Jak bunt i samotność kształtują bohatera literackiego? Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

W polskiej literaturze nie brakuje przykładów buntowników – postaci, które negowały reguły rządzące światem i próbowały zaprowadzić nowe porządki. Sprzeciw wobec świata, często połączony z samotnością, mógł być podstawą tożsamości bohaterów: wyznacznikiem drogi, jaką należy obrać, aby spełnić swoje ambicje. Nie zawsze jednak udaje się to osiągnąć, o czym świadczy historia Cezarego Baryki.

Rozwinięcie (kontekst):

Bunt i samotność były domeną bohaterów romantycznych takich jak Konrad z III części „Dziadów”. Osamotnienie postaci z utworu Mickiewicza można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach: dosłownej (Konrad był więźniem, przebywał niemal cały czas w celi) oraz metaforycznej (jako poeta czuł się niezrozumiany przez otaczający go świat). Samotność Konrada w dużej mierze przyczyniła się do buntu – poczucie niezrozumienia doprowadziło go do refleksji, że był on ponad innymi ludźmi, przez co zrównał się z Bogiem i domagał się od niego reakcji. W Wielkiej Improwizacji Konrad dał wyraz swojego buntu, bluźniąc przeciwko Bogu, przyjął rolę Prometeusza, który poświęcił swoje życie dla innych. Bunt i samotność w jego przypadku ukształtowały więc człowieka gotowego do złożenia ofiary z własnego życia.

Rozwinięcie („Przedwiośnie”):

Zupełnie inny wpływ buntu i samotności na bohatera literackiego przedstawiono w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego. Cezary Baryka, syn Jadwigi i Seweryna, już w dzieciństwie musiał mierzyć się z samotnością – jego ojciec został powołany do armii, natomiast matka nie umiała zapanować nad porywczym młodzieńcem, wskutek czego młody Cezary był pozbawiony kontroli ze strony rodziców. To wpłynęło na jego zachowanie: zaczął wagarować i chuliganić, był bezczelny i nie przykładał się do nauki. Szczeniackie zachowanie sprawiło, że chłopak szybko stracił szansę na normalne życie: po pobiciu dyrektora otrzymał „wilczy bilet” uniemożliwiający przyjęcie do wszystkich szkół w kraju.

Brak autorytetu w postaci ojca oraz młodzieńczy bunt zbiegły się
w czasie z rewolucją w Baku. Cezary Baryka zafascynował się ideałami głoszonymi przez rewolucjonistów; był oczarowany siłą, przemocą i potęgą komunistów, upatrywał w nich szansy na przyszłość. Chciał dalej sprzeciwiać się światu i wierzył, że bolszewickie idee dadzą mu ku temu szansę. Dał się zmanipulować, oddał „w imię idei” skarb otrzymany przez ojca, przez długi czas nie dostrzegał okrucieństwa nowych rządów, które doprowadziły jego matkę do utraty zdrowia. Zdołał jednak otrzeźwieć i zauważył podłość bolszewickich metod – czego skutkiem była rezygnacja z popierania komunistów.

Konsekwencją młodzieńczego buntu Baryki była utrata matki – Jadwiga Barykowa została skazana na ciężkie roboty przez rewolucjonistów, a następnie, po krótkiej chorobie, zmarła, pozostawiając młodzieńca samego. Samotność bohatera była dla niego momentem przełomowym, zdał sobie sprawę z popełnionego błędu: zrozumiał, że dał się oszukać rewolucji, której celem była wyłącznie zemsta i zamiana ról na szczeblach władzy.

Mimo trudnych doświadczeń z młodości bunt i samotność nie przestały towarzyszyć Baryce także w późniejszych latach – można powiedzieć, że były jego znakiem rozpoznawczym, stały się podstawą każdego osądu. Młodzieniec sprzeciwiał się rzeczywistości, ale nie identyfikował się z żadną grupą postulującą zmiany. Krytycznie oceniał propozycje reform Szymona Gajowca, wytykał naiwność i niebezpieczeństwo wynikające z rewolucji postulowanej przez Antoniego Lulka. W swoim osądzie świata był osamotniony, niemniej jednak nie stał się nonkonformistą – można odnieść wrażenie, że bunt i samotność nie pomogły bohaterowi, lecz jeszcze bardziej utrudniły odnalezienie się we współczesnym świecie. Baryka mimo wszystko uczestniczył w marszu na Belweder, pozornie szedł razem z robotnikami (co było wyrazem buntu), lecz maszerował oddzielnie (targały nim wątpliwości, nie wierzył w sens rewolucji, z którą się nie zgadzał).

Zakończenie (podsumowanie): 

Bunt i samotność mogą ukształtować tożsamość bohatera literackiego, tak jak stało się w przypadku Konrada, jednak nie zawsze jest to możliwe do zrealizowania. Cezary Baryka, chociaż pozostał buntownikiem i samotnikiem, nie umiał znaleźć własnej drogi; dołączył do marszu na Belweder mimo wątpliwości. Nie został więc ukształtowany w pełni – w przeciwnym razie wiedziałby, jak postąpić, i działałby w zgodzie z własnymi przekonaniami.