Przypowieść i jej funkcje w utworze literackim. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów części III Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp i kontekst:

Przypowieść to gatunek literacki o znaczeniu moralizatorsko-dydaktycznym. Główną funkcją paraboli jest ukazanie głębszej prawdy moralnej, co jest realizowane przy pomocy schematycznej fabuły oraz motywów symbolicznych i alegorycznych. Pierwsze przypowieści zostały przedstawione w Nowym Testamencie – Jezus używał paraboli, aby nauczać prostym, przystępnym językiem (stąd między innymi przypowieść o synu marnotrawnym, pannach roztropnych i nierozsądnych czy o talentach).

Rozwinięcie („Dziady”):

Jedną z najistotniejszych cech przypowieści jest operowanie ukrytymi znaczeniami, unikanie dosłowności. Dzięki temu parabole mogą wyrażać gorzkie sądy, a jednocześnie unikają negatywnego wydźwięku. Właśnie w ten sposób opisać można dwie przypowieści opowiadane Senatorowi w III części „Dziadów” przez księdza Piotra. Stanowiły one przestrogę przed nieodpowiednim postępowaniem, były wręcz ostrzeżeniem dla Senatora i Bajkowa.

W pierwszej przypowieści ksiądz Piotr zwrócił uwagę na haniebną śmierć czekającą na Senatora i Bajkowa – mężczyzn zaskoczonych nagłą śmiercią Doktora rażonego przez piorun, a jednocześnie radujących się, że to nie ich spotkał ten przykry los. Parabola bernardyna dotyczyła zbójcy, którego Anioł Pański ostrzegł przed zawaleniem muru. Mężczyzna dziękował Bogu za uratowanie życia, ale ponieważ nie ostrzegł on innych podróżnych leżących pod murem, Anioł przepowiedział mu karę – haniebną śmierć. Taki los miał spotkać także Bajkowa i Senatora; chociaż tym razem uniknęli śmierci, musieli liczyć się z jej rychłym, bolesnym nadejściem.

Druga przypowieść księdza Piotra była natomiast przestrogą dla tych, którzy wierzyli w nieograniczoną, bezwzględną władzę – według paraboli mieli ją utracić i zginąć, a wcześniej okryć się hańbą. Historia przedstawiała bowiem historię rzymskiego wodza, który, po pokonaniu wrogiej armii, zachował przy życiu króla, hetmanów, pułkowników i starostów. Mężczyźni cieszyli się z uratowania życia, ale szybko dowiedzieli się, że nie czekał ich radosny los: rzymski wódz chciał ich oprowadzić po Rzymie jako jeńców (aby pokazać swoją siłę), a następnie skazać na więzienie i pewną śmierć. Parabola stanowiła więc przestrogę (przede wszystkim dla Nowosilcowa), aby nie wierzył w potęgę władzy i bezkarność.

Zakończenie (podsumowanie):

Zarówno przypowieści Jezusa, jak i parabole opowiadane przez księdza Piotra miały na celu przekazanie pewnych prawd moralnych w symboliczny, prosty do odczytania sposób. Opowieści cechowały się niedosłownością, jednak ze względu na bogatą symbolikę mogły oddziaływać na odbiorców, co wzmacniało ich przekaz.