„Oda do młodości” – analiza i interpretacja

„Oda do młodości”

W 1818 roku w War­sza­wie Kazi­mierz Bro­dziń­ski opu­bli­ko­wał roz­pra­wę „O kla­sycz­no­ści i roman­tycz­no­ści tudzież o duchu poezji pol­skiej”. Doce­niał w niej rodzą­ce się nowe idee lite­rac­kie, czy­li roman­tycz­ne. Rok póź­niej, w 1819, Jan Śnia­dec­ki, pol­ski poli­mat, czy­li ency­klo­pe­dy­sta mają­cy wie­dzę z wie­lu dzie­dzin, a tak­że kry­ty­ki lite­rac­ki, odpo­wie­dział tek­stem „O pismach kla­sycz­nych i roman­tycz­nych”. Śnia­dec­ki kry­ty­ko­wał roman­tyzm, opo­wia­da­jąc się za lite­ra­tu­rą opar­tą na wzor­cach klasycznych. 

Te dwie kry­tycz­ne publi­ka­cje zapo­cząt­ko­wa­ły spór kla­sy­ków z roman­ty­ka­mi. Spór ten miał cha­rak­ter świa­to­po­glą­do­wy i trwał aż do wybu­chu powsta­nia listo­pa­do­we­go. W 1820 roku Adam Mic­kie­wicz napi­sał w Kow­nie „Odę do mło­do­ści”. Począt­ko­wo utwór nie był zro­zu­mia­ny i cho­ciaż powstał dla zna­jo­mych filo­ma­tów i fila­re­tów, to Tomasz Zan przy pierw­szym odczy­ta­niu sko­men­to­wał jedy­nie sło­wa­mi: „Nie rozu­miem”. Z cza­sem utwór zdo­był jed­nak popu­lar­ność, szcze­gól­nie wśród mło­dzie­ży. „Oda do mło­do­ści” sta­ła się mani­fe­stem roman­ty­zmu pol­skie­go. Mic­kie­wicz, two­rząc to dzie­ło, wpi­sał się w ówcze­sny spór mię­dzy „mło­dy­mi”  a „sta­ry­mi”. 

„Oda do mło­do­ści” Mic­kie­wi­cza to pochwa­ła mło­dzie­ży z Towa­rzy­stwa Filo­ma­tów i Fila­re­tów, przed­sta­wia­ją­ca ich jako nową siłę zdol­ną do ini­cjo­wa­nia prze­mian. Utwór uka­zu­je kon­trast dwóch świa­tów: sta­re­go zwią­za­ne­go z Oświe­ce­niem i nowe­go, peł­ne­go mło­dzień­czej siły, zapo­wia­da­ją­cej roman­tyzm. Mło­dość to moc, któ­ra może zmie­niać świat i łamać ste­reo­ty­py. Mło­dzi ludzie są porów­na­ni do mitycz­ne­go Hera­kle­sa, któ­ry jako nie­mow­lę udu­sił w koleb­ce dwa węże, a jako mło­dzie­niec poko­nał potwo­ra hydrę. Ich siła jest anti­do­tum na brak wraż­li­wo­ści i uczuć, co pod­miot lirycz­ny zarzu­ca epo­ce poprzed­niej. Mło­dość, doda­jąc skrzy­deł, umoż­li­wia uno­sze­nie się ponad codzien­ność i odkry­wa­nie nowych per­spek­tyw. Zada­niem mło­dych ludzi jest zatem współ­dzia­ła­nie, mają iść razem ramię w ramię.

W odzie pod­miot lirycz­ny wzy­wa do prze­kra­cza­nia gra­nic, do któ­rych nie się­ga wzrok, i łama­nia tego, cze­go nie zła­mie rozum, pod­kre­śla­jąc, że mło­dość jest zdol­na do czy­nie­nia cudów. Mło­dzi ludzie mają siłę, by wpro­wa­dzać inno­wa­cje i zmie­niać świat.

Mic­kie­wicz połą­czył w tym utwo­rze cechy typo­we dla poezji oświe­ce­nia oraz roman­tycz­ne postrze­ga­nie świa­ta i war­to­ści. Do oświe­ce­nia nawią­zu­je poprzez opty­mi­stycz­ną wia­rę w postęp ludz­ko­ści i moż­li­wość stwo­rze­nia lep­sze­go spo­łe­czeń­stwa, uży­wa też ody jako gatun­ku cha­rak­te­ry­stycz­ne­go dla kla­sy­cy­zmu oraz doko­nu­je porów­nań odwo­łu­ją­cych się do anty­ku. Jed­no­cze­śnie wpro­wa­dza ele­men­ty roman­tycz­ne, takie jak nawo­ły­wa­nie do wal­ki o ojczy­znę, emo­cjo­nal­ność, dyna­mizm oraz pod­kre­śle­nie war­to­ści mło­do­ści i indy­wi­du­ali­zmu. Wizja Mic­kie­wi­cza zakła­da, że nowa rze­czy­wi­stość ma być rze­czy­wi­sto­ścią ducho­wą, w któ­rej wszy­scy mło­dzi ludzie, sza­nu­jąc swo­ją indy­wi­du­al­ność, będą współ­dzia­łać na rzecz wspól­ne­go dobra.

„Oda do mło­do­ści” jest mani­fe­stem przej­ścia od oświe­ce­nio­we­go racjo­na­li­zmu do roman­tycz­ne­go dąże­nia do wol­no­ści, indy­wi­du­ali­zmu i emo­cjo­nal­no­ści, z mło­do­ścią jako klu­czo­wą war­to­ścią, zdol­ną inspi­ro­wać do zmian i two­rze­nia nowe­go, lep­sze­go świata.