Wstęp (wprowadzenie):
Historiografia, zwana również dziejopisarstwem, to gatunek pisarstwa znacznie wykraczający poza względnie obiektywne próby spisania losów narodu lub grupy społecznej. Istotnym jej elementem jest hiperbolizacja, czyli wyolbrzymianie pewnych wydarzeń, w celu podkreślenia potęgi narodu. Pierwsze kroniki miały na celu stworzenie niemalże narodowej mitologii – autorzy zbierali fakty łączące daną społeczność i stwarzali z nich narrację umożliwiającą celebrowanie więzów łączących wszystkich jej członków. Istotną rolę w historiografii odgrywała tradycja – dawała ona podwaliny pod budowanie tożsamości i stanowi genesis narodów. Dzięki niej możliwe było podtrzymanie poczucia wspólnoty nawet w czasach, gdy naród był pozbawiony suwerennego państwa.
Rozwinięcie („Kronika polska”):
Gall Anonim w swojej kronice przedstawił mity stanowiące podstawę tożsamości narodowej Polaków. Uważał, że punktem wyjścia do opisania waleczności Bolesława III było przedstawienie historii jego rodu. W tym celu uporządkował swoją narrację w taki sposób, „aby od korzenia posuwać się w górę ku gałęzi drzewa”. W dziejach pierwszych Piastów dopatrywał się on bowiem przyczyn chwały narodu polskiego.
Piast i Rzepka, protoplaści Polaków, odróżniali się od pogańskiego księcia Popiela. Kiedy na ucztę wydaną z okazji postrzyżyn syna Popiela przybyło dwoje niezapowiedzianych gości, książę wyprosił ich z pałacu. Zostali oni przyjęci przez Piasta i Rzepkę, którzy starali się ich jak najlepiej ugościć. Podczas tej wizyty doszło do niespodziewanego zdarzenia – pokora ubogich została wynagrodzona przez Boga, ponieważ na przyjęciu u wieśniaków przybywało jedzenia oraz piwa, natomiast u Popiela – ubywało. Zdarzenie to zostało odczytane jako dobra wróżba dla syna Piasta, Siemowita.
Siemowit został księciem i powiększył swoje terytorium, jego synem był Lestek, władca zacny i odważny, który dał życie Siemomysłowi. Ten natomiast był ojcem Mieszka – i z tym wiąże się kolejna istotna tradycja narodowa, czyli religijność. Mieszko od urodzenia był niewidomy. W dniu siódmych urodzin nagle odzyskał wzrok, a jego historia została uznana za metaforę Polski (przedtem była ślepa jak Mieszko, natomiast później miała przejrzeć na oczy, stać się oświecona i wywyższona nad sąsiednie narody – była to zapowiedź chrztu Polski).
Od tego czasu wszyscy polscy książęta i królowie odważnie walczyli z poganami i szerzyli słowo Boże. Mierzyli się z Rusinami, Mazowszanami oraz Pomorzanami; byli pełni odwagi i cnoty. Dzieje tej tradycji zdeterminowały na zawsze rolę potomków Piasta i Rzepki, stając się polską tradycją narodową.
Rozwinięcie (kontekst):
Tradycją narodową były nie tylko losy pierwszych Piastów oraz ich cnoty, lecz także określone wydarzenia historyczne. Próby wybrania najważniejszych dziejów Polski podjął się Józef Wybicki w „Pieśni Legionów Polskich we Włoszech” – znanej obecnie, w lekko zmienionej wersji, jako „Mazurek Dąbrowskiego”. Hymn narodowy, podobnie jak dzieje Piastów, miał za zadanie skonstruować mitologię narodu polskiego – z tego względu w tekście pojawiły się odwołania do polskich bohaterów narodowych (Stefana Czarnieckiego) oraz ich działań (walka podczas potopu szwedzkiego). Wydarzenia historyczne w utworze Wybickiego miały podkreślać siłę i jedność Polaków – stały się tym samym podstawą narodowej tożsamości w czasach rozbiorów.
Zakończenie (podsumowanie):
Jednym z celów historiografii było upowszechnienie świadomości określonych wydarzeń i postaw – czyli tradycji narodowej. Pozwalała ona na budowanie poczucia jedności, a także, za sprawą obrazowych metafor, dumy z własnego pochodzenia. To wszystko złożyło się na wielką mitologię – mitologię Polski.