koniec z „bobyście” i „aczkolwiekby”
Jednym z najczęstszych problemów ortograficznych jest zapis cząstki „-bym”, „-byś”, „-by”, „-byśmy” lub „-byście” ze spójnikami. Dla osób niezaznajomionych z zasadami polskiej ortografii może to być kłopotliwe.
Do tej pory obowiązywała reguła, że tego typu cząstki ze spójnikami zapisujemy łącznie – przez co powstawały dość egzotyczne konstrukcje, takie jak: tobyś, bobyście, aczkolwiekby. Od stycznia 2026 roku wszystko się zmieni. Te słowa znikną ze słowników, bo będziemy stosować pisownię rozdzielną. A zatem: „Gdyby babcia miała wąsy, to by dziadkiem była” – zapisujemy oddzielnie.
UWAGA!
Zmiana nie dotyczy takich słów jak: „gdyby” czy „jakby”. Choć one też łączą spójnik z cząstką „by”, ale są tak mocno zakorzenione w systemie języka, że ich rozdzielenie wprowadziłoby po prostu chaos. Być może ktoś kiedyś zastanawiał się, czy by nie wprowadzić takiej zmiany… ale na to nie mam żadnych dowodów.
PODSUMOWUJĄC:
Od 2026 roku piszemy rozdzielnie: „czy by pojechać”, „bo byście nie zdążyli”, „aczkolwiek by chciał”.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Reforma pisowni cząstki „nie” z imiesłowami odmiennymi – koniec z rozdzielnością znaczeniową
„Nie” – bez odstępu i bez żadnych wyjątków! Taka reguła wejdzie w życie już
1 stycznia 2026 roku i będzie dotyczyć pisowni cząstki „nie” z imiesłowami odmiennymi.
Dotychczas zasady języka polskiego dopuszczały dwa warianty – w zależności od interpretacji znaczeniowej: czasownikowej lub przymiotnikowej. Inaczej mówiąc, możliwa była świadoma pisownia rozdzielna, jeśli ktoś chciał coś wyraźnie podkreślić – na przykład w opozycjach czy w stylu artystycznym. Teraz to się zmienia i pisownia łączna staje się obowiązkowa.
Dziś jeszcze piszemy: „nie leżący, ale siedzący” – bo mamy przeciwstawienie, albo: „nie piszący ani nie czytający” – bo pojawia się spójnik „ani”. Od stycznia 2026 roku nawet w takich przypadkach obowiązuje zapis łączny. Nie będzie już możliwości wyboru – „niepiszący”, „niesiedzący”, „nieliczący” – niezależnie od kontekstu.
Zniesienie wyjątku dla tzw. świadomej pisowni rozdzielnej to zmiana, która upraszcza regułę – choć może być trudna do przyjęcia dla tych, którzy dotąd opierali się na precyzyjnych rozróżnieniach semantycznych.
Od 2026 roku jedno jest pewne: „nie” – zawsze zapiszemy łącznie z imiesłowem odmiennym. Bez odstępu. Bez wyjątków.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Ujednolicenie pisowni przymiotników od nazw osobowych – koniec z wielką literą w „dramacie Szekspirowskim”
Koncert chopinowski, dramat szekspirowski, freudowska pomyłka – łatwo to powiedzieć, lecz trudniej zapisać. Dotychczas to, czy przymiotnik utworzony od nazwiska zapisywaliśmy małą, czy wielką literą, zależało od znaczenia: czy był to przymiotnik dzierżawczy – odpowiadający na pytanie „czyj?”, czy jakościowy – „jaki?”. Od 1 stycznia 2026 r. reforma ortografii kończy te dywagacje. Wszystkie takie przymiotniki będziemy zapisywać małą literą.
Zasada dotyczy przymiotników zakończonych na „-owski”, tworzonych od nazw osobowych, i niezależnie od kontekstu zapis będzie zawsze jednolity.
PRZYKŁADY:
dramat szekspirowski;
epoka zygmuntowska;
koncert chopinowski;
wiersz miłoszowski;
koncepcja wittgensteinowska.
Ta zmiana nie jest rewolucyjna, ale z pewnością ułatwi pisownię tym, którzy zmagali się z regułką o sensach dzierżawczych i jakościowych. Od teraz będzie prosto: małą literą – zawsze.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Reforma pisowni wyrazów równorzędnych o podobnym brzmieniu – tuż-tuż, czyli jak chcesz
Wejście w życie nowych reguł ortograficznych tuż-tuż! A gdzie jeszcze nowe zasady zrobią trzask-prask ze skomplikowanych reguł? Na przykład tam, gdzie mowa o parach wyrazów równorzędnych, które mają podobne lub identyczne brzmienie.
Mowa o: „tuż-tuż”, „trzask-prask”, „bij-zabij” (choć bić i zabijać, rzecz jasna, stanowczo odradzam).
Od 1 stycznia 2026 roku będą dopuszczalne trzy formy zapisu:
z łącznikiem: tuż-tuż, trzask-prask, bij-zabij;
z przecinkiem: tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij;
rozdzielnie: tuż tuż, trzask prask, bij zabij.
Co prawda trzy warianty jednej formy mogą dziwić, ale to dobra zmiana, bo po co komplikować sobie życie i zamartwiać się znaczeniami, które wcześniej i tak wynikały głównie z intuicji piszącego? Od teraz mamy wybór – i każda z tych form będzie poprawna.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Wolność w pisowni wielowyrazowych nazw geograficznych – Morze Marmara odzyskuje wielką literę, ale jak chce być małe, to może
„Jestem tolerancyjny, ale uważam, że jeśli nazwa własna składa się z dwóch członów, a drugi z nich jest rzeczownikiem w mianowniku nieodmieniającym się, pierwszy człon powinien być zapisywany małą literą” – z takiego założenia, jak się wydaje, wyszli twórcy osobliwej reguły ortograficznej, która – według planu –
1 stycznia 2026 roku przejdzie do lamusa.
Od teraz – zgodnie z uchwałą Rady Języka Polskiego z 26 maja 2025 r., ogłoszoną 16 czerwca 2025 r. – obowiązuje wariantywna pisownia: pierwszy człon takich nazw można zapisywać wielką lub małą literą, pod warunkiem że drugi człon występuje w mianowniku.
Co właściwie odróżnia morze Marmara od Morza Bałtyckiego, że w pierwszym przypadku wyraz „morze” pisaliśmy małą literą, a w drugim – wielką? Morze Bałtyckie to nasze morze, więc możemy darzyć je nieco większą sympatią, lecz czy to wystarczy, by „dyskryminować” morze Marmara? Dlaczego zatem nie jesteśmy równie konsekwentni w odniesieniu do Półwyspu Hel czy Wyspy Uznam? Przyjęta uchwała liberalizuje zasady: w wielowyrazowych nazwach geograficznych, w których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, pierwszy można zapisywać jak wyraz pospolity:
cieśnina;
góra;
jaskinia;
jezioro;
kanał;
morze;
nizina;
półwysep;
przełęcz;
przesmyk;
przylądek;
pustynia;
wyspa;
wyżyna;
zatoka.
Teraz poprawnie zapiszemy zarówno: Cieśnina Bosfor, jak i cieśnina Bosfor, Góra Tabor oraz góra Tabor, Jezioro Gopło, a także jezioro Gopło.
Zatem kończy się sytuacja, w której wielka litera „należała” do zarządu, czyli rzeczowników w dopełniaczu lub przymiotników w mianowniku, a tobie, Areczku – rzeczownikowi w mianowniku – zostawała mała litera. Koniec z tym nierównym traktowaniem. Róbcie, co chcecie!
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Komety w końcu doczekają się sprawiedliwości!
Niezależnie od tego, czy chodzi o Kometę Halleya, czy o Kometę Enckego – od
1 stycznia 2026 roku będziemy zapisywać wszystkie człony tych nazw wielką literą.
Do tej pory wyraz „kometa” należało pisać małą literą, czyli poprawny był zapis: „kometa Halleya”, „kometa Enckego”. To jednak się zmieni. Skoro mamy „Drogę Mleczną” pisaną wielkimi literami, to dlaczego nie mielibyśmy mieć również „Komety Halleya” – zapisywanej z taką samą ortograficzną godnością?
Nowa zasada wprowadza proste i sprawiedliwe ujednolicenie: odtąd każda nazwa komety będzie zapisywana wielkimi literami:
Kometa Halleya;
Kometa Enckego;
Kometa Neowise.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Zasady pisowni przedrostków typu super-, mini-, eko-, maksi- i ekstra- – kiedy razem, kiedy z łącznikiem, a kiedy osobno
Zasada brzmi następująco: jeżeli po przedrostku – „super-”, „mini-”, „eko-”, „maksi-” lub „ekstra-” – występuje wyraz rozpoczynający się małą literą, zapisujemy całość łącznie, bez spacji: „superpomysł”, „minispódniczka”, „ekozakupy”. Łączna pisownia wynika stąd, że tworzymy jeden nowy wyraz.
Jeżeli wyraz występujący po przedrostku rozpoczyna się wielką literą – bo jest nazwą państwa, święta lub wydarzenia – nie łączymy go z przedrostkiem. Wówczas po przedrostku stawiamy łącznik: „super-Europejczyk”, „mini-Olimpiada”, „eko-Akcja”. Obowiązuje więc schemat: przedrostek + łącznik + wyraz pisany wielką literą.
Zdarza się jednak, że przedrostek nie tworzy nowego wyrazu, lecz pełni funkcję oceniającą, zbliżoną do przymiotnika. W takich przypadkach dopuszczalna jest pisownia rozdzielna, ponieważ konstrukcję można odwrócić bez zmiany znaczenia:
super pomysł („pomysł jest super”);
mini wieża („wieża jest mini”);
eko żywność („żywność jest eko”).
Jeśli zatem kolejność da się odwrócić, zachowując sens, forma rozdzielna jest poprawna.
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Nowe zasady pisowni i interpunkcji polskiej
W komunikacie Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN znalazł się również odnośnik do nowego dokumentu stanowiącego zbiór zasad pisowni i interpunkcji polskiej. Warto go zapisać – to jest najbardziej zaufane źródło, w którym znajdziemy wszystko to, co najważniejsze. Oczywiście należy pamiętać, że treść tego dokumentu będzie obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2026 r.
Od kiedy będą obowiązywać nowe reguły ortografii wprowadzone przez Radę Języka Polskiego?
Nowe zasady ogłoszone w komunikacie z 10 maja 2024 r. wejdą w życie 1 stycznia 2026 r. Do tego dnia obowiązują stare zasady, a stosowanie nowych reguł może zostać uznane za niepoprawne.
Czy nowe zasady będą obowiązywać na maturze i egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego?
Dobra wiadomość dla ósmoklasistów i maturzystów! CKE idzie Wam na rękę!
CKE opublikowało informację, z której wynika, że w latach 2026-2030 będą dopuszczalne zarówno poprzednie, jak i nowe reguły ortograficzne.
Chodzi o reguły, które zostały ogłoszone przez Radę Języka Polskiego rok temu – one wejdą w życie 1 stycznia 2026 r. Dopuszczenie obu form (wcześniej akceptowanych i wprowadzonych uchwałą RJP) to dobra wiadomość dla uczniów.
Obecnie w szkole należy nauczać aktualnie obowiązujących reguł, w związku z czym mógłby powstać chaos. Przecież nie da się 1 stycznia na gwizdek oduczyć tego, czego się uczyło przez wiele lat).
Ale uwaga!
Nie zapominajmy, że istnieje obowiązek stosowania jednolitego sposobu zapisu.
Moja opinia: jeśli zastosujecie różne sposoby zapisu, to egzaminator może oznaczyć błąd ortograficzny. Takie rozstrzygnięcie byłoby zgodne z dotychczas przyjętymi standardami.
Gdzie znajduje się spis zmian wprowadzonych przez Radę Języka Polskiego?
Pełną treść komunikatu Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN z dnia 10 maja 2024 r. znajdziesz na stronie RJP. Poniżej wklejam jego treść:
Wszystkie zmiany zostały omówione też na stronie Słownika Języka Polskiego PWN
Komunikat Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN
z dnia 10 maja 2024 r.
I
Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN ogłasza, że na posiedzeniach w dniach 7 listopada 2022 r., 3 lutego 2023 r. oraz 22 stycznia 2024 r. uchwaliła zmiany zasad ortografii (z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2026 r.), których wykaz podano w załączniku nr 1.
Rada uznała, że wprowadzenie tych zmian, dotyczących wyłącznie tzw. konwencjonalnych zasad pisowni, przyniesie korzyść w postaci uproszczenia i ujednolicenia zapisu poszczególnych grup wyrazów i połączeń, eliminacji wyjątków, a także likwidacji przepisów, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne, np. wymaga od piszącego zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej tekstu. To zaś przyczyni się do zmniejszenia liczby błędów językowych oraz – być może – umożliwi piszącym skupienie się na innych niż ortograficzne aspektach poprawności tekstu. Rada zaznacza, że większość z wprowadzonych zmian była postulowana już wiele lat temu, jednak z najrozmaitszych powodów nie udało się wcześniej nadać im mocy obowiązującej.
Aby dać wszystkim osobom oraz instytucjom, zwłaszcza wydawcom, autorom słowników i programów szkolnych, czas na przygotowanie się do nowej sytuacji, Rada postanowiła, że uchwalone zmiany zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r.
Należy przypomnieć, że kompetencje Rady Języka Polskiego do ustalania zasad ortografii i interpunkcji są potwierdzone w art. 31 ust. 1 Ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (z późn. zmianami) i nie ma innej instytucji czy instancji, która by takie kompetencje posiadała.
II
Jednocześnie Rada ogłasza dokument pt. Zasady pisowni i interpunkcji polskiej, zbierający wszystkie przepisy, zarówno te obowiązujące od dawna, jak i uchwalone ostatnio, będący załącznikiem nr 2 do tego komunikatu.
Z dniem 1 stycznia 2026 r. dokument ten stanie się jedynym ważnym źródłem zasad ortograficznych i interpunkcyjnych. Tym samym utracą moc uchwały ortograficzne Rady z lat 1997–2008 oraz wszelkie inne dokumenty i uchwały wcześniej podejmowane, dotyczące pisowni i interpunkcji, niezgodne z wspomnianym dokumentem.
Rada wyraża przekonanie, że tak zaplanowane działanie doprowadzi do wznowienia ciągłości polskiej kodyfikacji ortograficznej, przerwanej w 1963 roku, a to będzie spełnieniem postulatów płynących z różnych środowisk, nie tylko językoznawczych.
Załącznik nr 1
Zmiany zasad pisowni polskiej, obowiązujące od 1 stycznia 2026 r.
1. Pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Łęczyczanin, Chochołowianin;
Dopuszczenie alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak kitajec lub Kitajec, jugol lub Jugol, angol lub Jugol, żabojad lub Żabojad, szkop lub Szkop, makaroniarz lub Makaroniarz.
2. Wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford).
3. Wprowadzenie rozdzielnej pisowni cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.
4. Ustanowienie bezwyjątkowej pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”.
5. Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, zakończonych na -owski, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odp. na pytanie jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja wittgensteinowska, wiersz miłoszowski.
Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk), zakończone na -owy, -in(-yn), -ów, mające charakter archaiczny, będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą, np. jackowe dzieci lub Jackowe dzieci; poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa; zosina lalka lub Zosina lalka; jacków dom lub Jacków dom.
6. Wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach:
półzabawa, półnauka;
półżartem, półserio;
półspał, półczuwał
oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do jednej osoby).
7. Dopuszczenie w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni:
– z łącznikiem, np. tuż-tuż; trzask-prask; bij-zabij;
– z przecinkiem, np. tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij;
– rozdzielnie, np. tuż tuż; trzask prask; bij zabij.
8. W zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych:
a) w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą, np. Kometa Halleya, Kometa Enckego;
b) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, typu Morze Marmara, Pustynia Gobi, Półwysep Hel, Wyspa Uznam;
c) w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np. ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki;
d) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości, Teatr Wielki;
e) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Templetona, Nagroda Kioto, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin, Nagroda Literacka Gdynia, Śląska Nagroda Jakości, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej, Nagroda Wielkiego Kalibru, Mistrz Mowy Polskiej, Ambasador Polszczyzny, Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.
9. W zakresie pisowni prefiksów:
a) uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki — rodzime i obce — pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk;
b) dopuszczenie rozdzielnej pisowni cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np.
miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini;
superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super;
ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra;
ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.
10. Wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np.
nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie;
nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka;
quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie,
przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np. niby-Polak, quasi-Anglia.
11. Wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np.
nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy;
niemiły, niemilszy, nienajmilszy;
nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo;
nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.
Źródło: https://rjp.pan.pl/