Jaka jest geneza „Przedwiośnia”?

Powieść została napisana i wydana w 1924 roku i wywołała skandal, bo natychmiast po premierze w prasie rosyjskiej pisano o Żeromskim, jako o piewcy rewolucji (tak odczytano końcową scenę). Żeromski musiał zareagować, bo trwała na niego intensywna nagonka ze strony środowisk konserwatywnych (a przy okazji wyjaśnił genezę utworu):

„Oświadczam krótko, iż nigdy nie byłem zwolennikiem rewolucji, czyli mordowania ludzi przez ludzi z racji rzeczy, dóbr i pieniędzy, — we wszystkich swych pismach, a w Przedwiośniu najdobitniej, potępiałem rzezie i kaźnie bolszewickie. Nikogo nie wzywałem na drogę komunizmu, lecz za pomocą tego utworu literackiego usiłowałem, o ile to jest możliwe, zabiec drogę komunizmowi, ostrzec, przerazić, odstraszyć. Chciałem, jak to zaznaczył jeden z czujnych krytyków polskich, a człowiek serca, — «uderzyć w sumienie polskie», — wezwać do stworzenia wielkich, wzniosłych, najczyściej polskich, z ducha naszego wyrastających idei, dokoła których skupiłaby się zwartym obozem młodzież, dziś pchająca się do więzień, ażeby w nich gnić i cierpieć za obcy komunizm. Nie zrozumiano mej przypowieści. Nie uderzyłem w sumienie, lecz tu i tam trafiłem w brzuch, tu i tam w serce poczciwe, niewiedzące, zaślepione. Nie zrozumiano ohydy, okropności, tragedii pochodu na Belweder, — sceny, przy której pisaniu serce mi się łamało. Koroną moich usiłowań stały się pochwalne artykuły w pismach moskiewskich, głoszące, iż przyłączyłem się do komunistów, po prostu i bez namysłu, jakbym się oto zapisał do cyklistów, albo esperantystów.

Stefan Żeromski, W odpowiedzi Arcybaszewowi i innym, [w:] tegoż, Elegie i inne pisma literackie i społeczne , red. Wacław Borowy, Kraków 1928, s. 119.

Autor chciał pokazać, że różnie się żyje ludziom po odzyskaniu niepodległości, a to nadal zależy od klasy społecznej, reform nie dokona jednak jednostka, dobro kraju leży w rękach ogóły, tylko wspólną pracą, możemy dojść do rozwiązań, wprowadzić zmiany, naprawiać.