• Dzie­się­cio­let­ni Jan bar­dzo chciał cho­dzić do szko­ły z oddzia­ła­mi inte­gra­cyj­ny­mi. Rodzi­ce dwu­krot­nie pod­ję­li pró­bę włą­cze­nia syna do oddzia­łu inte­gra­cyj­ne­go. Barie­rą nie do przej­ścia oka­zał się jed­nak sta­ry, prze­szy­wa­ją­co gło­śny dzwo­nek szkolny. 


  • Sied­mio­let­ni Mar­cin w spek­trum auty­zmu nie zare­ago­wał na kil­ku­krot­nie powtó­rzo­ne pole­ce­nie wyję­cia ksią­żek z tor­ni­stra. Gwał­tow­nie przy­trzy­ma­ny za ręce, pró­bo­wał się wyrwać i w rezul­ta­cie został przez nauczy­cie­la obez­wład­nio­ny. Szko­ła powia­do­mi­ła rodzi­ców o zda­rze­niu trzy godzi­ny póź­niej. Skut­kiem siło­we­go unie­ru­cho­mie­nia były poważ­ne obra­że­nia twa­rzy i trau­ma dziec­ka. Mar­cin nie chce sły­szeć o szko­le. Spra­wa tra­fi­ła do pro­ku­ra­tu­ry, gdzie zosta­ła umo­rzo­na. Aktu­al­nie pro­wa­dzo­na jest przez Biu­ro RPO.


  • Trzy­na­sto­let­nia Zosia w spek­trum auty­zmu pod wpły­wem trau­my szkol­nej prze­ży­ła zała­ma­nie psy­chicz­ne. Przez pół­to­ra roku była gnę­bio­na przez kole­żan­ki. Pomi­mo wie­lu próśb i inter­wen­cji rodzi­ców nie zmo­de­ro­wa­no prze­strze­ni rówie­śni­czej. Kon­flikt eska­lo­wał, było o krok od tra­ge­dii. Uczen­ni­ca pró­bo­wa­ła wysko­czyć z dru­gie­go pię­tra budyn­ku szko­ły, tra­fi­ła na oddział psy­chia­trycz­ny dla dzie­ci i mło­dzie­ży. Mówi­ła, że pro­si­ła psy­cho­lo­ga o pomoc, ale psy­cho­loż­ka była w szko­le tyl­ko we wtor­ki i „mia­ła dużo innych spraw na głowie”.


  • W jed­nej z ogól­no­do­stęp­nych szkół pod­sta­wo­wych stwo­rzo­no pokój wyci­szeń, któ­ry znaj­do­wał się za wiel­ką sza­fą w gabi­ne­cie pie­lę­gniar­ki szkol­nej. Pro­wa­dzo­no tam dzie­ci z auty­zmem, któ­re były „nie­grzecz­ne”. Mogły wyjść z poko­ju dopie­ro, jak się uspo­ko­iły. Jede­na­sto­let­ni Adam spę­dzał tam więk­szą część szkol­ne­go czasu.


  • Robert boi się cho­dzić do szko­ły, ponie­waż zawsze na lek­cji mate­ma­ty­ki odby­wa się odpy­ty­wa­nie przy tabli­cy. Trze­ba sta­nąć na środ­ku i odpo­wie­dzieć na pyta­nie lub roz­wią­zać zada­nie na tabli­cy. Na prze­rwie po mate­ma­ty­ce, za każ­dym razem, gdy jest pyta­ny przy tabli­cy, bie­gnie do toa­le­ty, by zwy­mio­to­wać ze stresu.


  • Pięt­na­sto­let­ni Adrian na świa­dec­twie ukoń­cze­nia szko­ły pod­sta­wo­wej otrzy­mał „nie­do­sta­tecz­ną” oce­nę zacho­wa­nia, ponie­waż w opi­nii nauczy­cie­li „To bar­dzo mądry, bystry chło­pak, ale bar­dzo nie­grzecz­ny i auty­stycz­ny”. Spra­wa tra­fi­ła do Kura­to­rium Oświa­ty po linii kon­tro­li nad­zo­ru peda­go­gicz­ne­go i bra­ku reali­za­cji zale­ceń z orze­cze­nia o potrze­bie kształ­ce­nia spe­cjal­ne­go chłopca.

To tyl­ko nie­któ­re z wie­lu przy­pad­ków i form prze­mo­cy sys­te­mo­wej, jakiej doświad­cza­ją w pol­skiej szko­le ucznio­wie i uczen­ni­ce w spek­trum auty­zmu. Znacz­nie czę­ściej niż ich neu­ro­ty­po­wi rówie­śni­cy są oni nara­że­ni na trau­mę szkol­ną, w tym prze­moc rówie­śni­czą. Mło­dzi ludzie roz­wi­ja­ją­cy się w spek­trum auty­zmu potrze­bu­ją reali­za­cji dosto­so­wań edu­ka­cyj­nych i kom­pe­tent­ne­go, empa­tycz­ne­go wspar­cia szkol­nych psy­cho­lo­gów, dyrek­cji i nauczy­cie­li. Ape­lu­ją o lek­cje róż­no­rod­no­ści w pod­sta­wie pro­gra­mo­wej i powo­ła­nie insty­tu­cji Rzecz­ni­ka Praw Ucznia w każ­dym mie­ście i powie­cie. Z myślą o nich mło­dzi samo­rzecz­ni­cy i samo­rzecz­nicz­ki w spek­trum auty­zmu wraz z koali­cją orga­ni­za­cji dzia­ła­ją­cych na rzecz praw czło­wie­ka, praw ucznia i osób w spek­trum auty­zmu i nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi sprzę­żo­ny­mi przy­go­to­wa­li kam­pa­nię spo­łecz­ną „Szko­ła przy­ja­zna dla auty­zmu”. Kam­pa­nia, któ­ra będzie pro­wa­dzo­na mię­dzy 15 a 29 wrze­śnia 2023 r., zosta­ła obję­ta hono­ro­wym patro­na­tem Rzecz­ni­ka Praw Oby­wa­tel­skich, Pro­fe­so­ra Mar­ci­na Wiąc­ka i Pre­zy­dent Mia­sta Łodzi, Han­ny Zda­now­skiej. Jej fila­rem będą oso­bi­ste świa­dec­twa osób w spek­trum auty­zmu i ich rodzin, któ­re pozwo­lą nam wszyst­kim lepiej zro­zu­mieć, z czym mie­rzą się na co dzień i jakie­go wspar­cia potrzebują. 

7 głów­nych postu­la­tów kam­pa­nii to:

  • STOP gło­śnym dzwon­kom w szkołach!
  • Psy­cho­log dostęp­ny w każ­dej szko­le dla każ­de­go ucznia i uczennicy.
  • Poko­je wyci­szeń dostęp­ne dla każ­de­go ucznia i uczennicy.
  • Dosto­so­wa­nie edu­ka­cji do potrzeb każ­de­go ucznia i uczen­ni­cy – kom­fort psy­chicz­ny najważniejszy.
  • Lek­cje Róż­no­rod­no­ści w każ­dej szkole.
  • Znie­sie­nie punk­to­wej oce­ny zachowania.
  • Rzecz­nik Praw Ucznia w każ­dym mie­ście i powiecie. 
Razem z dzieć­mi i mło­dzie­żą w spek­trum auty­zmu kon­se­kwent­nie ape­lu­je­my o szko­łę przy­ja­zną dla auty­zmu. Szko­łę dostęp­ną napraw­dę, a nie tyl­ko w dekla­ra­cjach spe­cja­li­stów oraz orga­nów pro­wa­dzą­cych i nad­zo­ru­ją­cych pro­ces edu­ka­cji. Chce­my szko­ły, w któ­rej ucznio­wie i uczen­ni­ce będą mądrze wspie­ra­ni przez doro­słych, któ­ra dba o jakość edu­ka­cji wszyst­kich uczniów, bez wzglę­du na neu­ro­typ czy sto­pień spraw­no­ści. Szko­ły, któ­ra zapew­ni nie­ogra­ni­czo­ny dostęp do psy­cho­lo­gów, gdzie poko­je wyci­szeń będą stan­dar­dem, nie fana­be­rią. Chce­my szko­ły, któ­ra nie będzie poli­go­nem, miej­scem prze­trwa­nia, traum i lęków. Szko­ły, w któ­rej potrze­by mło­dych ludzi będą zro­zu­mia­ne, ich pra­wa będą respek­to­wa­ne, a zale­ce­nia zawar­te w orze­cze­niach będą nale­ży­cie reali­zo­wa­ne. Ape­lu­je­my o przy­ja­zne sen­so­rycz­nie prze­strze­nie do nauki, o lek­cje róż­no­rod­no­ści w każ­dej szko­le, o znie­sie­nie krzyw­dzą­cej punk­to­wej oce­ny zacho­wa­nia i zastą­pie­nie jej oce­ną opi­so­wą. Obec­nie prze­pi­sy w więk­szo­ści nie uwzględ­nia­ją spe­cy­fi­ki funk­cjo­no­wa­nia w szko­le uczniów ze spe­cjal­ny­mi potrze­ba­mi edu­ka­cyj­ny­mi i nie słu­żą reali­za­cji zało­żeń edu­ka­cji włą­cza­ją­cej. Nie gwa­ran­tu­ją, że zacho­wa­nia wyni­ka­ją­ce bez­po­śred­nio z nie­peł­no­spraw­no­ści, a mogą­ce być ode­bra­ne jako trud­ne i „nie­grzecz­ne” przez nauczy­cie­li i innych pra­cow­ni­ków szkół, nie zawa­żą na osta­tecz­nej oce­nie zacho­wa­nia na świa­dec­twie szkol­nym. Jak mówią samo­rzecz­nicz­ki i samo­rzecz­ni­cy z Klu­bów Świa­do­mej Mło­dzie­ży, „Zapew­nij­my edu­ka­cję włą­cza­ją­cą w prak­ty­ce, prze­stań­my o niej tyl­ko rozmawiać!” 
Kam­pa­nię popro­wa­dzi koali­cja orga­ni­za­cji, któ­re każ­de­go dnia dzia­ła­ją na rzecz popra­wy jako­ści życia osób w spek­trum auty­zmu: Ini­cja­ty­wa Oby­wa­tel­ska „Chce­my całe­go życia!”, Fun­da­cja Autism Team, Klub Świa­do­mej Mło­dzie­ży przy Fun­da­cji Autism Team, Klub Świa­do­mych Rodzi­ców przy Fun­da­cji Auti­sm­Te­am, Spo­łecz­ne Pogo­to­wie Inter­wen­cyj­ne, Fun­da­cja ALE­Kla­sa, Fun­da­cja Arto­no­mia, Fun­da­cja Pro Aper­te, Klub Świa­do­mej Mło­dzie­ży Kut­no Fun­da­cji Pro­Aper­te, Fun­da­cja Pomer­da­ło mi się, gru­py Idź pobie­gaj i Nasto­let­ni Azyl, Ośro­dek Tera­pii Neu­ro­zwo­jo­wej Poczuj Sam, Auti­stic Snaphots/ Photography&Asperger Marek Stan­kie­wicz, Fun­da­cja na rzecz Praw Ucznia, Sto­wa­rzy­sze­nie Fabry­ka Rów­no­ści, Sek­cja Praw Dziec­ka przy ORA w War­sza­wie, Fun­da­cja FIONA, Aspi­ra­cje Autyzm na koszul­kach, Psy­cho­log na spek­trum Ani­ta Wojt­kie­wicz, Ini­cja­ty­wa reSTART Tomasz Bilic­ki oraz Arte­gra­cja, przy wspar­ciu Ini­cja­ty­wy „Nasz Rzecznik”.