Czy w Biblii i mitologii występuje konwencja fantastyczna?

W lite­ra­tu­rze facho­wej prze­ka­zy reli­gij­ne, takie jak Biblia czy mity, nie są uwa­ża­ne za utwo­ry, w któ­rych orga­ni­za­cję wyzna­cza kon­wen­cja fan­ta­stycz­na. Wyni­ka to z fak­tu, że odzwier­cie­dla­ją one wie­rze­nia i świa­to­po­gląd grup, któ­re uzna­wa­ły je za praw­dzi­we. Zgod­nie ze „Słow­ni­kiem ter­mi­nów lite­rac­kich”, fan­ta­sty­ka pole­ga na przed­sta­wia­niu ele­men­tów nie­zgod­nych z rze­czy­wi­sto­ścią przy­ję­tą w danej kul­tu­rze. Przy­kła­do­wo, chrze­ści­jań­stwo sta­no­wi­ło fun­da­ment teo­cen­trycz­ne­go śre­dnio­wie­cza, a Biblia była trak­to­wa­na jako tekst pocho­dzą­cy od Boga.
Sakral­ność wią­że się z kul­tem i czcią, pod­czas gdy fan­ta­sty­ka zawie­ra ele­men­ty pozor­ne i wymy­ślo­ne. Bada­cze roz­róż­nia­ją cudow­ne ele­men­ty reli­gij­ne od fan­ta­sty­ki, zauwa­ża­jąc, że mają one cha­rak­ter nad­przy­ro­dzo­ny i są cha­rak­te­ry­stycz­ne dla danej reli­gii. Na doda­tek fan­ta­sty­ka jako zja­wi­sko lite­rac­kie poja­wi­ła się dopie­ro pod koniec XVIII wie­ku jako reak­cja na racjonalizm.

• „Fan­ta­sty­ka róż­ni się z jed­nej stro­ny od mitu, któ­ry sta­no­wi prze­kaz wie­rzeń danej gru­py, z dru­giej zaś od widzeń sen­nych, zapi­su maja­czeń, któ­re trak­tu­je się jako wyraz jed­nost­ko­wej psy­chi­ki”

  - Słow­nik ter­mi­nów literackich,M. Gło­wiń­ski, T. Kost­kie­wi­czo­wa, A. Oko­pień-Sła­wiń­ska, J. Sła­wiń­ski, Wro­cław 2022

• „Fan­ta­sty­ka jest następ­stwem obra­zu świa­ta bez cudów, świa­ta pod­da­ne­go ści­słej przy­czy­no­wo­ści. W Euro­pie współ­cze­sna jest roman­ty­zmo­wi. A w każ­dym razie poja­wia się naj­wcze­śniej pod koniec XVIII wie­ku jako kom­pen­sa­ta za nad­miar racjo­na­li­zmu”

  - Roger Cail­lo­is, “Od baśni do scien­ce fic­tion”, w: tegoż, “Odpo­wie­dzial­ność i styl. Ese­je,” wstęp J. Błoń­ski, War­sza­wa 1967, s. 31 – 65.

• „Chrze­ści­jań­stwo sta­ło się czyn­ni­kiem spa­ja­ją­cym kul­tu­rę ducho­wą euro­pej­skie­go śre­dnio­wie­cza. U jego pod­staw świa­to­po­glą­do­wych legła powa­ga Pisma Świę­te­go: Sta­re­go i Nowe­go Testa­men­tu, uzna­nych za tek­sty natchnio­ne, pocho­dzą­ce od Boga. […] W meta­fi­zy­ce śre­dnio­wiecz­nej, w teo­lo­gii, a tak­że w potocz­nym świa­to­po­glą­dzie ugrun­to­wa­ło się prze­ko­na­nie o zna­ko­wej natu­rze stwo­rze­nia. Każ­da rzecz widzial­na (visi­bi­lium) oka­zy­wa­ła się zna­kiem (sym­bo­lem) nie­wi­dzial­nej (invi­si­bi­lium); świat jako całość sta­wał się swo­istym śla­dem (vesti­gium) Boga”

  - Tere­sa Micha­łow­ska, w: tej­że, “Śre­dnio­wie­cze”, War­sza­wa 2002, s. 18 – 23.

• „Sacrum wywo­łu­je potrze­bę czci, sta­je się zwy­kle przed­mio­tem kul­tu, cza­sem zresz­tą – sprze­ci­wu i bun­tu. Róż­ni się przy tym od tego, co okre­śla­my jako «magicz­ne» czy «fan­ta­stycz­ne». Nie­waż­ne jest w ramach tego wywo­du, czy «sacrum» ist­nie­je obiek­tyw­nie, czy jest tyl­ko wytwo­rem prze­ży­cia reli­gij­ne­go. Waż­ne, że ist­nie­je w świe­cie bada­ne­go utwo­ru poprzez poetyc­ką hie­ro­fa­nię lub przez kon­kret­ne wcie­le­nie. Że uka­za­ne jest w nim jako war­tość sakral­na dla czło­wie­ka”

  - Ste­fan Sawic­ki, “Meta­fi­zycz­ne – sakral­ne – reli­gij­ne w bada­niach lite­rac­kich”, w: tegoż, “War­tość – sacrum – Nor­wid 2. Stu­dia i szki­ce aksjo­lo­gicz­no­li­te­rac­kie”, Lublin 2007, s. 54.