Wprowadzenie:
Życie jest jak podróż z punktu A do punktu Z. Nie wiemy, w którym momencie zakończy się życie (kiedy dogoni nas meta), ale wiemy, że jest nią śmierć. Artyści często wykorzystują w swoich dziełach motyw podróżnika – homo viator. Topos ten umożliwia ukazanie przemian i przeżyć wewnętrznych człowieka, który zmienia się na bazie kolejnych nowych doświadczeń.
Rozwinięcie (“Odyseja”):
Przykładem realizacji toposu podróży może być epopeja Homera pt. “Odyseja”, w której tytułowy bohater nie może powrócić do domu przez 20 lat (10 lat wojny trojańskiej — po stronie Hellenów oraz 10 lat tułaczki, by dotrzeć do Itaki). Wyprawa ta była pełna przygód, podczas których Odys tracił członków załogi, ale mógł też wykazać się sprytem (niekoniecznie inteligencją, o czym świadczy fakt, że podał swoje prawdziwe imię Kiklopowi i przez to Posejdon przeszkodził mu w powrocie do domu). W trakcie swojej tułaczki Odys musiał wielokrotnie wykazywać się odwagą i sprytem, a także niezłomnością – chociaż nieraz oddalał się od domu rodzinnego, każde kolejne doświadczenie zmieniało go i hartowało jego charakter.
(Warto tutaj przypomnieć dwa lub trzy zdarzenia, które się przydarzyły Odyseuszowi i powiedzieć, w jaki sposób wybrnął z opresji).
Przebieg trasy Odyseusza:
- Troja
- Tracja (napadają na miasto i robią rzeź, wykupują się winem)
- Kraj Lotofagów (częstują ich tam kwiatami lotosu, Odys ich nie je, bo po ich zjedzeniu zapomina się, kim się jest)
- Wyspa Kiklopów (Polyfem jest pasterzem kóz, którego załoga Odysa okrada, wydłubują mu też jedyne oko, tutaj Odys powie, że nazywa się Nikt)
- Wyspa Eola (boga wiatrów, który daje im worek – mają go nie otwierać przed dotarciem do Itaki, ale oczywiście towarzysze podróży otworzą, bo myśleli, że Odys ukrywa tam przed nimi skarb, przez te wiatry będą tylko oddalać się od domu
- Kraj Lajstrygonów – ludożerców, którzy zniszczą mu niemal wszystkie okręty
- Wyspa Ajaja z czarodziejką Kirke, gdzie spędzi jeden rok i spłodzi syna Telegonosa; tam też czarodziejka zamieni część jego załogi w wieprze, Kirke pomoże mu też w dostaniu się do Terezjasza
- Hades – spotkanie z Terezjaszem i matką, dostaje przepowiednie, że do domu powróci sam na obcym okręcie
- Wyspa Ajaja i pożegnanie z Kirke
- Wyspa Syren (pół kobiety, pół ptaki, przed którymi ostrzegała go Kirke, więc zatka on sobie uszy woskiem, bo ich śpiew sprawia, że ludzie popełniają samobójstwo)
- przepłynięcie pomiędzy potworami Scyllą (pożera żeglarzy) i Charybdą (topi okręty), Odys przepływa przy Scylli
- Sycylia (tutaj pasą się stada Heliosa, które są święte, ale załoga Odysa zabija białych byków i za karę zatopi się ostatni statek Odysa)
- Odys ocalał na tratwie i trafia na Ogygie, do wyspy Kalipso, gdzie spędzi 7 lat, jednak wyjedzie mimo obietnic wiecznej młodości
- Atena poprosi Zeusa i Hermesa o pomoc w zorganizowaniu tratwy dla Odysa Posejdon ją rozbije i wyrzuci Odysa (nagiego) na wyspę Feaków, gdzie znajdzie go królewna Nauzykaa
- na zamku jej ojca Alkinoosa Odyseusz opowie swoją historię i dostanie pomoc z podróżą do Itaki
- Itaka, pojawia się jako nędzarz, rozpoznaje go jego opiekunka Eurykleja i pies, po czym następuje pozbycie się zalotników
Rozwinięcie (kontekst):
Życie jako wędrówka to koncepcja, którą można rozpatrywać na wiele sposobów. W antyku dominują dwie interpretacje motywu homo viator:
- Wędrówka w określonym celu – Orfeusz schodzący do Hadesu, aby przywrócić do żywych ukochaną Eurydykę lub Argonauci wybierający się po złote runo
- Wędrówka jako tułaczka, kara za grzechy – Edyp uciekający przed przeznaczeniem do Teb i tułający się po całej Grecji, gdy dowiedział się, że dopuścił się kazirodztwa i ojcobójstwa
W każdym z powyższych przykładów wędrówka zmusza do zmierzenia się z samym sobą. Wyrywa ze statusu quo. Bohaterowie wędrujący w określonym celu musieli wykazywać się odwagą i niezłomnością (byli poddawani próbom charakteru), natomiast w przypadku wędrówki jako tułaczki – istotą jest sam fakt wędrowania, czyli ciągłego ruchu, pozbawienia stabilności i własnego miejsca na ziemi.
1 Comment
1 Pingback