Czym jest pokolenie Kolumbów?

Często pytacie mnie, jakiej odpowiedzi należy udzielić, gdy pada pytanie o to, czym jest pokolenie Kolumbów. Dlatego poniżej publikuję fragment, mojej wypowiedzi z kursu dla uczniów szkół ponadpodstawowych. Dowiesz się z niego, jaka jest definicja pokolenia Kolumbów, co oznacza ten termin, skąd się wzięła nazwa i jak ją należy zapisywać.

Pokolenie Kolumbów – co to jest?

„Pokolenie Kolumbów” to popularne określenie pisarek i pisarzy urodzonych około 1920 roku, których młodość przypadła na czas II wojny światowej. Nazwa ta nawiązuje do tytułu książki Romana Bratnego. W obiegu funkcjonuje również określenie „pokolenie 1920”, odnoszące się do dekady, w której urodzili się przedstawiciele tej generacji. Koncepcja pokolenia Kolumbów opiera się na założeniu, że osoby je tworzące miały istotną wspólną cechę – ich młodość przypadła na okres II wojny światowej. Pokolenie Kolumbów w momencie rozpoczęcia wojny ledwie skończyło liceum lub miało rozpocząć studia; było zaangażowane w działalność konspiracyjną i padało ofiarą represji ze strony nazistowskich okupantów.

Pokolenie Kolumbów – skąd taka nazwa?

Nazwa tego pokolenia pochodzi od tytułu trzytomowej powieści Romana Bratnego „Kolumbowie. Rocznik 20” (1957), w której przedstawiane są losy przedstawicieli tej generacji podczas wojny. Utwór opowiada o młodych akowcach, a jeden z nich miał pseudonim Kolumb. Powieść (a właściwie jej pierwsze dwa tomy) została zekranizowana przez Janusza Morgensterna w 1970 roku jako serial telewizyjny pt. „Kolumbowie”.

Pokolenie Kolumbów to osoby urodzone w latach 20. XX wieku. Roman Bratny nadał to miano generacji młodych żołnierzy Armii Krajowej, nawiązując do pseudonimu jednego z bohaterów swojej powieści (którego postać została oparta na losach dwóch autentycznych postaci). Oczywiście, określenie to ma także sens metaforyczny. Pisarz w 1970 roku mówił, że to pokolenie – jak prawdziwy Krzysztof Kolumb – było odkrywcami: z jednej strony odkryli okrucieństwo wojny, z drugiej – po wojnie nowy świat socjalizmu. Warto dodać, że ze względu na uwikłanie Bratnego w PRL-owskie życie literackie i system (auto)cenzury, określenie tego pokolenia jako „Kolumbów” ma swoich przeciwników. Wiemy, jak tragiczny los spotkał wielu akowców po zakończeniu wojny, gdy stali się obiektem prześladowań aparatu bezpieczeństwa Polski Ludowej.

Dlaczego pokolenie Kolumbów często określa się mianem pokolenia straconego?

Jest to pokolenie tragiczne: zamiast poznawać życie, przeżywać pierwsze rozterki miłosne czy rozwijać zainteresowania, musieli stawić czoła wojnie. Ci, którzy przeżyli, w późniejszej twórczości odnosili się do tematyki wojny (np. zauważali, że upadł świat wartości moralnych). Mówi się też często o tych ludziach, że było to „pokolenie straconych szans” – ich młodość przypadła na okres jednego z najtragiczniejszych konfliktów zbrojnych w historii ludzkości, co miało wpływ na ich biografie, twórczość oraz psychikę. Musieli nauczyć się żyć w świecie „odwróconego Dekalogu” – zupełnie innych wartości niż te, które wpajano im przez lata.

Pokolenie Kolumbów – kto do niego należał?

Twórcy pokolenia Kolumbów to: Krzysztof Kamil Baczyński (1921-1944), Tadeusz Gajcy (1922-1944), Andrzej Trzebiński (1922-1943), Zdzisław Stroiński (1921-1944), Wacław Bojarski (1921-1943), Grażyna Chrostowska (1921-1942), a także ci, którzy przeżyli, m.in.: Tadeusz Borowski (1922-1951), Gustaw Herling-Grudziński (1919-2000), Anna Kamieńska (1920-1986), Tadeusz Różewicz (1921-2014), Roman Bratny (1921-2017).

Pokolenie Kolumbów – jak pisać? W cudzysłowie i wielką literą?

Poprawny zapis to: pokolenie Kolumbów (bez cudzysłowu, wielka litera jedynie w odniesieniu do drugiego wyrazu). Warto pamiętać, że zapis ten różni się od zapisu synonimicznych nazw: „pokolenie 1920”, pokolenie „czasu burz”, pokolenie „Apokalipsy spełnionej”.