„Oda do młodości” – analiza i interpretacja

„Oda do młodości”

W 1818 roku w Warszawie Kazimierz Brodziński opublikował rozprawę „O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej”. Doceniał w niej rodzące się nowe idee literackie, czyli romantyczne. Rok później, w 1819, Jan Śniadecki, polski polimat, czyli encyklopedysta mający wiedzę z wielu dziedzin, a także krytyki literacki, odpowiedział tekstem „O pismach klasycznych i romantycznych”. Śniadecki krytykował romantyzm, opowiadając się za literaturą opartą na wzorcach klasycznych. 

Te dwie krytyczne publikacje zapoczątkowały spór klasyków z romantykami. Spór ten miał charakter światopoglądowy i trwał aż do wybuchu powstania listopadowego. W 1820 roku Adam Mickiewicz napisał w Kownie „Odę do młodości”. Początkowo utwór nie był zrozumiany i chociaż powstał dla znajomych filomatów i filaretów, to Tomasz Zan przy pierwszym odczytaniu skomentował jedynie słowami: „Nie rozumiem”. Z czasem utwór zdobył jednak popularność, szczególnie wśród młodzieży. „Oda do młodości” stała się manifestem romantyzmu polskiego. Mickiewicz, tworząc to dzieło, wpisał się w ówczesny spór między „młodymi”  a „starymi”. 

„Oda do młodości” Mickiewicza to pochwała młodzieży z Towarzystwa Filomatów i Filaretów, przedstawiająca ich jako nową siłę zdolną do inicjowania przemian. Utwór ukazuje kontrast dwóch światów: starego związanego z Oświeceniem i nowego, pełnego młodzieńczej siły, zapowiadającej romantyzm. Młodość to moc, która może zmieniać świat i łamać stereotypy. Młodzi ludzie są porównani do mitycznego Heraklesa, który jako niemowlę udusił w kolebce dwa węże, a jako młodzieniec pokonał potwora hydrę. Ich siła jest antidotum na brak wrażliwości i uczuć, co podmiot liryczny zarzuca epoce poprzedniej. Młodość, dodając skrzydeł, umożliwia unoszenie się ponad codzienność i odkrywanie nowych perspektyw. Zadaniem młodych ludzi jest zatem współdziałanie, mają iść razem ramię w ramię.

W odzie podmiot liryczny wzywa do przekraczania granic, do których nie sięga wzrok, i łamania tego, czego nie złamie rozum, podkreślając, że młodość jest zdolna do czynienia cudów. Młodzi ludzie mają siłę, by wprowadzać innowacje i zmieniać świat.

Mickiewicz połączył w tym utworze cechy typowe dla poezji oświecenia oraz romantyczne postrzeganie świata i wartości. Do oświecenia nawiązuje poprzez optymistyczną wiarę w postęp ludzkości i możliwość stworzenia lepszego społeczeństwa, używa też ody jako gatunku charakterystycznego dla klasycyzmu oraz dokonuje porównań odwołujących się do antyku. Jednocześnie wprowadza elementy romantyczne, takie jak nawoływanie do walki o ojczyznę, emocjonalność, dynamizm oraz podkreślenie wartości młodości i indywidualizmu. Wizja Mickiewicza zakłada, że nowa rzeczywistość ma być rzeczywistością duchową, w której wszyscy młodzi ludzie, szanując swoją indywidualność, będą współdziałać na rzecz wspólnego dobra.

„Oda do młodości” jest manifestem przejścia od oświeceniowego racjonalizmu do romantycznego dążenia do wolności, indywidualizmu i emocjonalności, z młodością jako kluczową wartością, zdolną inspirować do zmian i tworzenia nowego, lepszego świata.