Mesjanizm i prometeizm w „Dziadach” cz. III

Mesjanizm i prometeizm to dwie postawy, które pojawiają się w III części „Dziadów”. Bardzo często na egzaminach pojawiają się pytania o mesjanizm i prometeizm (o to może pojawić się pytanie także na maturze pisemnej lub ustnej z języka polskiego), dlatego warto wiedzieć, jakie są teoretyczne założenia tych terminów i co trzeba o nich wiedzieć. Wszystkie informacje są opisane w największym skrócie – a jeśli nie chcesz czytać całości, na samym dole znajduje się porównanie mesjanizmu i prometeizmu – czyli wszystkie najważniejsze różnice w jednym miejscu.

Czym jest mesjanizm?

Mesjanizm to wywodząca się z Biblii koncepcja wiary w istnienie (lub nadejście) postaci albo narodu, których działalność odmieni na zawsze oblicze świata i pozwoli wyzwolić się od zła. Istotną rolę w mesjanizmie odgrywa postać męczennika – za mesjasza uznaje się Jezusa, który poświęcił się i cierpiał, aby zbawić ludzkość.

Na czym polega mesjanizm polski?

Mesjanizm polski to określenie koncepcji zakładającej przewodnią rolę narodu Polskiego w dążeniu do moralnej odbudowy ludzkości. Termin ten powstał w trakcie zaborów i zakładał, że utrata niepodległości przez Polskę jest swoistą karą za grzechy. Andrzej Towiański nazwał wręcz Polskę „Izraelem epoki” – narodem wybranym, którego rolą jest zbawienie ludzkości. Ta koncepcja była rozwijana przez czołowych pisarzy epoki romantyzmu: Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego.

Mesjanizm w III części „Dziadów”

Polska jest pokazana jako męczennik narodów. Swoją męką ma zbawić inne narody od cierpień. Mesjanizm polski dostrzec można Widzeniu księdza Piotra. Cierpienie Polaków jest przyrównane do cierpień Jezusa, co jest podkreślane za sprawą licznych paraleli.

Czym jest prometeizm?

Prometeizm, zwany również postawą prometejską, to postawa etyczna, w której jednostka poświęca się dla dobra ogółu. Nadrzędnym ideałem moralnym jest podporządkowanie własnych działań „wyższemu dobru”, jakim jest np interes ludzkości. Często taka działalność łączy się ze buntem przeciw Bogu.

Skąd pochodzi nazwa prometeizm?

Prometeizm wywodzi się z mitologii greckiej. Tytan sprzeciwił się Zeusowi, który uważał, że ogień jest przywilejem bogów. Prometeusz przemycił ogień w łodydze kopru i przekazał go człowiekowi, za co został skazany przez Zeusa na wieczne cierpienie (został przywiązany do skał Kaukazu, każdego dnia rano przylatywał sęp i wyjadał mu wątrobę, która w ciągu jednego dnia odrastała – przez co bolesna kara spotykała Prometeusza każdego dnia).

Prometeizm w tekstach kultury

Prometeizm występuje w tekście fragmentu Wielkiej Improwizacji. Konrad buntuje się przeciwko Bogu z miłości do Polski, narażając się w ten sposób na karę. Okazuje chęć cierpienia za ojczyznę. Uważa, że Bóg pozwalający na cierpienie Polski nie jest Bogiem miłosiernym. Myśli, że to on powinien dostać władzę nad ludźmi i porównuje się do Boga. Jest gotów nawet znieważyć Boga w największy sposób, przyrównując go do cara. Zanim jednak wypowiada słowo „car”, pada na ziemię.

Mesjanizm i prometeizm – jakie są różnice?

Postawa mesjanistyczna i prometejska to dwie skrajnie odmienne postawy. Czym się od siebie różnią? Poniżej porównanie mesjanizmu i prometeizmu na przykładzie III części „Dziadów”: