George Gordon Byron — Giaur

autor:

George Gordon Byron

tytuł:

“Giaur”

rodzaj literacki:

połączenie elementów epiki i liryki

gatunek literacki:

powieść poetycka 

data wydania:

1813 r. 

epoka literacka:

romantyzm

miejsce wydania:

Wielka Brytania

czas akcji:

koniec XVIII w. 

miejsce akcji:

greckie wyspy

geneza:

Byron wydał swoją powieść dwa lata po powrocie z podróży na Wschód. Po pierwszym wydaniu powieści w 1813 r. zostało wydanych aż dziewięć kolejnych wydań (Byron w każdym z nich nanosił poprawki). Polskie wydanie ukazało się w 1834 r. Wówczas ukazał się również tomik poezji Byrona przetłumaczony przez A. Mickiewicz.  

problematyka:

• nieszczęśliwa miłość — na drodze do szczęścia Giaura i Leili stanęły normy społeczne i zakazy 

• samotność Giaura — utwór jest historią człowieka, który jest opuszczony. Giaur jest wyobcowany z powodu utraty ukochanej, ale również z uwagi na swoją religię, pochodzenie, a także własne decyzje i czyny.

• wolność jednostki — Giaur jest przykładem walki o spełnienie własnych pragnień i o szczęście wbrew przeciwnościom i zakazom. Jego historia przedstawia konflikt między jednostką a społecznością, w której żyje. 

• różnice kulturowe — autor poruszył problematykę różnic w podejściu do religii, tradycji oraz honoru między człowiekiem Zachodu i Wschodu

typ narracji:

narracja trzecioosobowa (narrator wszechwiedzący)

język:

• poetycki

• liryczna subiektywizacja narracji (narrator ujawnia swoje poglądy i dzieli się emocjami)

• fragmentaryczność, niejasności w przebiegu fabuły, niedomówienia

bohaterowie: (wg wzoru: Imię Nazwisko — opis postaci).

Giaur — bohater bajroniczny, utożsamiany z bohaterem romantycznym. Jest chrześcijaninem. Jego działaniem kieruje miłość do Leili. Po stracie ukochanej dokonuje zemsty. Po zabiciu Hassana ukrywa się w klasztorze. Izoluje się, jest tajemniczy, ukrywa się przed ludźmi. Nie może pogodzić się z tym, co się stało. Umiera. Jest pochowany w anonimowym grobie.   

Hassan — turecki przywódca. Mąż Leili. Nie potrafi pogodzić się ze zdradą żony. Z uwagi na swoją wiarę i kulturę, w jakiej żyje (odmienną od kultury zachodniej), decyduje się skazać żonę na śmierć.  

Leila — piękna żona Hassana, Gruzinka. 

streszczenie: 

“Giaur” Byrona poprzedza przedmowa autora, w której nakreśla on część historii oraz wskazuje miejsce i czas akcji — koniec XVIII w., Grecja (Wyspy Jońskie są wówczas pod panowaniem Rzeczypospolitej Weneckiej). Przywołana zostaje również postać Temistoklesa, słynnego greckiego przywódcy, który zwyciężył z Persami pod Salaminą. Byron stawia pytanie, czy wkrótce pojawi się następny Temistokles. Można to interpretować, jako porównanie Giaura do Temistoklesa lub że Giaur jest kolejnym wcieleniem tego wodza. 

Autor opisuje niezwykłą i piękną przyrodę greckich wysp. Jednocześnie w tej części utworu zostały przedstawione rozważania na temat roli człowieka w świecie, jako jednostki wywołującej chaos. Grecja to kraj bohaterów, czego potwierdzeniem jest wspomniana pieśń tyrtejska, wzywająca do walki za ojczyznę. Byron nawiązuje do walki muzułmanów z chrześcijanami, ukazując kontekst polityczny wydarzeń.

Giaur jedzie na koniu po zboczu. Jest niespokojny i zagniewany, choć nie zostaje wyjaśnione dlaczego. Jednocześnie autor wspomina Hassana, wodza tureckiego. Opowiada o jego dzieciństwie, które upłynęło w dostatku. Jego szczęście kończy się, kiedy w życiu nastaje pustka. Narrator wskazuje, że momentem przełomowym dla Hassana jest widok wyprowadzanej z pałacu kobiety, którą skazano na śmierć. Nie wiadomo, dlaczego miała zginąć. Autor wspomina w tym miejscu powieści o walce Giaura z Hassanem. 

Pojawiają się Turcy, którzy wyrzucają do morza worek. Narrator wskazuje, że prawdopodobnie jest w nim uwięziona kobieta. Szybko jednak autor wraca do wątku Hassana. Bohater stracił radość z życia po tym, jak zniknęła jego żona, Leila. Była ona dla tego wodza najważniejszą kobietą w haremie. Poznajemy opowieść o tym, jak Leila uciekła (w przebraniu chłopca) razem z kochankiem — Giaurem. Hassan wraz z oddziałem wyrusza na poszukiwania uciekinierów. Wkrótce jego oddział zostaje zaatakowany przez Giaura i jego ludzi. W trudnej walce Hassan zostaje pokonany przez Giaura. Jednak zwycięzca nie odczuwa satysfakcji. Dowiadujemy się, że Leila została na rozkaz Hassana utopiona. Walka Giaura była zatem zemstą za śmierć Leili. Giaur ucieka i pełen rozpaczy rozpoczyna tułaczkę po świecie.  

Posłaniec przynosi matce Hassana wieści o śmierci jej syna. Narrator wskazuje na perspektywę Turków jako muzułmanów. W świetle ich prawa za niewierność wobec męża kobietę powinna spotkań kara ostateczna. Hassan jest przedstawiony jako człowiek szlachetny, przestrzegający przyjętych reguł wspólnoty. Giaur jest przez narratora krytykowany i skazany na wieczny niepokój — na bycie upiorem za to, że wpuścił zło do swego serca.  

Od śmierci Leili upłynęło 6 lat. Giaur zamieszkał w klasztorze. Nękany jest przez myśli samobójcze, bardzo cierpi. Nie jest w stanie pogodzić się ze stratą ukochanej. Narrator podkreśla, że Giaur nigdy nie ucieknie od przeszłości i nigdy nie zazna ukojenia swego bólu.

Giaur przystępuje do spowiedzi. Podczas sakramentu mówi, że niczego nie żałuje, bo dzięki miłości do Leili na chwilę zaznał raju. Jednocześnie obwinia się za śmierć ukochanej. Zdaje sobie sprawę, że gdyby nie ta miłość, Leila nie zostałaby utopiona. Widoczny  jest kontrast między pełnym emocji, rozdartym wewnętrznie Giaurem, a spokojnym, milczącym mnichem. Giaur wyczuwa, że czeka na niego śmierć. Prosi o prosty pogrzeb i krzyż przy jego grobie. Chce również, aby miejsce jego pochówku nie miało tabliczki, która zdradzałaby tajemnicę jego tożsamości. Giaur umiera.  

style/kierunki: 

“Giaur” Byrona w pełni realizuje założenia epoki romantyzmu w literaturze. Utwór jest wzorem powieści romantycznej.

symbolika:

• walka o wolność — tutaj o walce narodu greckiego, ale każdy odczytywał ten tekst, jako przejaw walki o wolność, która odbywała się w całej Europie; w tłumaczeniu Adama Mickiewicza miała to być walka o wolność od zaborców

motywy literackie:

• nieszczęśliwa miłość

• przemiana wewnętrzna

• bunt

• zemsta

• śmierć

• cierpienie

• szaleństwo

• samotność 

• zbrodnia

konteksty:

orientalizm – fascynacja kulturą Wschodu, językiem, krajobrazami

bohater bajroniczny — łączy w sobie cechy człowieka pełnego uczuć, wędrowca żyjącego w bliskości z naturą, ale też buntownika, zbrodniarza, samotnika i egoisty. Ma on skazę na sumieniu przez dokonanie w swoim życiu zbrodni. Bohater bajronowski sprzeciwia się moralności i zasadom obowiązującym w jego epoce. Z uwagi na swoje wyczulenie na fałsz i krzywdy, odsuwa się od świata, zostając w samotności ze swym bólem, który zdaje się nie mieć końca. 

• bohater bajroniczny w “Panu Tadeuszu” czyli Jacek Soplica

• orientalizm w “Sonetach krymskich” Adama Mickiewicza

co jeszcze się omawia przy tej lekturze? 

Tłumaczem był Adam Mickiewicz i w tym tłumaczeniu jest wiele z Adama i polskiego romantyzmu

ciekawostka:

Giaur — oznacza innowiercę/niewiernego. Muzułmanie określali tym słowem ludzi innego wyznania. Tak nazywa głównego bohatera narrator, a zatem opowieść poznajemy z perspektywy muzułmanina. Prawdziwe imię bohatera tak naprawdę jest nieznane.