Wstęp (wprowadzenie):

George Orwell w swojej powieści „Rok 1984” ukazał idealistyczną wizję społeczeństwa przyszłości. Nie jest to jednak wizja pozytywna – utwór jest antyutopią, dlatego opowiada o świecie, który tylko z pozoru jest idealny, natomiast w praktyce stanowi zorganizowaną siatkę instytucji terroru. Oceania nie jest więc wzorem do naśladowania, lecz przestrogą przed wszechobecną władzą ingerującą w życie obywateli i udającą, że działa w ich interesie.

Rozwinięcie („Rok 1984”):

Wizja społeczeństwa przyszłości w „Roku 1984” zakłada całkowite przejęcie odpowiedzialności za los jednostki przez państwo. Rządy Wielkiego Brata gwarantowały ludziom bezpieczeństwo (wystarczyło podporządkować się władzy, aby móc żyć w spokoju), a także znacząco ułatwiały poruszanie się w skomplikowanym świecie – obywatele nie musieli martwić się o sprawy polityczne, ponieważ miłość i wiara w system wręcz zmuszały do akceptacji tego, co przyniesie przyszłość. Osoby takie jak Winston Smith czuwały nad tym, aby nie musieć mierzyć się z problemami: w gazetach poprawiano archiwalne informacje, dzięki czemu obywatele nie doznawali dysonansu poznawczego (jeżeli ewaporowano nieprawomyślną osobę, wzmianki o niej były usuwane ze wszystkich artykułów). Ingerencja jednostki w sprawy społeczne była nie tylko zbędna, lecz także uznawana za szkodliwą – wszelkie próby wprowadzenia zmian uznawane były za myślozbrodnię.

Oceania pod rządami Wielkiego Brata pozornie była państwem doskonale zarządzanym. Ministerstwa Prawdy, Pokoju, Miłości i Obfitości czuwały nad dobrobytem obywateli i chroniły przed niebezpieczeństwami z zewnątrz (było ich wiele, ponieważ Oceania ciągle prowadziła wojny z Eurazją lub Wschódazją). Dzięki wszechobecnej propagandzie mieszkańcy byli zwolnieni z samodzielnego myślenia, musieli jedynie zaakceptować aktualną narrację (np. zmianę wroga). Nie było także potrzeby szukania wrogów – postacią, którą należało nienawidzić, był przywódca Braterstwa Emmanuel Goldstein (to właśnie jemu poświęcano codzienne Dwie Minuty Nienawiści).

Do idealistycznej wizji przyszłości Orwella należy także dodać wykorzystanie technologii do realizacji celów państwa. Rządy Wielkiego Brata miały wgląd we wszystko, co się działo w domach członków Partii. Teleekrany nie tylko umożliwiały sprawną komunikację rządzących ze społeczeństwem, lecz także dawały poczucie, że państwo czuwało nad jednostką.

Wszystkie ideały Oceanii były jednak niczym więcej niż ułudą – państwo wcale nie dbało o dobrobyt obywateli, lecz chciało ingerować w życie jednostek.

Kontekst:

Antyutopijna wizja Orwella miała na celu ukazanie niebezpieczeństw wynikających z działania państwa mającego na swoich sztandarach dbałość o dobrobyt obywateli. Można odnieść wrażenie, że każda władza przedstawiająca idealistyczne wizje tak naprawdę dąży wyłącznie do zaprowadzenia swoich porządków, natomiast ideały są jedynie opium dla mas. Z wyobrażeniem idealnego społeczeństwa przyszłości można się spotkać chociażby w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego. Cezary Baryka uwierzył w rewolucję komunistyczną, która miała zaprowadzić równość wszystkich ludzi, jednak z biegiem czasu zaczął dostrzegać opresyjność nowej władzy. Zwrócił uwagę na okrucieństwo rewolucjonistów, którzy wcale nie chcieli równości, lecz jedynie pełni władzy. Kiedy zobaczył ciało Ormianki zabitej w czasie przewrotu, zrozumiał ułudę idealnej wizji społeczeństwa przyszłości.

Zakończenie (podsumowanie):

Chociaż z pozoru wizja społeczeństwa przyszłości w „Roku 1984” może wydawać się intrygująca (państwo zwalniało bowiem obywateli z konieczności myślenia i zapewniało bezpieczeństwo), to jednak rzeczywistość pokazała, że Orwellowska dystopia była złudna. Rządy Wielkiego Brata nie miały być ideałem do naśladowania, lecz przestrogą przed władzą totalną.

Zbiór opracowań zagadnień z puli pytań jawnych na maturę ustną 2024 z języka polskiego pozwoli Ci jeszcze lepiej przygotować się do egzaminu! W ebooku omawiam wszystkie zagadnienia z „Roku 1984” George’a Orwella oraz podaję konteksty z innych lektur obowiązkowych. Znajdziesz tu między innymi omówienie tematu „Wizja społeczeństwa przyszłości” na podstawie „Roku 1984”.

Jeśli to czytasz — daj mi znać 🧡 na swoim ulubionym kanale: