Możesz zostać moim patronem/moją patronką: 
Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka to temat wypracowania maturalnego, który pojawił się na maturze podstawowej w maju 2025 r. W tym wpisie znajdziesz wszystko, co może Cię zainteresować na temat rozprawki Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka:
- zasady oceniania
- wyjaśnienie, o czym można napisać przy okazji tego tematu
- propozycje kontekstów
- przykładowe wypracowanie z zasobów CKE
- podpowiedzi od ekspertów z CKE
Jeżeli szukasz gotowca, który wykorzystasz w swoim wypracowaniu, to mam dla Ciebie złą wiadomość – w tym wpisie tego nie znajdziesz.
Jeżeli jednak chcesz się nauczyć pisać doskonałe wypracowanie, to czytaj dalej, ponieważ pokażę Ci, co zrobić, żeby prawidłowo omówić ten temat.
Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka – wypracowanie maturalne
Zacznijmy od początku – czyli od tego, jakie zadanie przed Tobą stoi. Oto treść polecenia z matury w maju 2025 r.
Temat 1.
Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka.
W pracy odwołaj się do:
- lektury obowiązkowej – wybranej spośród lektur wymienionych na stronach 3 i 4 tego arkusza egzaminacyjnego
- innego utworu literackiego – może to być również utwór poetycki
- wybranych kontekstów.
Na co należy zwrócić szczególną uwagę podczas omawiania tego tematu?
Odpowiedź na to pytanie wynika wprost z uszczegółowienia zasad oceniania (czyli z pliku, który znajduje się w zasadach oceniania matury w maju 2025).
Wynika z tego, że przy opracowaniu tematu Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka musisz:
- odwołać się do lektury obowiązkowej (bez tego dostaniesz 0 punktów za wypracowanie)
- omówić źródło nadziei i określić, na czym polegały czasy trudne dla człowieka (musisz omówić oba te elementy na przykładzie każdego utworu literackiego; jeśli omówisz tylko jeden element, wówczas utwór zostanie wykorzystany co najwyżej częściowo funkcjonalnie)
Poniżej znajdziesz natomiast uszczegółowienie zasad oceniania tematu Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka (wraz z wyjaśnieniem pojęć kluczowych).
Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka – zasady oceniania
Poniżej znajdziesz uszczegółowienie zasad oceniania tego tematu. Dlaczego to ważne? Pamiętaj, że dzięki uszczegółowieniu zasad oceniania możesz się dowiedzieć, co należało napisać, aby utwory literackie zostały uznane za omówione w pełni funkcjonalnie!
Uszczegółowienie zasad oceniania:
1. Rozumienie pojęć:
a) źródło – przyczyna/inspiracja (coś lub ktoś)
b) nadzieja – oczekiwanie/życzenie, że spełni się coś pożądanego
c) czasy trudne:
– okres, gdy dzieje się coś nieprzyjemnego, niełatwego, dramatycznego, wymagającego wysiłku
– okres rozumiany w wymiarze jednostkowym/zbiorowym (np. dzieciństwo, młodość, dorosłość, starość, czas podróży, czas bycia z kimś w relacji) albo historycznym (np. epoka, wydarzenie)
d) człowiek
− każda postać literacka (a w przypadku kontekstów – również np. filmowa), w tym postacie, które nie są ludźmi
– jednostka ALBO zbiorowość (grupa ludzi) / bohater zbiorowy / ludzkość (wymiar uniwersalny).
2. Zdający może zrozumieć i zrealizować temat w dowolny sposób. Jeżeli wypowiedź zdającego jest zgodna z tematem i z warunkami zadania, pracę należy oceniać.
3. Wypracowanie przynajmniej częściowo dotyczy problemu wskazanego w poleceniu, jeżeli w pracy zdający:
a) omówił nadzieję w czasach trudnych dla człowieka
ORAZ
b) praca zawiera opinię albo uzasadnienie.
4. Utwór literacki uznaje się za wykorzystany w pełni funkcjonalnie, jeżeli zdający w argumentacji:
a) omówił źródło nadziei dla człowieka
ORAZ
b) określił czasy trudne dla człowieka.
5. Utwór literacki uznaje się za wykorzystany częściowo funkcjonalnie, jeżeli zdający w argumentacji omówił:
a) nadzieję w czasach trudnych dla człowieka
ALBO
b) źródło nadziei dla człowieka.
6. Lektura obowiązkowa – dowolna lektura obowiązkowa, wybrana spośród lektur wymienionych na stronach 3 i 4 arkusza, ilustrująca zagadnienie sformułowane w temacie.
Źródło: Zasady oceniania rozwiązań zadań.
Chcesz się dobrze przygotować do matury z języka polskiego?
Skorzystaj z mojego opracowania wszystkich 76 pytań jawnych na maturę ustną w 2026, 2027 i 2028 roku.
Pamiętaj, że dobrze opracowane pytania jawne mogą Ci pomóc także podczas pisania wypracowania!
Baba radzi – co zrobić, aby napisać prawidłowe wypracowanie na temat: Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka. Utwory literackie
W pierwszej kolejności: zastanów się, w których znanych Ci utworach literackich pojawiają się czasy trudne dla człowieka. Proponuję, aby punktem wyjścia były poniższe pytania jawne na maturę ustną 2026-2028:
Biblia:
Na podstawie tych pytań jawnych zastanów się, jak można określić czasy trudne dla człowieka na przykładzie Hioba. Pamiętaj jednak, że postawa Hioba jest przykładem bezinteresownej wiary w Bożą opatrzność; Hiob trwa w wierze, mimo cierpienia i nie ma nadziei na to, że za zaufanie Bogu zostanie w jakikolwiek sposób wynagrodzony. Możesz również zawrzeć w swojej pracy – w formie kontekstu – przemyślenia dotyczące egzystencji człowieka zawierają się w motywie vanitas i w wizji św. Jana. Jaki wniosek z nich wypływa? Czy te obrazy mogą dawać człowiekowi nadzieję?
1. Motyw cierpienia niezawinionego. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Księgi Hioba. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Antygona:
Zastanów się, czym kierowała się w swoim postępowaniu Antygona. Czy można uznać, że miała nadzieję? Jeśli tak – opisz, dlaczego tak uważasz. Pamiętaj jednak, że bohaterka była gotowa się poświęcić – a więc była świadoma konsekwencji swojego postępowania.
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią:
Rozważ, w jaki sposób motyw danse macabre może być źródłem nadziei dla człowieka. Zastanów się, czy alegoryczny taniec może zapowiadać równość? Czy w tej wizji wszyscy ludzie kiedyś nie mają żadnych przewag, a status społeczny traci znaczenie, ponieważ wszyscy i tak nie da się uniknąć śmierci?
Romantyczność:
Zastanów się, jak można interpretować bunt Karusi wobec racjonalnego spojrzenia na rzeczywistość. Dlaczego dziewczyna nie słuchała? Czemu postrzegała świat inaczej niż starzec? Czy odejście od racjonalnego spojrzenia nie jest zjawiskiem dającym nadzieję w czasach trudnych dla człowieka (np. po odejściu ukochanej osoby?). Warto również na tym przykładzie zastanowić się nad tym, jak można szerzej interpretować bunt całego pokolenia romantyków wobec racjonalnego światopoglądu poprzednich pokoleń w kontekście nastrojów w XIX wieku.
Dziady cz. III:
Jak można zdefiniować cały trudne na przykładzie III części Dziadów? W czym bohaterowie upatrują nadziei? Dlaczego chcą przeciwstawić się zaborcy? Jak postrzegają swoją rolę? Możesz tu opisać zarówno postawę konkretnych postaci, jak i ideę mesjanizmu.
Lalka:
Czy miłość może być źródłem nadziei dla człowieka? A może nadzieja może wynikać z oparcia człowieka we własnych wspomnieniach? Zastanów się, w jaki sposób można zdefiniować czasy trudne dla człowieka w odniesieniu do Stanisława Wokulskiego lub do Ignacego Rzeckiego.
Potop:
Czy bohaterowie Potopu kierowali się nadzieją? Rozważ ten temat i zastanów się, dlaczego ich ówczesność była czasami trudnymi dla człowieka.
Zbrodnia i kara:
Przy omówieniu tego tematu możesz również przeanalizować bunt Rodiona Raskolnikowa i jego późniejszą przemianę. Co było źródłem nadziei? A może: kto?
Przedwiośnie:
Dlaczego Cezary Baryka upatrywał nadziei w rewolucji? Z czego wynikał jego bunt? W tym pomogą Ci poniższe pytania jawne dotyczące Przedwiośnia:
Zdążyć przed Panem Bogiem:
Przemyśl, czy mieszkańcy getta warszawskiego kierowali się nadzieją, czy może wręcz przeciwnie – wiedzieli, że nie mieli nic do stracenia. Na co mieli nadzieję bohaterowie powstania – na uniknięcie śmierci czy na ocalenie własnej godności?
Rok 1984:
W jaki sposób Partia dążyła do izolacji mieszkańców? Czemu próbowano niszczyć wszelkie relacje międzyludzkie? Możesz również rozważyć, co było źródłem nadziei dla Winstona – czemu tak chętnie angażował się w działania przeciwko Wielkiemu Bratu?
Temat rozważony? W takim razie teraz stwórz klucz interpretacyjny – zastanów się, które przejawy nadziei w czasach trudnych dla człowieka mogą się ze sobą łączyć. Dzięki temu Twoja praca będzie sprawiała wrażenie przemyślanej. Pamiętaj, że omawiane wątki powinny jakoś się ze sobą łączyć. Przeanalizuj zatem zagadnienie nadziei w czasach trudnych dla człowieka tak, aby przedstawić różnorodne argumenty, które będą razem tworzyć przemyślaną wypowiedź.
Chcesz się dobrze przygotować do matury z języka polskiego?
Skorzystaj z mojego opracowania wszystkich 76 pytań jawnych na maturę ustną w 2026, 2027 i 2028 roku.
Pamiętaj, że dobrze opracowane pytania jawne mogą Ci pomóc także podczas pisania wypracowania!
Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka – jak należy zrealizować ten temat? Opinia ekspertów z CKE
Jeżeli dalej nie wiesz, jak się zabrać za ten temat wypracowania maturalnego, możesz również skorzystać z podpowiedzi przygotowanych przez ekspertów z CKE. Poniższa treść pochodzi ze sprawozdania CKE z 19 września 2025 r. i zawiera ekspercki komentarz na temat założeń tego tematu wypracowania.
Zadaniem zdającego, który zdecydował się na realizację tematu 1., było rozważenie kwestii źródła nadziei dla człowieka doświadczającego sytuacji trudnych. Poprawna realizacja tematu zakładała konieczność sformułowania autorskiego stanowiska wobec wskazanego w temacie problemu oraz zaprezentowania argumentacji spójnej z przyjętym rozstrzygnięciem i logicznie uporządkowanej, potwierdzającej zrozumienie problemu, i opartej na analizie dwóch utworów literackich (w tym obligatoryjnie jednej lektury obowiązkowej) oraz uzupełnionej odniesieniem do dwóch wybranych kontekstów.
Sformułowanie tematu Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka nie przesądzało kierunku interpretacyjnego i pozostawiało szerokie pole dla indywidualnych rozstrzygnięć. Pojęcia kluczowe – źródło, nadzieja, czasy trudne – wymagały od zdających nie tylko ich trafnego rozpoznania semantycznego, lecz także precyzyjnego osadzenia w konkretach analizy literackiej. W większości wypowiedzi zdający we wstępie definiowali pojęcie nadziei jako wartości umożliwiającej przetrwanie, odbudowę tożsamości, wiarę w sens działania lub przynoszącej duchowe ocalenie oraz wskazywali różne czynniki budujące przekonanie o możliwości przezwyciężenia trudnych okoliczności. Nieliczni odnosili się także do ujęć filozoficznych lub religijnych (np. chrześcijańskich).
W analizach literackich najczęściej wskazywanymi przykładami czasów trudnych były sytuacje zagrożenia egzystencjalnego (np. wojna, choroba, represje polityczne), momenty przełomowe w biografii postaci (np. utrata bliskich, zawody miłosne, samotność, kryzys moralny) lub doświadczenia zbiorowe (np. historyczne okresy zniewolenia, katastrofy społeczne).
Za w pełni funkcjonalne wykorzystanie utworu literackiego uznawano te realizacje, które jednoznacznie identyfikowały zarówno nadzieję oraz jej źródło, jak i określały trudności doświadczane przez bohatera, czyli definiowały czasy trudne.
W analizowanych pracach często przywoływano Dżumę Alberta Camusa jako przykład egzystencjalnego dramatu jednostki i wspólnoty w obliczu śmierci i absurdu, kiedy źródłem nadziei staje się solidarność, praca i poczucie odpowiedzialności moralnej. Równie często sięgano po Rok 1984 George’a Orwella, w którym figura Winstona Smitha była ukazywana jako wyraz wiary w możliwość buntu przeciwko opresjom totalitarnego systemu państwa. Wśród lektur obowiązkowych chętnie wykorzystywano także Lalkę Bolesława Prusa, Przedwiośnie Stefana Żeromskiego, Zbrodnię i karę Fiodora Dostojewskiego, Inny świat Gustawa Gerlinga-Grudzińskiego, Dziady cz. III Adama Mickiewicza czy teksty biblijne, w tym Księgę Hioba – w tych odniesieniach często dostrzegano nadzieję zakorzenioną w uczuciach międzyludzkich, ideach społecznych czy w wierze. Odwoływano się także do utworów spoza kanonu lektur m.in.: Latarnika Henryka Sienkiewicza, Wieży Gustawa Gerlinga-Grudzińskiego, Syzyfowych prac Stefana Żeromskiego.
Abiturienci, uzasadniając swoje stanowisko, często właściwie dobierali materiał literacki służący jego egzemplifikacji, jednakże nie zawsze z trafnie przywołanego tekstu literackiego wybierali te elementy fabuły, wydarzenia, wątki czy postaci, by za ich pomocą w sposób wyczerpujący omówić problem źródła nadziei w trudnych czasach. W części prac poprzestawali na wskazaniu nadziei bohatera powiązanej z różnymi niekorzystnymi dla niego okolicznościami i nie określali źródeł tej nadziei. Zdarzały się też wypowiedzi, w których piszący przedstawiali w czym/kim bohater upatrywał nadziei, ale nie podawali sytuacji, które wymagały sięgnięcia po tę wartość. Niekiedy również nie formułowali opinii/refleksji wiążącej tekst z tematem. Rozwijanie w wypowiedzi tylko jednego aspektu merytorycznego polecenia skutkowało uznaniem utworu za wykorzystany jedynie częściowo funkcjonalnie. Z kolei za niefunkcjonalne uznawano takie odwołania do utworu literackiego, w których nie uwzględniono źródła nadziei, skupiając się wyłącznie na opisaniu trudności życiowych postaci literackiej, oraz takie, w których ograniczono się do przywołania w toku streszczeniowym wydarzeń fabularnych bez pogłębionej analizy ich znaczenia w kontekście problemu.
Odwołania kontekstowe, zgodnie z wymaganiami egzaminacyjnymi, miały wspierać i pogłębiać analizę literacką. Zdający sięgali po konteksty historyczne (np. czasy II wojny światowej, totalitaryzmy), biograficzne (losy autorów lub bohaterów), religijne (chrześcijańskie rozumienie cierpienia i zbawienia), filozoficzne (np. egzystencjalizm) lub intertekstualne (np. inne utwory literackie czy dzieła filmowe). W wypracowaniach o wysokim poziomie merytorycznym konteksty stanowiły integralną część argumentacji i umożliwiały osadzenie omawianych postaw i motywacji w szerszym wymiarze kulturowym. W pracach ocenionych niżej konteksty pojawiały się wprawdzie w strukturze wypowiedzi, lecz miały charakter informacyjny – nie wzbogacały wywodu, a ich obecność nie wpływała na pogłębienie rozważań.
Źródło: SPRAWOZDANIE ZA ROK 2025, EGZAMIN MATURALNY, JĘZYK POLSKI, CKE, 19 WRZEŚNIA 2025 R., SS. 49-50.
Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka – przykładowa wypowiedź argumentacyjna
Wypowiedź argumentacyjna pochodzi ze sprawozdania CKE z 19 września 2025 r. Link do sprawozdania znajdziesz tutaj.
Każdy człowiek miewa kryzysy. W zależności od wieku i doświadczenia nabytego wraz z życiem, inaczej będziemy definiować tragedię. Jednak, mimo jednostkowych różnic, wszyscy pragną znaleźć siły, by dotrwać do „lepszego jutra”. Źródłem takiej mocy może być nadzieja – niczego nie gwarantuje, ale uświadamia, że rozwiązań danego kryzysu jest kilka, co skłania do podejmowania działań i równoważy pesymistyczne czy katastroficzne podejście. W trudnych czasach człowiek czerpie taką nadzieję z różnych źródeł.
Wielu ludzi poszukuje komfortu, porównuje swoją sytuację do przeszłych historii, ich przebiegu, ale i zakończenia. Takie pocieszenie znaleźli bohaterowie powieści autobiograficznej „Inny świat” autorstwa Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Natalia Lwowna i sam Grudziński znaleźli się w łagrze, rosyjskim obozie pracy. Mężczyzna został niesłusznie skazany za szpiegostwo, zarzuty były sfabrykowane, nigdy nie praktykował takich działań. Mimo to, został uwięziony w bezwzględnym, katorżniczym systemie obozu. Źródłem nadziei w tak trudnej dla niego sytuacji stała się książka pożyczona od Natalii – „Wspomnienia z martwego domu” napisana przez Fiodora Dostojewskiego. Są to wspomnienia fikcyjnej postaci napisane na bazie doświadczeń samego Dostojewskiego, który został skazany za konspirację przeciw caratowi na cztery lata pracy w Twierdzy. Rosyjski autor opisuje wiele przykrych dni, ale także momenty, w których była odrobina optymizmu: wyczekane, nieliczne dni wolne od pracy podczas świąt, odpoczynek w ambulatorium pozwalający odzyskać tożsamość, a ostatecznie wyjść z katorgi. Natalia i Grudziński utożsamiali się z nakreślonymi przeżyciami. Choć każdy dzień ich niewoli naznaczony był cierpieniem własnym i współwięźniów, to jednak powieściowi świadkowie dawali nadzieję. W obliczu niezmienności opresyjnego systemu łagrów mieli oni dowód, że więzienie można opuścić, pozostając żywym. Ponadto o wpływie „Wspomnień…” na autora świadczy także tytuł utworu – „Inny świat”, który jest cytatem z dziewiętnastowiecznej powieści.
Podobny skutek osiągnął Henryk Sienkiewicz, pisząc powieść historyczną pod tytułem „Potop”. Pragnął pokrzepić serca Polaków w czasie zaborów, przypominając im, że to nie po raz pierwszy Rzeczpospolita została zaatakowana przez silnego wroga. Gdy takie sytuacje działy się w przeszłości, na przykład podczas potopu szwedzkiego, dzielni i szlachetni patrioci obronili ojczyznę, pomimo zdrad i konspiracji. Świadczy o tym moralna przemiana Kmicica z awanturnika i zdrajcy w człowieka honoru oddanego królowi i usiłującego wesprzeć ojczyznę w potrzebie, czego dokonał m.in. broniąc klasztoru na Jasnej Górze. Dzieło Sienkiewicza służyło jako przypomnienie o uśpionej sile rodaków, a także dawało wizję na to, że odzyskanie wolności jest możliwe, więc Polacy powinni wspólnie dążyć do niepodległości.
Choć przeszłość może inspirować do działania, to niektórzy ludzie czerpią nadzieję z przekazywanych im wierzeń i prawd. To pozwala kształtować siłę i niezłomność, tak jak w przypadku Żegoty, jednego z bohaterów dramatu „Dziady” cz. III autorstwa Adama Mickiewicza. Opowiedział on bajkę o szatanie, który, by zrobić na złość Bogu, wdeptuje w ziemię rozsypane ziarna. Osiąga jednak skutek odwrotny niż chciał: ziarna kiełkują i wyrasta zboże. Diabeł zaszkodził sam sobie – w rzeczywistości pomógł boskim planom. Opowiedziana bajka to odniesienie do opresyjnego systemu carskiego – represjonując Polaków walczących o wolność, tylko potęguje siłę i determinację pozostałych konspiratorów. Uzurpator myśli, że pozbył się problemu, jednak jego działania ostatecznie zaowocują odrodzeniem Polski. Żegota w tym wypadku odwołał się do prawd religijnych, by wzmocnić wiarę w wolną ojczyznę.
Podobnie Sonia, bohaterka powieści „Zbrodnia i kara” autorstwa Fiodora Dostojewskiego, poszukuje ukojenia w Piśmie Świętym, szczególnie w Ewangelii. Czerpie nadzieję na zbawienia za grzechy swoje i innych ze słów Jezusa. Sama jest prostytutką: trudna sytuacja życiowa, przede wszystkim materialna, zmusiła ją do wybrania takiej profesji. Gdy poznaje Rodiona Raskolnikowa, zabójcę dwóch kobiet, namawia go do przyznania się do zbrodni i odbycia kary, by mógł odkupić swoje winy. Sonia czyta fragment Biblii o wskrzeszeniu Łazarza, mając nadzieję, że tak jak Jezus uratował mężczyznę, tak uratuje i tych, którzy zgrzeszyli. Dziewczyna, analogicznie do Żegoty, czerpie nadzieję z opowieści osadzonych w religii, które niosą pokrzepienie i wizję lepszej przyszłości.
A zatem nadzieja zapewnia siłę do przetrwania w czasach kryzysu. Niezależnie od jej źródła: czy opierając się na doświadczeniach poprzedników, jak Grudziński, czy wierząc w prawdę boskich racji, jak Sonia i Żegota, każda jest słuszna. Szukamy potwierdzenia w tym, co znamy – możemy traktować nauki przeszłości jak drogowskazy, jednak należy poprzeć dążenie do nich realnym działaniem. Osadzenie w tradycji, jako znajomej przestrzeni, zdecydowanie pokrzepia człowieka, a optymistyczne wnioski pomagają przetrwać czas próby.
Źródło: Sprawozdanie za rok 2025, Egzamin maturalny, Język polski, CKE, 19 września 2025 r., ss. 50-51.
Komentarz do przykładu 95.
Wypracowanie spełnia formalne warunki polecenia:
- nie zawiera błędu kardynalnego
- odnosi się do problemu określonego w poleceniu
- ma formę argumentacyjną
- zawiera odwołanie do lektury obowiązkowej (Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Dziady cz. III Adama Mickiewicza, Potop Henryka Sienkiewicza).
Kompetencje literackie i kulturowe
Wypracowanie stanowi spójną analizę problemu sformułowanego w poleceniu. Trafnie wykorzystano znajomość czterech utworów literackich, w tym lektur obowiązkowych, w sposób funkcjonalny i przemyślany. W każdym przypadku precyzyjnie wskazano, w jakich okolicznościach pojawia się kryzys, jakie jest źródło nadziei oraz w jaki sposób nadzieja oddziałuje na człowieka i kształtuje jego postawę w obliczu trudności.
W analizie Innego świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego nadzieja zostaje odnaleziona przez bohaterów w literaturze – w tym przypadku w dziele Dostojewskiego Wspomnienia z martwego domu. Umieszczenie tego wątku w wypracowaniu świadczy o dobrej orientacji w kontekstach kulturowych. Trudne czasy to rzeczywistość sowieckiego łagru – miejsca cierpienia i systematycznego niszczenia człowieczeństwa. W obliczu tak skrajnych warunków nadzieja zyskuje szczególną wagę, jest nie tyle ukojeniem, co koniecznością umożliwiającą psychiczne przetrwanie. Dostrzeżono, że utożsamienie się bohaterów z losem więźniów – opisanych przez Dostojewskiego – stanowi formę duchowego zakorzenienia w doświadczeniu przeszłości i uświadamia im, że cierpienie można przetrwać, a powrót do życia jest możliwy. Interpretacja ma solidne podstawy w tekście literackim, a sposób jej wprowadzenia świadczy o dojrzałości analitycznej.
Równie przekonująco został wykorzystany drugi przykład – Potop Henryka Sienkiewicza, użyty jako dopełniający kontekst literacki. Odniesiono się do społecznej funkcji literatury, przypominając, że ta powieść, zgodnie z intencją autora, miała charakter pokrzepiający wobec narodu pozostającego pod zaborami. Trudnym czasem była tu nie tylko fabularna rzeczywistość najazdu szwedzkiego, lecz także epoka, w której żył i tworzył autor. Zauważono, że Sienkiewicz, odwołując się do chwały dawnej Rzeczypospolitej i moralnej przemiany Kmicica, ukazał możliwość odbudowy siły narodu poprzez wiarę w honor i patriotyzm. Źródłem nadziei nie jest tu jednostkowe doświadczenie, lecz zbiorowa pamięć historyczna. Takie ujęcie problemu w pracy świadczy o rozumieniu literatury jako narzędzia kulturowego i politycznego wpływu.
Ważkie miejsce zajmuje w wypracowaniu przywołany dramat Adama Mickiewicza Dziady cz. III. W postaci Żegoty, opowiadającego alegoryczną bajkę o ziarnach rozsypanych przez szatana, odnaleźć można metaforę nadziei zakorzenionej w wierze i opatrzności. Uwzględniony kontekst historyczny – represje zaborców wobec narodu polskiego – zostaje połączony z ideowym przesłaniem romantyzmu. Opowieść Żegoty odczytano jako przekazującą głębszą prawdę: zło, choć pozornie triumfujące, w istocie przyczynia się do wzrostu dobra, gdyż budzi jeszcze silniejszą determinację do walki. Źródłem nadziei jest przekonanie, że nawet działania wroga mogą służyć ostatecznemu zwycięstwu narodu.
Uzupełnieniem rozważań dotyczących dramatu Mickiewicza jest przywołana kontekstowo powieść Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego. Ukazano postać Soni jako kogoś, kto żyje w skrajnym upokorzeniu, a mimo to zachowuje duchową czystość. Sonia znajduje nadzieję w Piśmie Świętym w opowieści o wskrzeszeniu Łazarza, która staje się symbolem duchowego odrodzenia. Jej wiara umożliwia przemianę Raskolnikowa, który decyduje się wziąć odpowiedzialność za swoje czyny. Nadzieja ma tu więc wymiar zbawczy – jej źródłem jest religia, ale także drugi człowiek, który staje się narzędziem dobra. Trudne czasy w pracy rozumiane są jako sytuacja moralna i egzystencjalna – sytuacja upadku człowieka i wartości.
W każdym z przywołanych przykładów trafnie wskazano, że nadzieja nie jest ucieczką od rzeczywistości, lecz aktywną siłą wspierającą człowieka w walce z przeciwnościami. Zwrócono uwagę na różnorodność jej źródeł – literatura, historia, religia – i powiązano je z konkretnymi kontekstami (historycznym i egzystencjalnym). Nie popełniono błędów rzeczowych, a dobór lektur i ich analiza wskazują na erudycyjny walor pracy.
Kompozycja wypowiedzi
Wypowiedź cechuje się przemyślaną strukturą kompozycyjną. Elementy treściowe zostały zorganizowane problemowo. We wstępie sformułowano klarowną tezę dotyczącą znaczenia nadziei w sytuacjach kryzysowych. Poszczególne akapity rozwijają argumentację w sposób uporządkowany, każdy z nich dotyczy odrębnego źródła nadziei zilustrowanego tekstem kultury. Wyraźna struktura kompozycyjna przejawia się w osadzaniu omawianych lektur obowiązkowych w kontekście powiązanym z tematem. Podsumowanie spaja wszystkie przywołane przykłady, potwierdzając trafność założenia wstępnego.
Tok argumentacyjny jest spójny. Wykorzystano językowe wskaźniki zespolenia tekstu (np.: zatem, jednocześnie, choćby, niemniej jednak, tak samo).
Wypowiedź zawiera struktury charakterystyczne dla oficjalnej odmiany polszczyzny pisanej. Styl jest stosowny do wybranej formy oraz sytuacji komunikacyjnej, pozbawiony kolokwializmów, a jednocześnie obrazowy tam, gdzie wymaga tego charakter interpretacji.
Zakres środków językowych
Wypracowanie odznacza się swobodą językową, co przejawia się w precyzyjnym doborze słownictwa i różnorodności struktur składniowych. Posłużono się terminologią humanistyczną, tworząc wypowiedź spójną, logicznie uporządkowaną i stylistycznie jednolitą. Język wypowiedzi nie tylko spełnia funkcję komunikacyjną, ale też wzmacnia argumentację i realizuje funkcję retoryczną.
W wypracowaniu występuje szeroki zakres środków językowych, tj.: zróżnicowana składnia, poprawne struktury składniowe:
- zdania pojedyncze, np.: Każdy człowiek miewa kryzysy; Dziewczyna, analogicznie do Żegoty, czerpie nadzieję z opowieści osadzonych w religii;
- zdania złożone, np.: Są to wspomnienia fikcyjnej postaci napisane na bazie doświadczeń samego Dostojewskiego, który został skazany za konspirację przeciw caratowi na cztery lata pracy w Twierdzy;
- zdania wielokrotnie złożone, np.: Dzieło Sienkiewicza służyło jako przypomnienie o uśpionej sile rodaków, a także dawało wizję na to, że odzyskanie wolności jest możliwe, więc Polacy powinni wspólnie dążyć do niepodległości;
- konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania, np.: Podobny skutek osiągnął Henryk Sienkiewicz, pisząc powieść historyczną o tytule „Potop”.
W pracy zastosowano także bogatą leksykę, np.: opresyjny system, utożsamienie się z doświadczeniem, symboliczny wymiar, pokrzepienie serc.
Chcesz się dobrze przygotować do matury z języka polskiego?
Skorzystaj z mojego opracowania wszystkich 76 pytań jawnych na maturę ustną w 2026, 2027 i 2028 roku.
Pamiętaj, że dobrze opracowane pytania jawne mogą Ci pomóc także podczas pisania wypracowania!