Wstęp (wprowadzenie):

Poświę­ce­nie dla innych ucho­dzi w więk­szo­ści kul­tur za naj­wyż­szy akt miło­sier­dzia, jest for­mą odda­nia wła­sne­go życia na rzecz szczę­ścia spo­łe­czeń­stwa. Motyw ten towa­rzy­szy lite­ra­tu­rze od naj­daw­niej­szych epok – poja­wiał się zarów­no w mito­lo­gii grec­kiej (poświę­ce­nie Pro­me­te­usza dla ludz­ko­ści), jak i w Biblii (męczeń­ska śmierć Chry­stu­sa na krzy­żu). Zazwy­czaj ofie­rze skła­da­nej z cząst­ki same­go sie­bie towa­rzy­szy pod­nio­sła idea, któ­ra uza­sad­nia moty­wa­cje boha­te­rów poświę­ca­ją­cych się dla innych. Moż­na więc uznać, że czło­wiek jest gotów poświę­cić wszyst­kie naj­waż­niej­sze war­to­ści: moral­ność, szczę­ście, a nawet życie.

Rozwinięcie („Zbrodnia i kara”):

Boha­te­rem, któ­ry był gotów poświę­cić swo­je życie dla innych, był mię­dzy inny­mi Rodion Raskol­ni­kow, głów­ny boha­ter „Zbrod­ni i kary”. Były stu­dent pra­wa obser­wo­wał wokół sie­bie ludzi miesz­ka­ją­cych w tra­gicz­nych warun­kach, wynędz­nia­łych, pozba­wio­nych środ­ków do życia. Złe warun­ki mate­rial­ne dopro­wa­dzi­ły miesz­kań­ców Peters­bur­ga do moral­ne­go upad­ku – musie­li zara­biać na życie zło­dziej­stwem i pro­sty­tu­cją, szu­ka­li odskocz­ni w nało­gach (tak jak Mar­mie­ła­dow uza­leż­nio­ny od alko­ho­lu). Obser­wa­cje życia spo­łecz­ne­go pchnę­ły mło­de­go męż­czy­znę do dra­ma­tycz­ne­go dzia­ła­nia – prze­ciw­sta­wie­nia się złu, zara­dze­nia pro­ble­mom spo­łe­czeń­stwa cier­pią­ce­go z powo­du bie­dy i wyzy­sku. Boha­ter, prze­ko­na­ny o wła­snej potę­dze, pra­gnął ura­to­wać innych; czuł powo­ła­nie, by prze­rwać bieg wyda­rzeń pro­wa­dzą­cy Peters­burg ku upadkowi.

Aby tego doko­nać, Raskol­ni­kow pod­jął decy­zję o zabi­ciu lichwiar­ki Alo­ny Iwa­now­nej – ucie­le­śnie­nia zła, spo­łecz­nej „wszy” żeru­ją­cej na bie­dzie. Pozby­cie się lichwiar­ki mia­ło dać począ­tek szczę­ściu ogó­łu – jej pie­nią­dze, pomna­ża­ne wyłącz­nie w celu boga­ce­nia się, mogły dia­me­tral­nie odmie­nić życie wie­lu ludzi, dać radość i pomóc unik­nąć dra­ma­tów wyni­ka­ją­cych z bie­dy. Zabój­stwo, choć nagan­ne moral­nie, było więc uspra­wie­dli­wio­ne – sta­ło się bowiem aktem hero­izmu, dzia­ła­niem w imię spo­łe­czeń­stwa, Raskol­ni­kow uzur­po­wał sobie do tego peł­ne pra­wo jako jed­nost­ka wybit­na (był goto­wy zła­mać zasa­dy moral­ne – w tym pią­te przy­ka­za­nie). Boha­ter uwa­żał się za jed­nost­kę wybit­ną, goto­wą poma­gać ludziom, wal­czyć z bie­dą, osta­tecz­nie jed­nak oka­zał się nie na siłach – zapadł w sen, zacho­ro­wał, z cza­sem stał się podejrz­li­wy i agre­syw­ny, co świad­czy­ło o jego słabości.

Na uwa­gę zasłu­gu­je rów­nież posta­wa Duni, sio­stry Raskol­ni­ko­wa sta­ra­ją­cej się ze wszyst­kich sił wspie­rać bra­ta w roz­wo­ju karie­ry praw­ni­czej. Aby pomóc mu prze­trwać na stu­diach (i uzy­skać dyplom, któ­ry był­by bile­tem wstę­pu do, być może, lep­sze­go świa­ta), dziew­czy­na wspie­ra­ła finan­so­wo bra­ta. Była tak­że goto­wa wziąć ślub z Pio­trem Pie­tro­wi­czem Łuży­nem, dorob­kie­wi­czem trak­tu­ją­cym przed­mio­to­wo ludzi, któ­ry jed­nak dys­po­no­wał mająt­kiem i pro­wa­dził wła­sną kan­ce­la­rię praw­ni­czą. W tym wypad­ku Dunia była goto­wa dla Rodio­na poświę­cić wła­sne szczę­ście; jej dzia­ła­nia nie moż­na trak­to­wać jako inwe­sty­cji we wła­sną przy­szłość (nie mogła liczyć na sza­cu­nek ze stro­ny Łuży­na, nie kie­ro­wa­ła się tak­że poten­cjal­nym dobro­by­tem po zro­bie­niu karie­ry przez Raskol­ni­ko­wa) – był to wyłącz­nie akt poświę­ce­nia w imię szczę­ścia brata.

Kontekst:

Poświę­ce­nie dla innych łączy się z poję­ciem win­kel­rie­dy­zmu – roman­tycz­ną ideą Juliu­sza Sło­wac­kie­go poja­wia­ją­cą się w „Kor­dia­nie”. Poję­cie to odno­si się do posta­ci Arnol­da Win­kel­rie­da, śre­dnio­wiecz­ne­go boha­te­ra, któ­ry dowo­dził woj­ska­mi szwaj­car­ski­mi w bitwie z Austrią. Win­kel­ried poświę­cił same­go sie­bie (dał się zabić), aby sku­pić na sobie uwa­gę wro­gów i zro­bić wyłom w ich sze­re­gach, dzię­ki któ­re­mu Szwaj­ca­rzy mogli zaata­ko­wać i zwyciężyć.

Kor­dian uwa­żał, że Pol­ska była Win­kel­rie­dem naro­dów – jej histo­rycz­ną rolą było rzu­ca­nie się na pew­ną śmierć, aby zapew­nić innym naro­dom wol­ność (tak jak się sta­ło w 1830 r., gdy powsta­nie listo­pa­do­we sku­pi­ło uwa­gę Rosji i Prus, dzię­ki cze­mu pań­stwa nie były w sta­nie poko­nać Bel­gów w ich zry­wie nie­pod­le­gło­ścio­wym). Nale­ży więc uznać, że czło­wiek (tak jak uczy­nił to sam Kor­dian, pla­nu­jąc zamach na cara) jest w sta­nie poświę­cić dla innych nawet wła­sne życie.

Zakończenie (podsumowanie):

Akt poświę­ce­nia może wyma­gać zło­że­nia na ołta­rzu moral­no­ści, wła­sne­go szczę­ścia czy nawet całe­go życia. Zarów­no Raskol­ni­kow (z jed­nej stro­ny prze­ko­na­ny o sta­tu­sie jed­nost­ki wybit­nej i moral­nym obo­wiąz­ku zabi­cia lichwiar­ki, z dru­giej zaś – dzia­ła­ją­cy bez­in­te­re­sow­nie, w imię wyż­sze­go celu), jak i Dunia czy Kor­dian pra­gnę­li oddać cząst­kę sie­bie, aby dać innym szczę­ście. Ich decy­zje nie nale­ża­ły do naj­ła­twiej­szych, ale mimo wszyst­ko boha­te­ro­wie byli goto­wi poświę­cić dla innych wszyst­ko, co uzna­wa­li za najważniejsze.

Zbiór opra­co­wań zagad­nień z puli pytań jaw­nych na matu­rę ust­ną 2024 z języ­ka pol­skie­go pozwo­li Ci jesz­cze lepiej przy­go­to­wać się do egza­mi­nu! W ebo­oku oma­wiam wszyst­kie zagad­nie­nia ze „Zbrod­ni i kary” Fio­do­ra Dosto­jew­skie­go oraz poda­ję kon­tek­sty z innych lek­tur obo­wiąz­ko­wych. Znaj­dziesz tu mię­dzy inny­mi omó­wie­nie tema­tu „Ile czło­wiek jest gotów poświę­cić dla innych?” na pod­sta­wie „Zbrod­ni i kary”.

  • Opracowanie pytań na maturę ustną 2024 – pełen zestaw 40 lektur

    150,00 VAT
    Dodaj do koszyka
  • Opracowanie pytań na maturę ustną 2024 – „Zbrodnia i kara”

    6,00 VAT
    Dodaj do koszyka

Ten temat obowiązuje również na maturze ustnej w 2025!

  • Opracowanie pytań jawnych na maturę ustną 2025 – pełen zestaw 53 lektur

    150,00 VAT
    Dodaj do koszyka
  • Opracowanie pytań na maturę ustną 2025 – „Zbrodnia i kara”

    8,00 VAT
    Dodaj do koszyka

Jeśli to czy­tasz — daj mi znać 🧡 na swo­im ulu­bio­nym kanale: