Labirynt jako metafora ludzkiego losu. Omów zagadnienie na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Labirynt to budowla o skomplikowanym układzie sal i korytarzy, której opuszczenie przysparza ludziom nie lada problemów. Za sprawą swojej tajemniczości z jednej strony labirynty budzą przerażenie, z drugiej zaś – zachęcają do eksploracji. Artyści różnych epok uznawali, że labirynt stanowi doskonałą metaforę ludzkiego losu: jest to figura przedstawiająca sytuację bez wyjścia. Układ korytarzy jest na tyle skomplikowany lub chaotyczny, że człowiek zawsze jest skazany na błądzenie. Jednocześnie jednak literatura nie stwierdza jednoznacznie, czy warto szukać wyjścia z labiryntu. 

Przykład z lektury

Motyw labiryntu w greckiej mitologii stanowi punkt wyjścia do wszystkich rozważań na temat tej konstrukcji. Został on wspomniany przez Jana Parandowskiego w „Dziejach Tezeusza” oraz opisany w „Legendach kreteńskich”. W historii opisanej w „Mitologii” tajemniczy labirynt na Krecie został wybudowany na zlecenie Minosa, króla Teb, przez Dedala – ateńskiego „mistrza we wszystkich sztukach”. W gmachu składającym się z niezliczonej liczby pokoi umieszczono Minotaura – syn Minosa, dziecko stanowiące połączenie człowieka z bykiem. Celem tego zabiegu było ukrycie Minotaura przed poddanymi Minosa. Król wierzył bowiem, że jego syn może zaszkodzić Kreteńczykom. Mitologiczny labirynt stanowił więc przestrzeń, z której nie sposób było wyjść. Aby móc opuścić gmach, trzeba było uciec się do podstępu. Tezeusz podczas pobytu w Atenach dowiedział się o tym, że mieszkańcy co roku musieli płacić haracz w postaci siedmiu dziewcząt i siedmiu chłopców dobrego urodzenia, przeznaczonych na pokarm dla mitycznego potwora. Udał się na Kretę i dostał wskazówkę od Ariadny, która była nim zauroczona. Przekazała mu nić, którą bohater miał zawiązać przy wejściu do labiryntu, a następnie rozwijać, idąc do potwora. Dzięki temu po zabiciu Minotaura mógł znaleźć drogę, którą przyszedł i uniknąć zagubienia w gąszczu korytarzy.

Kontekst:

Labirynt stanowił również źródło inspiracji dla artystów innych epok. Pisze o nim między innymi Wisława Szymborska w wierszu „Labirynt”. Plątanina korytarzy w jej utworze symbolizuje życie, natomiast wyjście z niego to alegoria śmierci. Poetka podkreśliła chaotyczność ludzkich działań za pomocą dynamicznej narracji – kolejne strofy (co ciekawe, stanowiące jedno zdanie i nasycone skrótowymi komunikatami) przedstawiają decyzje podejmowane przez człowieka, który szuka wyjścia z gmachu: „od ściany do ściany, / tymi schodkami w górę, / czy tamtymi w dół”. Podmiot liryczny zauważa, że labirynt (czyli życie) to „Droga za drogą, / ale bez odwrotu”. Człowiek może zdecydować, w którą stronę pójdzie, ale nigdy nie może cofnąć swojej decyzji. Ostatecznie jednak labirynt u Szymborskiej nie stanowi pogoni za wyjściem. Wręcz przeciwnie, jest to ucieczka przed śmiercią – kiedy bowiem człowiek znajdzie wyjście (zostanie przez nie dogoniony), nie będzie mógł już błądzić w plątaninie korytarzy.

Zakończenie (podsumowanie):

Cechą wspólną wszystkich artystycznych wizji labiryntu jest fakt, że stanowi on metaforę ludzkiego losu, w którym człowiek błądzi, idzie przed siebie i nie może się cofnąć. Trudno jednak rozstrzygnąć, czy w ogóle powinien szukać wyjścia. O ile w przypadku mitu o Tezeuszu opuszczenie labiryntu było uznawane za sukces, o tyle u Wisławy Szymborskiej wyjście z niego oznacza śmierć.