Jak literatura przedstawia kontrast między światem biedy a światem bogactwa? Omów zagadnienie na podstawie Lalki Bolesława Prusa. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Mówi się, że pieniądze szczęścia nie dają – w praktyce jednak trudno żyć bez pieniędzy. Status materialny determinuje egzystencję człowieka i to, jakie szanse będzie miał w życiu. Zestawienie bogatych i biednych jest częstym motywem pojawiającym się w literaturze. Obie grupy mocno ze sobą kontrastują, często niemalże do tego stopnia, że trudno uwierzyć, aby miały ze sobą coś wspólnego.

Rozwinięcie („Lalka”):

Warszawa w „Lalce” Bolesława Prusa była miastem kontrastów. Zarysowano je na wielu płaszczyznach: pierwszą z nich była topografia aglomeracji (bogaci spędzali czas w Łazienkach Królewskich czy Ogrodzie Saskim, biednych można było spotkać na przykład na Powiślu). Zdecydowanie ważniejsze różnice widać było jednak w mentalności ubogich i majętnych. Arystokraci zostali ukazani w powieści jako ludzie próżni, ich stosunek do pracy był jednoznacznie negatywny – widać to między innymi w zachowaniu Izabeli Łęckiej, która nie przepracowała w swoim życiu ani jednego dnia. Nie przeszkadzało jej to jednak twierdzić, że to właśnie bogactwo jest miarą wartości człowieka. Zupełnie inaczej Prus sportretował miejską biedotę – została ona ukazana jako grupa uczciwych i zaradnych ludzi, którzy jednak z rozmaitych powodów (np. urodzenie w ubogiej rodzinie, życiowe nieszczęścia) nie mogą żyć na odpowiednim poziomie. Kontrast między arystokracją a plebsem najlepiej widać na przykładzie tych, którym pomagał Wokulski. Węgiełek zaimponował Wokulskiemu swoimi umiejętnościami oraz zaradnością, dzięki czemu dostał propozycję pracy, natomiast Marianna – wcześniej prostytutka – w przyklasztornej szkole nauczyła się szacunku do pieniądza oraz zdobyła fach. Z ich poczynań wypływała wdzięczność oraz chęć jak najlepszego wykorzystania swojej szansy, co stanowiło odwrotność działań arystokracji (czekali, aby móc zarobić na spółce założonej przez Wokulskiego).

Rozwinięcie (kontekst):

Porównanie świata biednych i bogatych pojawia się również w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego. Widać to szczególnie w zachowaniu Piotra Pietrowicza Łużyna i jego stosunku do biednych. Mężczyzna wierzył, że powinien ożenić się z ubogą dziewczyną, ponieważ tylko wtedy będzie mu oddana i wdzięczna za wydostanie z biedy. W postawie bohatera na każdym kroku widać pogardę dla ubogich: nie chciał poślubić Duni z miłości, lecz z wyrachowania; nie darzył Raskolnikowów szacunkiem. Równie wyrachowaną postawą cechowała się lichwiarka Alona Iwanowna, która zarabiała na ludzkim nieszczęściu. Gardziła biednymi i widziała w nich tylko potencjalny zysk.

Z zachowaniem Łużyna i lichwiarki kontrastuje między innymi postawa Soni – ubogiej dziewczyny, która przez alkoholizm ojca musiała zostać prostytutką. Chociaż życie jej nie rozpieszczało, nie mściła się na nikim. Wręcz przeciwnie, była wzorem cnót. Wybaczyła Raskolnikowowi zbrodnię i chciała go nawrócić. Pojechała z nim na Syberię, dając wyraz troski o jego losy.

Zakończenie (podsumowanie):

W literaturze bogaci często są ukazywani w negatywnym świetle – cechują się próżnością, pazernością i nikczemnością. Nie muszą pracować tak ciężko, jak pozostali (albo w ogóle), dzięki czemu mają czas na swoje rozrywki. Zupełnie inaczej literatura ukazuje biednych. Chociaż mają w życiu trudno, starają się ciężką pracą wyjść ze swojej sytuacji, tak jak uczynili to między innymi Węgiełek i Marianna.