Funkcje snu i widzenia w utworze literackim / Jakie prawdy o człowieku ujawniają jego sny albo widzenia? Omów zagadnienie na podstawie Dziadów części III Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Bohaterowie literaccy śnią. Ich sny są ważnym elementem świata przedstawionego lub sytuacji lirycznej – ten motyw zawsze czemuś służy. Podobnie widzenia – poszerzają i pogłębiają przesłanie utworu, wprowadzają istotne wątki. Sny i widzenia dzieją się poza świadomością bohaterów literackich, co oznacza, że stają się one sygnałem toczących się w postaciach procesów psychicznych. Sen często ukazuje to, co przed świadomością bohatera literackiego ukryte, widzenie natomiast „wykracza” poza psychikę bohatera i jest zwiastunem czegoś, co ma się wydarzyć w rzeczywistości go otaczającej, posiada bowiem wymiar metafizyczny i proroczy. Krótko mówiąc, sny ukazują lęki, nadzieje i kondycję psychiczną śniącego, widzenia natomiast zwiastują wielkie zmiany, a także akcentują potrzebę tych zmian w wymiarze ponadindywidualnym. W tym ostatnim aspekcie ważna jest również funkcja ideologiczna snów i widzeń – często poprzez nie twórca przekazuje czytelnikom swoje poglądy społeczno-polityczne.

Rozwinięcie („Dziady” cz. III):

Doskonałe przykłady różnych funkcji snu i widzenia przedstawiono w III części „Dziadów”. W dramacie Adama Mickiewicza tych stanów doświadcza wiele postaci. Sny nawiedzają chociażby Konrada i Nowosilcowa. Proroczych widzeń doznają Ewa i ksiądz Piotr.
Sny Konrada można nazwać objawieniami. Wprawdzie dotyczą one jego jako jednostki, ale należy pamiętać, że Konrad jest wybrańcem, który ma poprowadzić Polaków do zwycięstwa nad zaborcą. Sen więźnia to nie tylko obraz wewnętrznych zmagań bohatera, ale również interwencja niebios. Anioły walczą z demonami o Konradową duszę. W rezultacie tego snu dochodzi do przemiany z Gustawa w Konrada, czyli z romantycznego kochanka w patriotę. W Małej Improwizacji Konrad widzi siebie jako orła, który wznosi się ponad ziemię, ale widok Polski przysłania mu kruk – symbol carskiego zniewolenia. Unaoczniają się w ten sposób nadzieje i lęki Konrada. Jako orzeł chce on przewodzić narodowi, kruk zaś symbolizuje zło i stanowi przeszkodę w osiągnięciu celu. Wielka Improwizacja jest również rodzajem objawienia, w którym bohater doświadcza najgłębszych emocji i jednocześnie odkrywa swoją misję. Dusza Konrada wzlatuje wysoko, mężczyzna czuje się wybrańcem, kimś lepszym nawet od Boga.

Sen Nowosilcowa również ukazuje kondycję psychiczną i rozterki bohatera, ale nie ma tak głębokiego metafizycznego wymiaru jak w przypadku Konrada. Senator boi się, że popadnie w niełaskę cara, jednak najpierw śni o zaszczytach i pokłonach – w tym przypadku sen jest odzwierciedleniem lęków, ale też nadziei i oczekiwań. Ta zmienność okoliczności jest również krytyką autorytarnego aparatu władzy w carskiej Rosji – wystarczy bowiem chwila, by stać się wrogiem cara i stracić wszystko, nad czym się pracowało.

Funkcje prorocze pełnią w „Dziadach” szczególnie dwa widzenia. Pierwszego doświadczyła…