Szkoło, potrzebujesz Mrożka!

„Słoń” to groteskowa satyra na bylejakość i fikcyjność sukcesu. Dyrektor zoo, byle dostać premię, wystawia atrapę słonia. Gdy oszustwo wychodzi na jaw, dzieci tracą zaufanie i buntują się. Mrożek pokazuje, że tandeta i brak szacunku do odbiorcy ostatecznie prowadzą do klęski – i to nie dorosłych, lecz młodych, którym obiecano autentyczność.

W „Z ciemności” modernizacja zderza się z magią: mieszkańcy wsi wierzą w kołtuny i upiory, mimo że uczą się marksizmu. Mrożek w satyrycznej formie pokazuje, że racjonalizm nie działa, gdy lęk rządzi zbiorową wyobraźnią.

„Imieniny” to obraz zniewolenia idei. Oswojony postępowiec – trzymany w kojcu jak kanarek – śpiewa rewolucyjne pieśni dla salonowej rozrywki. Mrożek kpi z sytuacji, gdy wielkie hasła stają się dodatkiem do mebli, a bunt zostaje przykryty kapą.

„Chcę być koniem” to opowieść o marzeniu o sukcesie bez wysiłku. Narrator chce przemienić się w konia, by zyskać uznanie, karierę i pobłażliwość. Mrożek obnaża ludzką żądzę wyróżnienia – nawet za cenę utraty człowieczeństwa.

„Cichy współpracownik” to satyra na fanatyzm ideowy. Zmarły urzędnik chciał, by nawet jego pogrzeb niósł hasła – i zginął, wcielając w życie wizję żywej tęczy. Mrożek pokazuje, że nadgorliwość ideologiczna kończy się groteską, zapomnieniem i pustką.

W „Dzieciach” niewinny bałwan wywołuje serię absurdalnych oskarżeń. Dorośli widzą w nim własne wady, dzieci – tylko zabawę. Mrożek demaskuje paranoję władzy i pokazuje, że wyobraźnia dzieci lepiej diagnozuje rzeczywistość niż dorosła podejrzliwość.

„Proces” to parodia świata literackiego, gdzie twórcy mają mundury, rangi i odznaczenia. Skandal wywołuje biedronka, która przypadkiem siada na czaku poety. Mrożek kpi z kultu hierarchii – i pokazuje, że wystarczy owad, by runął porządek sztuki.

W „Łabędziu” samotny staruszek z dobroci zabiera ptaka do karczmy, gdzie obaj popadają w alkoholową rutynę. Mrożek pokazuje, że nawet opiekuńczość może przerodzić się w społeczny problem – gdy brakuje rozsądku, a dobre chęci zastępują odpowiedzialność.

„Mały” to opowieść o wykluczeniu przez system, który nie znosi zmian. Aktor z teatru liliputów zaczyna rosnąć i traci miejsce – bo sukces oparty na konwencji nie toleruje odchyleń. Mrożek pokazuje, że talent bez „formatu” bywa bez znaczenia.

W „Lwie” drapieżnik odmawia polowania na chrześcijan – woli marchewkę i alibi. Bo wie, że historia bywa przewrotna. Mrożek ironizuje nad instynktem samozachowawczym władzy – gdzie każdy szuka winnych, ale nikt nie chce samemu stanąć na arenie.„Przypowieść o cudownym ocaleniu” przedstawia Eryka Krausa, który podczas wojny zostaje wcielony do wojska i oddala się od domu, nie rozumiejąc sensu swojej drogi. Gdy jego rodzina ginie w bombardowaniu Hamburga, uznaje to za „cudowne ocalenie” – bo dzięki przymusowej służbie nie było go w mieszkaniu. Mrożek w prześmiewczy sposób ukazuje absurdalne przekształcanie tragedii w ideologiczny zachwyt. Egoistyczne przeinaczenie losu staje się wygodną wymówką dla bezrefleksyjnego poparcia systemu.

„Monolog” to bełkotliwa, dygresyjna wypowiedź samotnego mężczyzny przy barowym stoliku. Chaos tematów, brak logiki i powtarzane zwroty do „panny Stasi” wskazują na alkoholowe zagubienie i potrzebę bycia wysłuchanym. Mrożek obnaża mechanizm samotności – gdy słowa nie służą już dialogowi, a jedynie zakrywają pustkę i izolację.

„Żyrafa” opowiada o chłopcu, który próbuje się dowiedzieć, jak wygląda żyrafa. Jeden ze stryjów daje metafizyczne brednie, drugi – ideologiczne zaprzeczenie istnieniu żyraf. Dopiero opiekun zuchów proponuje: „Idźmy do zoo”. Mrożek kpi z oderwania od rzeczywistości i pokazuje, że dziecięca ciekawość i prosty fakt bywają skuteczniejsze niż wszelkie systemy filozoficzne i ideologiczne.

„O księdzu proboszczu i orkiestrze strażackiej” to ciepła przypowieść o tolerancji. Proboszcz, początkowo oburzony świecką muzyką przed kościołem, pod wpływem wspomnień z młodości łagodnieje i odchodzi z uśmiechem. Mrożek pokazuje, że zrozumienie i życzliwość bywają silniejsze niż zasady i urzędowa surowość.

„Żal” przedstawia groteskową paradę społeczną, w której biorą udział wszyscy – nawet zmarli. Patos i entuzjastyczne hasła kontrastują z cierpieniem, bólem i śmiercią. Mrożek demaskuje mechanizmy propagandy: władza potrafi wykorzystać każdą grupę i każdy los, byle stworzyć iluzję sukcesu.

[bez tytułu] to opowiadanie o nieudolnych próbach zbliżenia do kobiety z wyższych sfer. Narrator, nieporadny i nieśmiały, ciągle się kompromituje – myli gesty, potyka się, zapomina o drobnostkach. Kobieta bywa życzliwa, ale też stanowcza. Mrożek parodiuje romantyczny wzorzec zakochania i pokazuje, że chwalona „subtelność” często jest po prostu znakiem bezradności i lęku.

„Pomnik żołnierza” ukazuje absurd systemu, w którym szczery hołd uczniów staje się podejrzany, bo nie został wydany „z rozkazu”. Uczniowie składają wieniec pod pomnikiem, ale urzędnik – w imię procedur – odbiera im tę możliwość. Mrożek demaskuje system, w którym spontaniczność to zagrożenie, a pamięć podlega kontroli.

„Tło epoki” to ironiczna opowieść o starcu, który po pół wieku przynosi rozwiązanie starego rebusu. Nie zauważa, że wszystko się zmieniło – on żyje w przeszłości, ignorując historię. Mrożek ukazuje figurę człowieka wyłączonego z czasu, który w imię drobnego celu odcina się od rzeczywistości.

„W szufladzie” to fantastyczna przypowieść o władzy i kaprysie. Narrator odkrywa w szufladzie miniaturowy świat, którym się opiekuje – dopóki nie wraca zirytowany i go nie niszczy. Mrożek ostrzega: potęga bez odpowiedzialności bywa ślepa, a władza – krucha i zależna od humoru.

„Fakt” to groteskowa spowiedź kobiety, która po siedmiu latach małżeństwa odkrywa, że jej mąż jest… z plasteliny. Zaskoczona i przerażona, nie wie, jak mogła wcześniej tego nie zauważyć. Mrożek komentuje relacje oparte na iluzji i pozorach, pokazując, że można latami żyć obok kogoś, nie znając prawdy.

„Wyznania o Zygmusiu” przedstawiają dziecięcego bohatera o niezwykłej wyobraźni i sprycie. Zygmuś to mistrz żartu, manipulacji i językowej przewrotności. Mrożek portretuje go jako dziecko, które jednocześnie bawi, intryguje i niepokoi – bo nawet najmniejszy potrafi rozgrywać dorosłych.

„Przygoda dobosza” opowiada o żołnierzu grającym patriotyczne rytmy – tak gorliwie, że generał każe go aresztować. Dobosz nie rozumie, że jego zapał stał się uciążliwy. Mrożek pokazuje, jak fanatyczna gorliwość staje się groteskowa, gdy traci kontakt z rzeczywistością.

„Spółdzielnia »Jeden«” to satyra na samotność i jej instytucjonalizację. Spółdzielnia przysyła towarzyszy do picia – na życzenie klienta. Mrożek obnaża absurd prób systemowego zaspokajania ludzkiej potrzeby bliskości – zwłaszcza gdy towarzyszem do ajerkoniaku ma być ktoś od moralności socjalistycznej.

„Perr Gynt” to opowieść o chłopie, który przez przypadek staje się maskotką propagandy. Powtarza wciąż to samo przemówienie, staje się „symbolem ludu”, aż traci kontakt ze sobą i własnym światem. Mrożek pokazuje, jak łatwo człowiek może zostać wykorzystany przez system i zatracić własną tożsamość w imię społecznej gry.

„List z domu starców” to satyra na władzę opartą na strachu i donosie. Gluś – postrach pensjonariuszy – rządzi domem starców groźbami i pozorami ideologii. Gdy lokalna gazetka publikuje na jego temat krytyczny tekst, mieszkańcy uznają to za znak „nowych czasów”. Mrożek pokazuje, jak łatwo tyrania może być rozmontowana przez śmieszność – gdy znika aura strachu, władza traci sens.

„Ostatni husarz” opowiada o Lucusiu, który prowadzi konspirację… pisząc hasła w publicznych toaletach. Otoczony domysłami i podziwem bliskich, traktuje swoją działalność jak misję. Mrożek kpi z fałszywego heroizmu: Lucuś to samotny romantyk bez realnego wpływu, walczący z systemem… patykiem na śniegu.

„Koniki” to groteskowa opowieść o układach i korupcji. Narrator próbuje wyjaśnić usunięcie prochów dziadka–powstańca, ale trafia na urzędników otoczonych kucykami – symbolem władzy i łapówki. Kiedy jedzie do innego miasta, spotyka karła z wielkim koniem. Mrożek obnaża bezradność jednostki wobec systemu, który bardziej troszczy się o konie niż o pamięć.

„Poezja” ukazuje dziewczynkę, która przez pomyłkę zamiast „Pana Tadeusza” zapamiętuje wierszyk z zeszytu. Odrzucona przez system edukacji, tworzy własną „poezję” – złożoną z reklam i haseł. Mrożek pokazuje, jak szkolne uproszczenia i propaganda wypaczają pojęcie sztuki – aż dziecko przestaje rozróżniać poezję od sloganu.

„Droga obywatela” to historia meteorologa, który wiernie raportuje burze, aż zostaje oskarżony o „pesymizm”. Z czasem zaczyna pisać o słońcu – nawet gdy pada. Mrożek ukazuje dramat człowieka złamanego przez system, który wymaga nie prawdy, lecz entuzjazmu. Gdy bohater próbuje odzyskać głos – ginie w absurdzie.

„Z gawęd wuja” to opowieść o Wacku – rzekomym misjonarzu, który przed wyjazdem do Afryki ćwiczy nawracanie Murzynów… w ogródku. Z czasem jego zapał gaśnie. Po jednej z kłótni znika – nie wiadomo, czy wyjechał, czy utonął. Mrożek pokazuje kruchość romantycznych planów i ich zderzenie z prozą życia.

„Pastor” przedstawia młodego duchownego w Hiroszimie, który naucza o Bogu, wojnie i cierpieniu. Nikt go nie słucha – wierni przychodzą po zupę, a jedyny słuchacz śpi. Mrożek ironicznie pokazuje, że wiara, pozbawiona empatii i zrozumienia, staje się pusta i nieskuteczna.

„Życie współczesne” to opowieść o człowieku, który postanawia żyć w języku propagandy. Zwykłe czynności stają się „bitwą o jajecznicę” czy „kampanią wstaniową”. Na podwórku pojawia się „zagadnienie” – niezrozumiały problem traktowany z nabożeństwem. Mrożek wyśmiewa język władzy, który celebruje absurd, by ukryć pustkę.

„Zdarzenie” opisuje rozmowę z krasnoludkiem, który – wbrew oczekiwaniom narratora – nie ma refleksji o sensie życia, tylko chce po prostu żyć. Mrożek demaskuje złudzenia o głębi i mistyce codzienności – czasem życie to po prostu życie, bez metafizyki.

„W podróży” narrator spotyka ludzi przekazujących depesze głosowo – jako „ludzkie słupy telegrafu”. Choć metoda zawodzi i bywa tragikomiczna, mieszkańcy są z niej dumni. Mrożek wyśmiewa dumę z prowizorki, która udaje postęp – oraz opór wobec nowoczesności.

„Sztuka” to rozmowa dwóch pisarzy o roli literatury – przeplatana streszczeniami ich banalnych, moralizujących tekstów. Mrożek demaskuje rozdźwięk między wzniosłą deklaracją a miałką treścią. Sztuka bez autentyczności staje się dydaktycznym banałem.

„Zakochany gajowy” to opowieść o miłości, wstydzie i konwenansach. Gdy dworska panienka wykorzystuje wąsy gajowego jako sznurki do bielizny, ten – zawstydzony – rezygnuje z uczucia i obcina swoją dumę. Mrożek z humorem pokazuje bezsilność jednostki wobec klasowych granic i społecznych upokorzeń.

„Wiosna w Polsce” to groteskowa wizja masowego unoszenia się urzędników w powietrze. Pod wpływem wiosennego impulsu opuszczają biura i szybują nad miastem, co staje się symbolem buntu marzeń przeciw szarej codzienności. Mrożek pokazuje, że nawet najtwardszy system nie może stłumić potrzeby wolności – choćby na chwilę i choćby w locie.

„Sjesta” to rozmowa duchownego i nauczyciela tańca, którzy przyznają, że działają wbrew własnym przekonaniom – ksiądz jest marksistą, ale pełni funkcję kapelana. Mrożek kpi z ideologicznej elastyczności i konformizmu: wszystko da się pogodzić, byle było wygodnie i zgodnie z linią partii.

„Weteran Piątego Pułku” to melancholijna opowieść o starcu, który samotnie defiluje na pustym placu, trzymając sztandar nieistniejącej jednostki. Narrator oddaje mu hołd, stojąc na śmietniku. Mrożek łączy groteskę z czułością, pokazując godność jednostki, która – nawet zapomniana – nie rezygnuje z przynależności i dumy.

„Sceptyk” to portret człowieka, który w nic nie wierzy – nawet gdy coś uzna za fakt, i tak znajdzie powód, by to podważyć. Mrożek ironizuje nad nawykiem wiecznego kwestionowania, który staje się przeszkodą w przyjmowaniu jakiejkolwiek prawdy.

„Kronika oblężonego miasta” to obraz codziennego życia w mieście pełnym rozporządzeń, patosu i podejrzeń. Narrator zostaje postrzelony przez staruszka–ochotnika, tylko dlatego, że poszedł na majówkę. Mrożek pokazuje, że w świecie zbiorowego szaleństwa nawet niewinność bywa podejrzana, a bohaterem zostaje ten, kto strzela – nie ten, kto żyje.

„Złote myśli i sentencje” to zbiór ironicznych aforyzmów, które bawią się językiem, logiką i świadomością odbiorcy. Mrożek tworzy literacką zabawkę intelektualną – krótką formę, która ukłuwa celnie jak szpilka, odsłaniając schematy i absurdy myślenia.

„Muchy do ludzi” to monolog umierającej muchy, która przypomina człowiekowi, jak bardzo ją nienawidził – a teraz został sam. Mrożek tworzy poetycki, melancholijny obraz przemijania i niewdzięczności. Małe życie owada okazuje się bardziej wierne i ciepłe niż chłodna samotność człowieka.

„O nagości” to wspomnienie dzieciństwa w cieniu wiszącego miecza – niemego centrum domu. Miecz staje się metaforą ukrytej grozy, codziennego napięcia i lęków dziecięcej percepcji. Mrożek pokazuje, jak zwykłe przedmioty mogą nosić w sobie ciężar emocjonalny, który dorasta razem z nami.

„Spotkanie” to krótka alegoria o arbitralnej władzy. Nieznajomy każe narratorowi posprzątać mieszkanie – bez podania adresu. Narrator czuje się zraniony, ale przez chwilę gotów jest się podporządkować. Mrożek pokazuje, jak łatwo ulec nakazowi – nawet bez sensu – jeśli tylko ma ton rozkazu.

„Na stacji” narrator spotyka żandarma i więźnia, którzy od 15 lat podróżują pociągiem – wciąż nie mogąc dotrzeć do celu. Kara za myślenie trwa bez końca. Mrożek tworzy metaforę systemu, który wiezie ludzi w nieskończoność, nie pozwalając im dojść do żadnej prawdy ani wyzwolenia.

„Odjazd” to opowieść o człowieku, który planuje „wyjazd na zawsze”, ale nie może się zebrać. Mrożek ukazuje opór wobec zmiany, przywiązanie do rutyny, która – choć banalna – staje się bezpiecznym schronieniem przed nieznanym.

„Niżej” to metaforyczna podróż ku spłaszczeniu – dosłownie i symbolicznie. Bohaterowie schodzą coraz niżej, aż stają się liniami prostymi. Mrożek groteskowo komentuje upraszczanie świata, odrzucenie złożoności i głębi – za cenę tożsamości.

„Rękopis znaleziony w lesie” to medytacja o samotności. Narrator żyje w opuszczonym więzieniu, notując rutynę i obserwacje. Mrożek pokazuje, że samotność może być równie przerażająca, co codzienność – i że człowiek zostaje sam nawet w strukturach przeznaczonych dla tłumu.

„Profesor Robert” to ironiczna historia o wielkim kompozytorze, który próbuje przywołać gęś siłą woli. Gdy się nie udaje, załamuje się. Mrożek demaskuje kult pozorów – geniusz okazuje się iluzją, a „mistrz woli” przegrywa z grawitacją.

„Podanie” to błagalna prośba człowieka o panowanie nad światem. Bez armii, bez pieniędzy – ale z moralną wyższością. Mrożek tworzy karykaturę pragnienia znaczenia, które może urosnąć do formy komicznej megalomanii.

„Przygoda w czasie ferii” to opowieść o spotkaniu z inwalidą wojennym, który ma trzy ręce. Jego historia balansuje między chwałą a wykluczeniem. Mrożek tworzy obraz „nadmiaru” – który budzi podziw i lęk, pozostawiając bohatera w samotności i niepokoju.

„Wina i kara” to satyryczne odwrócenie opieki anioła stróża. Gdy łagodność nie działa, anioł stosuje przemoc – i wychowuje chłopca, który ostatecznie wysadza dom. Mrożek ostrzega przed tresurą w miejsce wychowania – kiedy dyscyplina staje się destrukcją.

„Losy hrabiego” ukazują figurę ekscentrycznego władcy, który do szczęścia potrzebuje defilady, koncertu i niedźwiedzia. Po rewolucji zaspokaja te potrzeby w zoo i filharmonii. Mrożek szydzi z kaprysów elit i pokazuje, że po utracie władzy pozostaje tylko potrzeba – i jej skromna namiastka.

„Oda do kotlecika” to żartobliwy hymn ku czci zwykłego kotleta wieprzowego. Mrożek pastiszuje klasyczną formę ody, by pokazać, jak codzienna przyjemność urasta do rangi sacrum. Kotlecik, choć skromny, zdobywa serca – nie domaga się pochwał, a mimo to zyskuje respekt. Autor z humorem pokazuje, jak proza życia może zamienić się w poezję.

„Przejażdżka” to alegoria władzy, która znika w białej przestrzeni bez śladu. Naczelnik, wracając z bankietu, rozpływa się w śniegu – zostaje po nim tylko kożuch i odznaczenie. Mrożek ukazuje kruchość autorytetu, który – oderwany od ludzi i realiów – traci grunt pod nogami i rozmywa się w nicości.

„Kto jest kto?” to groteskowa opowieść o świecie, w którym każdy udaje kogoś innego. W pociągu pasażerowie grają role, aż okazuje się, że wszyscy są agentami. Nikt nie zna już swojej prawdziwej tożsamości. Mrożek pokazuje, jak system totalitarny niszczy indywidualność, prowadząc do absurdu, w którym pytanie „kim jesteś?” nie ma już sensu.

„Wesele w Atomicach” to parodia entuzjazmu wobec techniki i nauki. Tradycyjne wesele zmienia się w radioaktywną bitwę. Panna młoda wnosi reaktor, pan młody – głowice. Mrożek demaskuje grozę ukrytą w ślepym kulcie postępu, który zamiast radości przynosi mutację, zagładę i groteskę.

„Wspomnienia z młodości” to opowieść o poecie, który swoją twórczością wzbudza zbiorowy wybuch skruchy, aż zostaje porwany przez zrozpaczonych słuchaczy. Znaleziony po kilku dniach pisze już tylko niezrozumiałe dzieła. Mrożek kpi z naiwnej wiary w wychowawczą moc literatury i przesadzonej społecznej wrażliwości.

„Alfabeta” to satyra na biurokrację, w której zdanie „Ala ma kota” awansuje na dokument państwowy. Siostrzeniec Prezesa – idiota – zostaje awansowany, bo jego notatka podlega urzędowej interpretacji. Mrożek obnaża mechanizm wynoszenia banału do rangi procedury – pokazując, że system potrafi stworzyć znaczenie z niczego.

„Zboczeniec” to przewrotna opowieść o miejskiej legendzie: mężczyzna w parku daje pieniądze przechodniom. Gdy bohater idzie to sprawdzić, spotyka prawdziwego bandytę. Mrożek demaskuje społeczne lęki i medialne histerie, które przykrywają rzeczywiste zagrożenia – banalne, brutalne i bardzo realne.

„Szwagier zadżumionych” to błyskotliwa parodia akademii ku czci Słowackiego. Ponieważ nikt nie zna „Ojca zadżumionych”, występuje woźny jako „szwagier” i płacze na scenie. Mrożek kpi z pustych rytuałów i udawanej wzniosłości, która staje się groteskowa w zderzeniu z rzeczywistością.

„W południe” to satyra na zbiorową obojętność. Zapowiedziane samobójstwo staje się wydarzeniem towarzyskim. Mężczyzna, który nie potrafi się zabić, płacze – a tłum się rozchodzi. Mrożek pokazuje, jak empatia zamienia się w widowisko, a tragedia – w rozrywkę.

„Oszczędność” opowiada o programie cięć, który zaczyna się od krzesła, a kończy na jednonogim gońcu. Nikt nie chce go męczyć, więc samemu załatwia się sprawy… po drodze do piwiarni. Mrożek drwi z pozornej gospodarności i z biurokratycznej logiki, która maskuje lenistwo i hipokryzję.

„Nowicjusz” to historia urzędnika, który odkrywa, że wszyscy w pracy… potrafią latać. Chcąc im dorównać, skacze z okna i łamie nogę. Leżąc, próbuje zwabić kolegów wódką. Mrożek żartobliwie pokazuje absurd kariery, ambicji i biurowego „latania”, czyli dosłownego pędu ku sukcesowi.

„Perła” to metafora frustracji. Narrator chce wyhodować perły ze ślimaków, drażniąc je – bezskutecznie. Okazuje się, że to w nim samym „dojrzewa perła” – z napięcia i przytłoczenia. Mrożek ironicznie pokazuje, że niepozorne życie rodzinne może być źródłem głębokiego psychicznego napięcia.

„List do Szwecji” to satyryczne podanie o Nagrodę Nobla dla księgowego, który napisał „Spis inwentarza”. List ujawnia groteskowe pragnienie uznania – za książki, które są jedynie księgami rachunkowymi. Mrożek ukazuje, jak zwyczajność może łaknąć wielkości – choćby w najśmieszniejszej formie.

„Maharadża” opowiada o egzotycznym gościu, który wzbudza zachwyt, póki jest atrakcją. Gdy chce zostać i żyć zwyczajnie – zostaje pobity. Mrożek ukazuje lęk przed innością, która przestaje być barwna, gdy nie da się jej kontrolować.

„Walka z upałami” to satyra na biurokratyczny rozmach w sprawie baniek do wody sodowej. Upały są tylko pretekstem do tworzenia haseł, etatów i stanowisk. Mrożek pokazuje, jak instytucja potrafi napompować każdą błahostkę, byle tylko się działo – nawet jeśli nic się nie zmienia.

„Tytani myśli” to parodia świata intelektualistów, gdzie cytaty są ważniejsze od treści. Tylko słowa „Wiem, że nic nie wiem” zyskują uznanie. Mrożek kpi z mechanizmów prestiżu, który nie wymaga myśli – tylko znajomości haseł.

„Archeologia” to opowieść o urzędniku, który zostaje przypadkowo odkryty pod stertą papierów. Początkowo uznany za zabytek, zostaje… przysypany z powrotem. Mrożek pokazuje, że w skostniałym systemie nawet człowiek może stać się artefaktem – o ile nie pasuje do procedury.

„Wielbłąd” to groteskowa historia o próbie sprzedaży wielbłąda, którego się nie ma. Narrator próbuje go znaleźć, stworzyć, a nawet „przerobić” krowę. Mrożek pokazuje, jak marzenia oderwane od rzeczywistości prowadzą do groteski i fiaska.

„Prośba” to parodia podania – głodny człowiek prosi o kotleta, przytaczając całą swoją biografię i oferując w zamian popielniczkę oraz obietnicę, że „więcej nie przyjdzie”. Mrożek łączy biurokrację z głodem – i tworzy obraz człowieka, który nawet głód musi uzasadniać urzędowo.

„Kulturysta” to miniatura parodiująca kult ciała i męską potrzebę zaimponowania. Bohater ćwiczy zawzięcie, by zdobyć kobietę – aż w końcu dzwoni do jej drzwi, rozebrany. Nikt nie otwiera. Może pomylił adres. Mrożek drwi z obsesji siły i z „systemów na miłość”, które rozbijają się o banalność rzeczywistości.

„Punktualność” to satyra na instytucjonalny entuzjazm. Biuro deklaruje coraz wcześniejsze godziny przyjścia do pracy, aż zwycięża propozycja czwartej rano – w niedzielę. Mrożek ukazuje mechanizm, w którym najważniejsze są pozory zaangażowania i uchwały – nie sens ani skuteczność.

„Groch” opowiada o mężczyźnie, któremu groch kiełkuje w nosie – co zostaje przyjęte z podziwem. Lekarze nie pomagają, zostaje eksponatem wystawy. Zainspirowany, sadzi orchideę w uchu. Mrożek pokazuje, że nonsens bywa premiowany, jeśli daje się wpisać w narrację sukcesu – zwłaszcza „powiatowego”.

„Potomek” to list do Komisji Tysiąclecia z prośbą o zaświadczenie, że autor pochodzi od Mieszka I. Dowodem ma być podobieństwo do monarchy i przepis na karpia. Mrożek demaskuje śmieszność mitomanii i potrzebę wielkości, obnażając, jak łatwo wykreować własną historię – byle mieć z niej korzyść.

„Autorytet” to groteskowa opowieść o prezesię kąpiącym się incognito, by nie stracić autorytetu. Kiedy traci spodnie, chce pożyczyć je od pracownika. Ten odmawia – Prezes go zabija. Mrożek, w duchu Kafki, pokazuje, jak bezsens i hierarchia mogą przerodzić się w dramat – a uległość prowadzi do katastrofy.

„Jaś Niewypał” to historia człowieka, który od dzieciństwa „pasuje do rur”. W wojsku staje się żywą amunicją. Po wojnie znika, by po latach zostać znalezionym w lesie, bawią się nim dzieci. Mrożek z ironią ukazuje los zdegradowany przez wojnę – talent zmieniony w broń, człowieczeństwo – w narzędzie.

„Peace” to historia próby zdobycia butelki wina przez strzelanie. Gdy „oficer” okazuje się portierem, a strzelniczy trafiony – bohaterowie rezygnują. Mrożek pokazuje, że prawdziwy „pokój” przychodzi dopiero, gdy kończy się żałosna farsa zbrojnego entuzjazmu.

„Synek” to list do królowej Elżbiety od „małego królewicza”, który prosi o adopcję. Silny, samodzielny, gotowy do wszystkiego, „czyta na głos w kinie”. Mrożek tworzy obraz dziecka–petenta, które pragnie opieki wielkiego świata, wyolbrzymiając swoje zalety do granic absurdu.

„Pies” pojawia się w miasteczku i wzbudza panikę – urzędnicy podejrzewają, że to pies policyjny. Donosy, podlizywanie się, podejrzenia rosną, choć pies to przewodnik niewidomego. Mrożek ukazuje paranoję systemu, w którym każdy może być zagrożeniem – nawet pies.

„Serce ojca” to groteskowa opowieść o mężczyźnie, który zamiast baranka na Wielkanoc, przynosi do domu pijanego nieznajomego nazwiskiem Baran. Chce „zachować tradycję” dla dzieci. Mrożek kpi z rytuału bez refleksji – gdy symbol zastępuje sens, święta zamieniają się w farsę.

„Rydze” to historia zdobywania grzybów dla Inspektora. Ponieważ oficjalnie ich nie ma, urzędnicy upaństwawiają prywatną babę pieczątką. Baba podnosi ceny, tłumacząc się… kosztami administracyjnymi. Mrożek obnaża fikcję państwowości, która zależy od „baby” – i potrafi tylko formalizować absurdy.

„Podniebnym szlakiem” to satyra na obowiązkową karierę pilota. Janek zostaje pilotem, potem Kazio, Stasio, aż Zdzisio mówi: „Nie, nie chcę!”. Mrożek ironicznie komentuje narzuconą z góry „drogę sukcesu”, która odbiera dzieciom indywidualność i marzenia.

„Winda” w urzędzie z jednym piętrem prowadzi do skomplikowanego systemu przepisów. Można jechać tylko w górę, z piwnicy na parter, potem już tylko wybrani. Gdy się psuje, znika problem – ale zostaje przyzwyczajenie. Mrożek pokazuje, że nawet „postęp” może być pułapką absurdu.

„Niech żywi nie tracą nadziei” to opowieść o planach stworzenia wesołego miasteczka. Padają coraz dziwniejsze pomysły, aż wszyscy zgadzają się… napić. Mrożek zestawia wzniosłość tytułu z banalnym finałem – pokazując, jak marzenia rozmywają się w barze.

„Zupa” to parodia sądowej drobiazgowości. Spór dotyczy temperatury zupy, po której klient zabił kelnera. Zimna – byłaby prowokacją. Gorąca – dowodziłaby, że morderstwo nie miało podstaw. Mrożek pokazuje absurdalne rozdmuchanie błahostki i puentuje: najlepiej jadać w domu.

„Świnia przyzakładowa” to groteska o wspólnej inicjatywie – zakładowej świni. Dokarmiana serdecznie i… alkoholem, świnia słabnie, popada w delirium i zdycha. Mrożek pokazuje, że dobra wola bez wiedzy bywa tragiczna. I że nawet świnia nie wytrzymuje atmosfery zakładowej solidarności.

„Twardy sen” to opowieść o bohaterze, który próbuje „podskokiem” uciec z miasteczka, korzystając z ruchu Ziemi. Nie udaje się. Próbuje we śnie. Też nie. Mrożek portretuje człowieka, który marzy o zmianie, ale nie potrafi opuścić własnego marazmu.

„Spór o starożytność” to pijacka debata o tym, czy Prezes istniał już w starożytności. Padają nazwiska, zakłady, telefony do Akademii Nauk. W końcu Radca zostaje zbyty przez nocnego stróża. Mrożek wyśmiewa bełkotliwą pseudonaukowość i autorytet, który znika przy zderzeniu z realnością.

„Zimowa dolegliwość” to metafora psychicznej rozchwianej kondycji. Magazynier widzi białe niedźwiedzie, potem papużki. Piwo, kożuch, mrożone piwo – wszystko na nic. Zostaje tylko czekanie na wiosnę. Mrożek drwi z „domowych metod” leczenia rzeczywistości.

„Kamikaze” opowiada o pracowniku, który z rozpaczy zgłasza się do porządkowania Archiwum Spraw Niezałatwionych. Znika w gąszczu dokumentów. Nawet ekspedycja ratunkowa trafia… do tego samego archiwum. Mrożek tworzy biurokratyczne piekło – gdzie nawet pomoc zostaje zarchiwizowana.

„Brutal” to historia spokojnego interesanta, którego brak narzekań przeraża urzędników. Przeczekał tylko deszcz, ale dla biura – to zagrożenie. Mrożek pokazuje, jak bezruch i milczenie stają się podejrzane w świecie przyzwyczajonym do hałaśliwej frustracji.

„Zaklinacz” to satyra na przechwałki. Józio kelner twierdzi, że umie zaklinać węże. Dostaje zaskrońca i… klęska. Zawstydzony, rezygnuje z przekleństw i zostaje kierownikiem przedszkola. Mrożek pokazuje granice słów – i drogę od fanfaronady do pokory.

„Identyfikacja” to opowieść o rozpoznaniu Prezesa w podejrzanym lokalu. Ten wypiera się tożsamości, a potem manipuluje sytuacją, oskarżając narratora. Mrożek ukazuje, jak łatwo władza może się wymknąć i jak trudno ją uchwycić – gdy zaczyna grać w swoją własną grę.

„Organizatorzy” to opowieść o dwóch naciągaczach, którzy wyłudzają przedmioty od Prezesa pod pozorem organizowania wystawy. Wystawy nie ma – pióro trafia do komisu. Mrożek pokazuje, że nawet władza może dać się nabrać, gdy kusi ją własny mit.

„Moralność” opowiada o chwale codziennych cnotliwości – niepalenia, szydełkowania – które rzekomo prowadzą do sukcesu. A potem pojawia się człowiek, który zdobył wszystko przez przekręty. Oburzenie? Tak. Ale zazdrość też. Mrożek obnaża mechanizmy podwójnej moralności.

„Wystawa” to historia zdjęcia Prezesa jako nagiego niemowlęcia na wystawie. Kiedy każe dorobić mu spodenki – frekwencja spada. Mrożek kpi z mitu autorytetu: nawet dziecięca nagość może być bardziej przyciągająca niż wyprasowana godność.

„Uchwała” to reakcja na śnieg – zakaz myślenia o zimie, piosenek o śniegu i apel o przysłanie Eskimosa. Uchwałę chcą wysłać po odwilży, bo… drzwi są zasypane. Mrożek pokazuje, jak instytucje radzą sobie z realnym problemem – zakazując o nim mówić.

„Obcy” to konfrontacja Prezesa z człowiekiem, który nie respektuje jego autorytetu. Obcy nie zna go, nie potrzebuje i nie ma spraw do załatwienia. Prezes – pozbawiony zwierciadła władzy – płacze. Mrożek pokazuje, że siła systemu istnieje tylko wtedy, gdy ktoś ją uznaje.

„Dąb” opowiada o posadzeniu drzewa ku czci Prezesa, które szybko staje się miejscem wypróżniania się psów. Prezes próbuje ratować autorytet, zmieniając treść kapsuły pamięci, ale inicjatywa przechodzi w ręce „Narodu”. Mrożek drwi z propagandy i kultu jednostki, zderzając patos z rzeczywistością.

„Tajna misja” to opowieść o podrabianiu prestiżu: Prezes zleca wysyłkę pocztówek rzekomo od wielkich uczonych, by budować własny autorytet. Kiedy znikają gotowe teksty, nadawcy zaczynają pisać coraz bardziej absurdalne wiadomości. Mrożek kpi z władzy opartej na fikcji i pozorach.

„Czekoladki dla Prezesa” przedstawia absurd imieninowej zbiórki. Z powodu niedoborów kończy się na spirytusie i krówkach. Mrożek demaskuje rytuały władzy, pokazując, jak oficjalność i podporządkowanie przegrywają z realiami zaopatrzenia.

„Śledztwo” opowiada o zniknięciu piwa Prezesa w czasie przerwy w dostawie prądu. Rozpoczyna się groteskowa procedura „gaszenia światła na próbę”. Mrożek parodiuje mechanizmy śledcze, pokazując ich bezradność wobec rzeczywistości.

„Bohater” to opowieść o mężczyźnie, który czeka z akcją ratunkową, aż zbierze się publiczność. Zamiast pomocy – bójka o zasługi. Mrożek pokazuje, że w społeczeństwie fasadowym nawet heroizm jest na pokaz.

„Rajd” relacjonuje pełen chaosu rajd motocyklowy: potrącenia, pożary, brak nagród. Mrożek tworzy groteskowy obraz organizacyjnego rozkładu i pozornej wspólnotowości, która kończy się absurdem.

„Pyton Podhala” to opowieść o rzekomym siłaczu, który okazuje się emerytowanym księgowym. Po klęsce nadal pełni funkcję. Mrożek kpi z fasadowości stanowisk i fikcyjnych etatów – funkcje istnieją, ale bez funkcji.

„Bal maskowy” pokazuje kłopoty z wyborem przebrania dla Prezesa – nie może być zabawne, kontrowersyjne ani ujmujące urzędowi. Mrożek drwi z życia publicznego, gdzie nawet maska musi być zgodna z etatem.

„Tatuaż” to opowieść o mężczyźnie, który tatuuje sobie Prezesa na piersi. Niestety, nie ma jak go pokazać, a kiedy w końcu się rozbiera – Prezes ucieka. Mrożek pokazuje groteskowy obraz lojalności, która ośmiesza bardziej niż imponuje.

„Przed sezonem” opowiada o urzędnikach planujących wakacje w ulubionych barach. Gdy kasjer mówi o „Bristolu”, pada donos. Mrożek demaskuje zazdrość, fałszywą troskę i potrzebę kontrolowania cudzych aspiracji.

„Obrót bezgotówkowy” to łańcuszek szantaży z pustą groźbą. Każdy przerzuca ją dalej z mniejszą kwotą, a na końcu – tylko paczka papierosów. Mrożek pokazuje, jak brak gotówki i sensu tworzy błędne koło blefów i iluzji.

„Złodziej” przedstawia próbę wychowania lokalnego przestępcy w zachodnim stylu. Ten, zniesmaczony poziomem otoczenia, sam odchodzi. Mrożek kpi z prób kopiowania cywilizacji bez jej rozumienia – dekoracje nie zmieniają wnętrza.

„Pomnik wieszcza” opowiada o „żywym pomniku” Mickiewicza – emerycie zatrudnionym w zastępstwie za brak funduszy. Gdy staje się zbyt wymagający, wysyłają go do Moskwy. Mrożek komentuje instrumentalne traktowanie kultury i narodowych symboli.

„Łyżwy” opowiada o pracowniku, który nie mogąc kupić żyletek, planuje ratowanie Prezesa z jeziora – w nadziei na premię. Kupuje mu nawet łyżwy. Mrożek pokazuje groteskę lojalności: zamiast pracy – fantazja o okazji.

„Kapelusz” to historia służbowego kapelusza, który rodzi konflikty, donosy i kontrole. Mrożek wyśmiewa biurokrację, która każdemu przedmiotowi potrafi nadać rangę państwową i stworzyć wokół niego system.

„Reprezentacja” opowiada o planie imitowania szampana za pomocą strzału z torby. Torby przeciekają – wszystko się sypie. Mrożek pokazuje, jak pozory i udawanie luksusu zderzają się z oporem materii.

„Gość” to historia przyjezdnego, który z jednej strony żąda wysokich standardów, z drugiej – sam ich nie spełnia. Mrożek demaskuje fałszywe oczekiwania i prowincjonalny kompleks niższości maskowany biurokratyczną pedanterią.

„Karp” opowiada o świątecznym chaosie w mieszkaniu, które jest zbyt małe, by pomieścić ludzi i żywego karpia. Rozwiązanie przychodzi przypadkiem – gdy sublokator zostaje przyłapany w łóżku gospodarza. Mrożek pokazuje, że logistyka PRL-u często kończy się farsą.

„Beczka śmiechu” to historia, w której wszyscy bawią się z powodu przewracającej się beczki. Gdy klient się nie przewraca – radość znika. Mrożek ironizuje z potrzeby śmiechu na cudzy koszt – i zrobienia z tego interesu.

„Kultura na co dzień” to historia toalety, w której wieszanie antologii literatury ma poprawić poziom ortografii. W końcu pracownicy sami kupują coś „do cytowania”. Mrożek pokazuje, że nawet kultura może być… użytkowa – dosłownie.

„Języki obce” opowiada o premii za znajomość języków. Wszyscy się zgłaszają, z wyjątkiem Miecia – i to on wyjeżdża. Mrożek kpi z fikcyjnych kompetencji, w których prawdomówność okazuje się najbardziej egzotyczna.

„Wilki” to opowieść o nocnej jeździe saniami. Prezes, przekonany o zagrożeniu, każe skakać z sań. Narrator wyskakuje – za zaliczkę. Wilki okazują się tylko niestrawnością. Mrożek obnaża strach elit i gotowość do poświęcania innych.

„Poeta” przedstawia instytucjonalne tworzenie poety na siłę. Praktykant nie daje rady, aż pisze zdanie buntu. Zostaje ono zniszczone. Mrożek pokazuje, że system nie wspiera sztuki – on ją modeluje i tłumi.