Film w szkole: „Zielona granica”

5 tematów związanych z „Zieloną granicą”, o których warto porozmawiać z młodzieżą (a jednocześnie 5 kontekstów filmowych do wykorzystania na maturze”.

Buntownik — osoby aktywistyczne to buntownicy, warto zastanowić się, czy walcząc o zmianę na lepsze, zasługują na potępienie — taki temat pojawił się w wypracowaniu dotyczącym „Antygony”.

Ocalenie — to kolejny temat maturalny, który dotyczy różnych postaw: przyczyn i skutków szukania ocalenia podczas wojny. W „Zielonej granicy” dotyczy zarówno migrantów, jak i każdej z postaci, która dźwiga bagaż doświadczeń — warto zestawić go z wierszem Baczyńskiego „WYROKI”

 Wyroki Krzysztof Kamil Baczyński
Nic gruzy. Dwułodygą wyrośniem,
dwugłosem zielonym światła,
podobni chmurom i sośnie,
kwiatom płynącym na tratwach,
gdy rzeka wilgocią śliska
jest tonem świata – kołyska.
Nic ciemność. Przez nią przepłyniem,
a ręce na niej promień
w błogosławionym czynie,
w żyjącym gromie,
bo i z krzemienia się śpiewa
wieczność rosnąca – drzewa.
Nic gruzy. Ale ująć
powietrze: tam formy rosną
z guseł i zaklęć – kołując –
coraz to bliższe. Mocno
w ręce spadają – nieznane,
czasem – niedokonane.
I tak się trzeba im zaprzeć
w ziemię i wiatr, w świetlistość,
by deszczem pocisków lecąc
opadły w dłonie – czysto.
A w ich ulewie rosnąć,
ptakiem, człowiekiem i sosną.

22 XII 1941 r.

Poświecenie — a właściwie czym ono jest, co i dla kogo jesteśmy gotowi poświęcić, to opowieść o ratowaniu życia i postawach prometejskich, to także historia o tragicznej hybris, która sprowadza na bohaterów nieszczęścia. Znacie ją z „Dziadów cz. III”, antycznych dramatów i „Pana Tadeusza”.

Wybory moralne — człowiek między dobrem a złem, uwikłany w różne punkty widzenia i wątpliwości, tak jak strażnicy graniczni, jak policjanci, jak aktywiści, jak mieszkańcy Podlasia i lekarze — wszyscy muszą wybierać i mierzyć się z konsekwencjami wyborów. W tym kontekście warto wspomnieć Judyma, doktora Rieux oraz Konrada Wallenroda.

Odpowiedzialność — a właściwie różne jej postrzeganie — z punktu widzenia aktywistów z Grupy Granica, młodych osób aktywistycznych, straży granicznej, rodzin migrujących z małymi dziećmi. Warto rozmowę o filmie zestawić z wierszem „Prawa i obowiązki” Różewicza.

Prawa i obowiązki Tadeusza Różewicz

Dawniej kiedy nie wiem
dawniej myślałem że mam prawo obowiązek
krzyczeć na oracza
patrz patrz słuchaj pniu
Ikar spada
Ikar tonie syn marzenia
porzuć pług
porzuć ziemię
otwórz oczy
tam Ikar
tonie
albo ten pastuch
tyłem odwrócony do dramatu
skrzydeł słońca lotu
upadku
mówiłem ślepcy
Lecz teraz kiedy teraz nie wiem
wiem że oracz winien orać ziemię
pasterz pilnować trzody
przygoda Ikara nie jest ich przygodą
musi się tak skończyć
I nie ma w tym nic
wstrząsającego
że piękny statek płynie dalej
do portu przeznaczenia.

Sprowadzenie filmu bazującego na emocjonalnej historii do chłodnego opisu kontekstów filmowych może wydać się odarciem z patosu, ale przed takimi dylematami staną teraz nauczający. Pamiętajmy, by nie narzucać młodym własnych opinii na temat historii ukazanej w filmie. Dajmy im myśleć samodzielnie i pozwólmy na wyrażanie zdania bez wrogości wobec tych, którzy sądzą inaczej. Szkoła jest miniaturą państwa, warto o tym pamiętać.