Zapożyczenia to wszelkie elementy językowe, które zostały przejęte z innego języka. Nazywane są barbaryzmami (gr. barbaros – obcy) – dość niefortunna nazwa. Kolejnym określeniem zapożyczeń są makaronizmy – to wszelkie zwroty z języka obcego wplecione do wypowiedzi w języku ojczystym (zarówno: Idziemy na gate 8, jak i twoje oczy są hipnotajzing)

TYPY ZAPOŻYCZEŃ

  • zapożyczenie właściwe: tak samo się pisze i znaczy to samo, co w języku właściwym: natura, hobby, burmistrz, mecz
  • zapożyczenie znaczeniowe: pod wpływem języka obcego doszło nowe znaczenie do już istniejącego słowa np. mysz (mouse – komputerwa), projekt (przedsięwzięcie), obraz (np. filmowy)
  • zapożyczenie sztuczne: części słów pochodzą z różnych języków np. hydroterapia, telephone, ciucholand, telewizja
  • kalka językowa: odwzorowanie konstrukcji z innego języka np. punkt widzenia, rzecz w tym, wziąć się za coś, wydaje się być (po polsku jest to błąd, ale ludzie tak mówią)
  • cytat: wyrazy i zwroty przeniesione w niezmienionej postaci np. à propos, à la carte; bye bye, allegro, incognito, curriculum vitae, copyright

Poćwicz rozróżnianie typów zapożyczeń:

To, skąd zapożyczamy, ma związek z rozwojem, więc różne zapożyczenia przychodzą do nas w innym czasie. Wraz z rozwojem chrześcijańswa pojawiły się zapożyczenia z języka łacińskiego; współcześnie dominują anglicyzmy.


  • z języka łacińskiego — latynizmy — przejmowane aż do XVIII w., dominowało słownictwo religijne np. chrzest, amen, msza, związane z medycyną np. ampułka, nazwy osób od ich zawodów np. profesor, aktor, nazwy urządzeń, instytucji, twórczości umysłowej np. depozyt, senat, a także rzeczowniki zakończone na -um, np. muzeum, akwarium, liceum, gimnazjum. 
  • z języka niemieckiego — germanizmy — przejmowane w czasie budowy miast, w wiekach XII-XIV w., słowa dotyczące nazw stanów społecznych oraz rozwojem struktur państwowych, a także budownictwem: np. szlachcic, rycerz, olej, burmistrz, cegła. W XIX wieku podczas zaborów zapożyczaliśmy całe słowa np. rachunek i związki frazeologiczne: np. jak Ci idzie?.
  • z języka czeskiego — bohemizmy — przejmowane głównie w XII-XVI w. w postaci terminów religijnych i kościelnych związanych z ruchem reformacyjnym np. duchowieństwo, hańba.
  • z języka włoskiego — italianizmy — przejmowane głównie w XVI-XVIII w. za sprawą wyjazdów studenckich na włoskie uniwersytety, rządy królowej Bony; szczególnie widoczne w dziedzinie architektury, sztuki, muzyki: np. fontanna, pianino, pizza.
  • z języka francuskiego — galicyzmy —przejmowane głównie w XVII w., słowa z życia dworskiego, mody, kuchni np. bagietka, gorset.
  • z języka rosyjskiego — rusycyzmy — przejmowane głównie w XIX wieku w czasie zaborów np. zsyłka i po II wojnie światowej np. kolektyw, kołchoz.
  • z języka ukraińskiego — ukrainizmy —przejmowane głównie w XVI-XVII w. np. jarmułka, hultaj, hałas, wataha — mają zwykle „h”.
  • z języka węgierskiego — hungaryzmy — przejmowane głównie w XVI w., czasie rządów Stefana Batorego, są to nazwy uzbrojenia, formacji, sprzętu, nazwy strojów (głównie nakryć głowy i obuwia), kulinaria: np. kapcie, szarawary, kontusz, ciżma, katanka, szereg, orszak, hajduk, husarz, dobosz, giermek, honwed, hejnał, harc, gulasz, papryka, paprykarz, tokaj
  • z języków tureckich — orientalizmy — przejmowane głównie w XVI-XVII w trakcie kontaktów Rzeczpospolitej z Turcją, słownictwo dotyczące kupowanych towarów: od wystroju wnętrz po przyprawy: np. baca, wezyr, bazar, tapczan, bakalie, dywan, kawa, filiżanka. 
  • z języka angielskiego — anglicyzmy — przejmowane głównie od XIX do dziś, mają duży wpływ na polszczyznę we wszystkich dziedzinach życia: od rozrywek po nazwy urządzeń czy słownictwo zawodowe: np. pub, laptop, club, tablet, gate, projekt, deadline.
  • z języka japońskiego — japonizmy — przejmowane głównie przez kontakt ze sztuką i kulinariami: np. aikido, bonsai, dżudo, dżudżitsu, harakiri, ikebana, karaoke, karate, origami, sake, seppuku, siogun, sumo, torii.
  • z języka hiszpańskiego — iberyzmy — są to głównie pojęcia, zjawiska i zwyczaje charakterystyczne dla krajów hiszpańskojęzycznych, nazwy tańców, potraw i napojów: np. corrida, sombrero, hacjenda, fiesta, sjesta, tango, flamenco, rumba, salsa, cumbia, bolero, paella, tortilla, sangria, tapas, nachos.
  • z języka skandynawskiego — są to głównie pojęcia, zjawiska i zwyczaje charakterystyczne dla krajów skandynawskich, związane z osadnictwem: np. skansen, Elektroluks (tzn. odkurzacz), runa, saga.

Ćwiczenie 1. Dopasuj zapożyczenie do języka, z którego pochodzi.

Ćwiczenie 2. Dopasuj zapożyczenie do języka, z którego pochodzi.