Kultura języka to umiejętność właściwego posługiwania się językiem. Przejawia się to np. w stosowaniu konstrukcji, form, wyrazów oraz zwrotów adekwatnych do sytuacji komunikacyjnej. Zupełnie inaczej rozmawiamy z koleżanką z klasy, a inaczej z dyrekcją szkoły. Inną formę nadamy petycji do samorządu lokalnego, a inną – komentarzowi pod filmem na TikToku.


Na kulturę języka wpływają następujące elementy:

  1. Zasób słownictwa – unikanie powtórzeń oraz wyrażeń potocznych (np. „fajny”), a także dostosowywanie słownictwa do okazji (np. pisanie o „Dziadach” w rozprawce per „książka” ujdzie na sucho w podstawówce, ale na maturze już nie)
  2. Etykieta językowa – grzecznościowe zachowania językowe podporządkowane zasadom okazywania szacunku innym, życzliwości (np. zwracanie się per Pani/Pan i mówienie „Dzień dobry” kontra mówienie na ty i przywitanie „siemka”)
  3. Poprawność językowa – posługiwanie się językiem zgodnie z jego normą.
  4. Stosowanie odmiany literackiej polszczyzny – unikanie zapożyczeń, wyrazów modnych, gwar zawodowych i środowiskowych – w tym żargonu i slangu.
Zgodnie z najbardziej konserwatywnym podejściem każde odstępstwo od literackiej odmiany języka jest oznaką braku kultury językowej. Takie podejście wyklucza m.in. gwary regionalne, uznając je za błędne.

Kryteria poprawności językowej obejmują: 

  • sensowność,
  • harmonijność stylistyczną,
  • ekonomiczność,
  • wyraziste zróżnicowanie środków językowych,
  • zgodność z systemem językowym oraz zwyczajem społecznym.

Innowacje, które nie spełniają tych kryteriów, są przyczyną powstawania błędów językowych (ortograficznych, interpunkcyjnych, gramatycznych – fleksyjnych, składniowych; leksykalnych – słownikowych, frazeologicznych; fonetycznych i stylistycznych).

Ważne wyrażenia związane z kulturą języka:

  1. Uzus (zwyczaj językowy) – wszystkie formy użycia języka (to, co poprawne i niepoprawne).
  2. Norma językowa – poprawność języka, również powolne zmiany związane z rozwojem języka.
  3. Innowacje językowe – wszelkie nowe elementy, które pojawiają się w wypowiedziach (wyrażenia albo konstrukcje)
  4. Liberalizm językowy – akceptowanie w imię wygody rażących uproszczeń lub zapożyczeń, które mają rodzime odpowiedniki.
  5. Puryzm językowy – przesadna dbałość o czystość języka.