Wpływ otoczenia na życiowe wybory ludzi. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Życiowe wybory ludzi podyktowane są sposobem myślenia, hierarchią wartości i emocjami jednostki. Rzadko kiedy człowiek podejmuje jednak decyzje całkowicie samodzielnie, w oderwaniu od otoczenia – środowisko ma bowiem wielki wpływ na kształtowanie tożsamości i w dużym stopniu determinuje późniejsze zachowania człowieka. Literackie przykłady pokazują między innymi, że ludzie wychowani wśród arystokratów podejmują zupełnie inne decyzje niż bohaterowie pochodzący z niższych klas społecznych. Należy więc stwierdzić, że otoczenie kształtuje charakter i jest odpowiedzialne za późniejsze decyzje jednostki. Od tego, w jakim domu człowiek został wychowany, zależy jego późniejsza percepcja rzeczywistości.

Rozwinięcie („Przedwiośnie”):

Siłę wpływu otoczenia na decyzje podejmowane przez jednostkę można zaobserwować na podstawie zachowania Cezarego Baryki, głównego bohatera „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego. Młodzieniec, wychowywany w „mlekiem i miodem płynącym Baku” przez Seweryna i Jadwigę, korzystał z dostatniego życia i statusu materialnego rodziny. Miał wielu nauczycieli i był dobrym uczniem, jednak jego zachowanie wynikało ze strachu przed ojcem – Cezary starał się go nie złościć. Kiedy Seweryn Baryka dostał powołanie do wojska i wyjechał z domu, młodzieniec pokazał swoje prawdziwe oblicze: w ósmej klasie zaczął wagarować i chuliganić, a po uderzeniu dyrektora został wydalony ze szkoły i otrzymał „wilczy bilet”. Tym samym udowodnił, że brak ojca – którego Cezary jako jedynego darzył szacunkiem – może mieć wpływ na radykalną zmianę zachowania.

W tym samym czasie Cezary Baryka zaczął odczuwać potrzebę przynależności do grupy społecznej – i zachłysnął się wywołaną przez bolszewików rewolucją. Uczestniczył w mityngach, w trakcie których wieszano na szubienicach obrazy znanych (rzekomo burżuazyjnych) przywódców, przyjmował bezkrytycznie wypowiadane tam poglądy, które następnie referował matce. Po wydaniu dekretu o konfiskacie skarbów zakopanych w ziemi podjął decyzję o przekazaniu bolszewikom ojcowskiego złota „dla idei”, obserwował z dumą konfiskatę oszczędności Seweryna Baryki.

W kontekście wpływu otoczenia na wybory człowieka warto zwrócić również uwagę na ostatnie sceny „Przedwiośnia” – pochód robotników, na czele którego stanął Cezary Baryka. Chociaż młodzieniec szedł z przodu (a więc przyłączył się do manifestacji, czuł jedność z robotnikami), tak naprawdę maszerował oddzielnie. Miał świadomość krwawej rewolucji z 1917 r., wiedział, że robotnicy nie będą umieli urządzić lepszego świata, mimo to jednak parł do przodu, ponieważ sympatyzował z ich żalem i brakiem nadziei. Dopiero w tym momencie Baryka podjął w pełni świadomą decyzję, nie korzystał z wpływu otoczenia.

Kontekst:

Wpływ otoczenia na wybór postaw życiowych można zauważyć także u bohaterki „Lalki” Bolesława Prusa, Izabeli Łęckiej. Przynależność do uprzywilejowanej grupy społecznej determinowała wybory arystokratki na wielu płaszczyznach. Ukochana Wokulskiego nie znała realiów życia innych ludzi, otaczała się wyłącznie ludźmi o błękitnej krwi i spędzała czas na balach i w teatrach, dlatego nie rozumiała zasad rządzących światem poza jej bańką. Widać to szczególnie mocno na przykładzie stosunku Izabeli do ludzi biednych – uważała, że ubóstwo było karą za grzechy, a nie skutkiem wyzysku; nie umiała nawet pomóc biednym dzieciom, dlatego podarowała im złotą bransoletkę, myśląc, że w ten sposób poprawi ich byt.

Arystokratyczne otoczenie miało także wpływ na stosunek Izabeli do pracy. Kobieta nie zaznała w życiu tego trudu, nigdy nie przejmowała się kwestiami finansowymi. Czuła wyższość względem ludzi, którzy osiągnęli sukces pracą własnych rąk – dlatego mierziły ją czerwone dłonie Wokulskiego, które mężczyzna odmroził podczas zesłania na Syberii. To właśnie sposób myślenia arystokracji sprawił w końcu, że Izabela nie była w stanie zaakceptować zalotów Stanisława Wokulskiego; powszechna niechęć wyższych sfer do pracy zarobkowej (połączona z chęcią wyciągnięcia od kupca jak największej ilości pieniędzy) zdecydowała, że kobieta nie dała szansy Stachowi. Zrezygnowała z szansy na miłość i spełnienie, które obiecywał jej Wokulski, a ze wstydu przed opinią reszty arystokratek ukryła się w klasztorze, by nikt nie nazywał jej starą panną.

Zakończenie (podsumowanie):

Otoczenie kształtuje jednostkę i ma decydujący wpływ na jej przyszłość. Jest to także czynnik, który determinuje szanse i możliwości, jakie pojawiają się w trakcie życia człowieka. Bardzo trudno jest wyzwolić się spod wpływów własnej rodziny, znajomych, grupy społecznej i toczyć samotną walkę, o czym przekonał się Wokulski. Dlatego też Izabela Łęcka, w zgodzie z przypisanym jej losem arystokratki, nie zdecydowała się na mezalians, a Baryka, chociaż nie zgadzał się z postulatami rewolucjonistów, stanął na czele pochodu robotniczego.