Możesz zostać moim patronem/moją patronką: 
Nie wiem, czy tym wpisem sobie nie zaszkodzę – ale trudno, raz się żyje, mam nadzieję, że choć jedna osoba wyciągnie z tego, co piszę, jakiś wniosek dla siebie. A mowa o sprawie niebagatelnej – próbnym egzaminie ósmoklasisty przygotowanym przez jedno z wydawnictw. Nie wiem, jak wielu uczniów przystąpiło do tego egzaminu, ale warto mieć świadomość, że w arkuszu znalazły się błędy. Znam zasady oceniania na wylot – dopiero co skończyłam tworzyć kurs pisania wypracowania na egzaminie ósmoklasisty – i muszę powiedzieć, że niestety jest kilka wpadek.
Niepełna lista lektur obowiązkowych
Do tego błędu mam największy zarzut, ponieważ kwestia lektur obowiązkowych jest bardzo zawiła, staram się wyjaśniać, jak to będzie w maju 2025 – i nagle do świadomości uczniów trafia nieprawdziwa informacja. Nie będę już przytaczać, jak tę kwestię przedstawiono w arkuszu, ale poniżej napiszę, jakie są aktualnie obowiązujące zasady.
- Lektury obowiązkowe to WSZYSTKIE lektury z klas 7-8 oraz 5 lektur omawianych w całości w klasach 4-6 (strona 6. Informatora CKE).
- Ponadto uczniowie w wypracowaniu mogą odwołać się do pozostałych lektur z klas 4-6 oraz do utworów skreślonych z podstawy programowej (strona 7. Informatora CKE).
- Przy okazji testu diagnostycznego (w grudniu) dowiemy się, czy lektury, o których piszę w punkcie 2. można wykorzystać także w zadaniach testowych (moim zdaniem tak, ale poczekajmy na oficjalną informację z CKE).
Umieszczanie w arkuszu niepełnej listy lektur obowiązkowych to poważny błąd, ponieważ w uczniach może to wywołać wrażenie, że lektury z klas 4-6 omawiane w całości nie są lekturami obowiązkowymi – a to nieprawda, obowiązuje ich znajomość! (Choć oczywiście jest zastrzeżenie, że zadania testowe nie mogą sprawdzać szczegółowej znajomości treści i musi być zawsze dołączony fragment).
Kwestia lektur obowiązkowych budzi wiele pytań i wątpliwości, wszystkie najważniejsze zagadnienia wyjaśniałam podczas transmisji live poświęconej zmianom na egzaminie ósmoklasisty od 2025 r.
Zachęcam również do pobrania darmowego przewodnika po zmianach na egzaminie ósmoklasisty od 2025 r.
Dziwne zasady oceniania wypracowania
Na początek błąd kardynalny zasad oceniania z wydawnictwa – niewykorzystanie lektury obowiązkowej w opowiadaniu nie oznacza przyznania 0 pkt za „Elementy twórcze”, lecz 0 pkt za całe wypracowanie. To jest niuans, o którym warto wiedzieć.
W „Elementach” jest zresztą więcej kwiatków, zarówno w „Elementach retorycznych”, jak i w „Elementach twórczych” nic się nie zgadza. Nie będę wnikać w techniczne zawiłości, bo nikt nie przeczyta tego wpisu do końca, ale niestety w modelu odpowiedzi umieszczono błędne dane. Przykład? Proszę bardzo – wg zasad oceniania arkusza z wydawnictwa opowiadanie może dostać 4 pkt nawet jeśli zawiera nieznaczne zaburzenia w konsekwencji zastosowania narracji, nieznaczne zaburzenia w chronologii zdarzeń i 5 cech opowiadania, podczas gdy – zgodnie z zasadami oceniania CKE – 4 pkt przyznaje się, gdy praca spełnia niektóre wymagania na 3 pkt i niektóre na 5 pkt. To wbrew pozorom nie jest niuans; usterki w logicznym układzie zdarzeń są dopuszczalne jedynie w ocenie 1 pkt (czyli z taką wadą praca może dostać maks. 2 punkty, jeśli będą spełnione wymagania na 3 pkt). 2 punkty, a nie 4 punkty. Przypomnę, że 2 pkt to 10% wszystkich punktów do zdobycia za wypracowanie.
W autorskim kursie poświęconym pisaniu wypracowania na egzaminie ósmoklasisty opowiadam krok po kroku o wszystkich zasadach oceniania. Pokazuję, jak napisać opowiadanie, rozprawkę i przemówienie na 20 punktów. Przy zakupie całego zestawu (opowiadanie, rozprawka i przemówienie) trzeci kurs dostajesz za 1 zł!
„Nierażące błędy rzeczowe” w kategorii „Kompetencje literackie i kulturowe”
Aktualnie nie ma czegoś takiego jak „nierażące błędy rzeczowe”. Każdy błąd rzeczowy jest błędem, nie ocenia się ich wagi (choć akurat uważam, że to nie jest dobre rozwiązanie). Nie jest więc prawdą, że 1 rażący błąd rzeczowy lub 3 nierażące to przesłanka do przyznania 0 pkt za „Kompetencje literackie i kulturowe”. To też niuans, ale warto o nim wiedzieć; niestety po sieci krąży wiele nieprawdziwych informacji, więc warto to zdementować: zgodnie z aktualnym stanem prawnym nie istnieje coś takiego jak „nierażący błąd rzeczowy”! Gdyby tak było – na pewno w Informatorze znalazłby się odpowiedni zapis.
Niuanse
Tak, jestem wyczulona na tym punkcie, ale to nie wynika z mojej zgryzoty, lecz z doświadczenia. Widziałam tysiące prac, napisałam setki odwołań i wiem, na co egzaminatorzy zwracają uwagę. Z tego względu dziwi mnie, że we wzorcowym zaproszeniu w zasadach oceniania znalazł się błąd językowy (powtórzenie słowa wystawa). Takie powtórzenie jest oczywistym błędem stylistycznym (można zastąpić ten wyraz synonimem albo inną konstrukcją). Nie ma jednak o tym ani słowa w Informatorze CKE, dlatego – w mojej opinii – osoby układające arkusze, nauczyciele i wszyscy, którzy podejmują się przygotowania ósmoklasistów do egzaminu, powinni być wyczuleni na ten typ błędu, który co roku pozbawia tysiące uczniów punktów za język.
Jako ciekawostkę dodam, że coś dziwnego zadziało się także w zadaniu językowym (sprawdzenie znajomości synonimów spójników). Znajduje się tutaj błąd językowy, a przynajmniej stwierdzenie na granicy błędu. W wyrażeniu „Mam prawo wymagać posłuszeństwa, bo moje rozkazy są rozsądne” niekoniecznie „bo” można zastąpić słowem „bowiem”, ponieważ wyraz ten nie powinien znajdować się na początku zdania podrzędnego.
Tu stanowisko Mirosława Bańko: „Wszystkie wymienione w pytaniu spójniki [zaś, bowiem, natomiast] zaleca się umieszczać nie bezpośrednio po przecinku otwierającym zdanie podrzędne, ale po pierwszym lub nawet drugim bądź trzecim składniku tego zdania”. Źródło: Poradnia językowa PWN. Tutaj z kolei stanowisko Katarzyny Kłosińskiej: „Zgodnie z Wielkim słownikiem poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego (wersja CD, Warszawa 2004) spójniki zaś i bowiem tradycyjnie stawiamy na drugim w zdaniu”. Źródło: Poradnia językowa PWN.
Wnioski
Nie piszę tego wszystkiego, aby oskarżać. Zakładam, że autorzy próbnego egzaminu mieli dobre intencje. Nie mogę jednak przejść obojętnie obok tak poważnego problemu, jakim są nieprecyzyjne zasady oceniania. Musimy bowiem pamiętać, że próbny egzamin to często jedyna próba generalna przed prawdziwym egzaminem ósmoklasisty, dlatego warto, aby taki arkusz nie zawierał nieprawdziwych wytycznych – bo to tylko pogłębia chaos.