Oficjalnej odmiany języka używa się w sytuacjach formalnych takich jak np. rozmowa z urzędnikiem. W tej odmianie języka szczególnie zwraca się uwagę na odpowiedni dobór słownictwa oraz używanie zwrotów grzecznościowych. Oficjalnej odmiany języka można użyć w wypowiedziach mówionych, jak i w pisanych.

Cechy języka oficjalnego:

  1. zwracanie się per Pan/Pani
  2. stosowanie zwrotów grzecznościowych („Szanowny Panie”, „Z poważaniem”)
  3. brak przyzwolenia na kolokwializmy
  4. powściągliwość
  5. unikanie języka slangowego
Przykładem sytuacji, w której należy stosować język oficjalny, jest rozprawa sądowa. Sędzia reprezentuje państwo (z tego powodu ogłasza „wyrok w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej”) i zwraca się do osób na sali zgodnie z ich statusem prawnym („świadek”, „oskarżony”, „pokrzywdzony” – a nie „pan Paweł). W sądzie unika się stosowania wyrażeń o zabarwieniu emocjonalnym – zamiast mówić „on jest podły” mówi się „mam zastrzeżenia względem jego kręgosłupa moralnego”. Stosowanie kolokwializmów nie jest mile widziane i może skutkować upomnieniem, natomiast za używanie wulgaryzmów grozi grzywna. Należnym sposobem tworzenia wypowiedzi są pełne zdania (a nie skróty myślowe albo zaczynanie wypowiedzi od „no i”, „więc” itd.).

Sytuacje, w których stosuje się język oficjalny:

  1. rozprawa sądowa
  2. konferencja prasowa prezydenta
  3. egzamin państwowy (np. matura, egzamin na prawo jazdy)
  4. rozmowa pacjenta z lekarzem
  5. korespondencja z instytucją bankową

Nieoficjalna odmiana języka to ta, z której korzystamy na co dzień np. podczas swobodnej rozmowy. W tej odmianie języka występują wyrazy potoczne, wyrazy zabarwione uczuciami oraz kolokwializmy. Nieoficjalnej odmiany języka można użyć w wypowiedziach mówionych, jak i w pisanych.

Cechy języka nieoficjalnego:

  1. bezpośredniość
  2. stosowanie zwrotów grzecznościowych w zależności od statusu rozmówcy
  3. przyzwolenie na kolokwializmy (wyrażenia potoczne)
  4. stosowanie wyrazów zabarwionych uczuciami
  5. przyzwolenie na używanie języka internetu (LOL, xD, dzban)

Sytuacje, w których stosuje się język nieoficjalny:

  1. rozmowa z kolegą lub koleżanką
  2. rozmowa telefoniczna z rodzicami
  3. program telewizyjny (chociaż stosuje się język oficjalny w mediach informacyjnych oraz w wieczornych dziennikach)
  4. mail z pytaniem o termin wizyty u fryzjera
  5. wpis na blogu
  6. dyskusja w lokalnym klubie czytelniczym
Przykładem sytuacji, kiedy używamy nieoficjalnego języka, są rozmowy rodzinne. Wyobraź sobie, że sędzia opisywany w przykładzie dotyczącym języka oficjalnego wraca po pracy do domu i rozmawia ze swoimi dziećmi. Może wtedy przywitać się słowami „cześć” i mówić do nich po imieniu. Ma także prawo używać kolokwialnego słowa „fajnie” oraz stosować wyrazy o zabarwieniu emocjonalnym „super”, „wspaniale”, „do kitu”. Może także powiedzieć „plis” zamiast „proszę”, „dzięki” zamiast „dziękuję”. Zwraca się na Ty (chociaż dalej używa formy Pan/Pani w odniesieniu do nieznajomych oraz osób starszych).