Quo vadis – Henryk Sienkiewicz

tytuł: “Quo vadis: powieść z cza­sów Nero­na”

autor: Hen­ryk Sienkiewicz

Quo vadis – ozna­cza po łaci­nie: dokąd idziesz/zmierzasz?
1) to sło­wa św. Pio­tra skie­ro­wa­ne do Jezu­sa wypo­wia­da je, gdy ucie­ka z Rzy­mu przed prze­śla­do­wa­nia­mi, Chry­stus mówi mu, że idzie się poświę­cić i odku­pić grze­chy
2) to sło­wa św. Pio­tra wypo­wie­dzia­ne pod­czas ostat­niej wie­cze­rzy
3) to filo­zo­ficz­ne pyta­nie o cel, o jaki to świat two­rzy­my, do cze­go on zmie­rza, np. ostat­nio wyko­rzy­sta­ne pod­czas straj­ków: “Quo vadis, Polsko?”

rodzaj: epi­ka

gatu­nek: powieść histo­rycz­na

data wyda­nia: w odcin­kach w “Gaze­cie Pol­skiej” 1895 – 1896

czas akcji: 63 r.-68 r. – I w. n. e. Akcja utwo­ru roz­po­czy­na się w 63 r., Autor opi­su­je przyj­ście Mar­ka Wini­cju­sza do Rzy­mu po zwy­cię­skiej woj­nie z Par­ta­mi, kolej­ne histo­rycz­ne zna­cze­nie to pożar Rzy­mu i prze­śla­do­wa­nie chrze­ści­jan z roku 64 oraz śmierć Petro­niu­sza w 66. Epi­log koń­czą­cy utwór to śmierć Nero­na, któ­ra nastą­pi­ła w 68.

miej­sce akcji: Rzym

WYDARZENIA I POSTACI HISTORYCZNE:
❖ prze­śla­do­wa­nia chrze­ści­jan,
❖ pod­pa­le­nie Rzy­mu przez Nero­na
❖ śmierć Petro­niu­sza
❖ śmierć Nero­na
❖ Neron, Petro­niusz, Tygel­lin, Marek Wini­cjusz (ojciec, a nie głów­ny boha­ter)
❖ Pom­po­nia Gre­cy­na, Pop­pea Sabi­na, Akte
❖ Sene­ka, Pizon
❖ św. Piotr Apo­stoł, św. Paweł z Tarsu

PLAN WYDARZEŃ:
1. Przy­by­cie Wini­cju­sza z Arme­nii do Rzy­mu
2. Ligia na dwo­rze ceza­ra
3. Upro­wa­dze­nie Ligii przez Ursu­sa i chrze­ści­jan
4. Poszu­ki­wa­nie Kali­ny
5. Zgro­ma­dze­nie chrze­ści­jan
6. Śmierć Kro­to­na
7. Wewnętrz­na prze­mia­na Mar­ka
8. Pły­wa­ją­ca uczta
9. Pożar Rzy­mu
10. Uwię­zie­nie Ligii
11. Męczeń­stwo chrze­ści­jan
12. Śmierć Chi­lo­na
13. Wal­ka Ursu­sa z turem, oca­le­nie Ligii
14. Śmierć Petro­niu­sza
15. Śmierć Nerona

boha­te­ro­wie:

Marek Wini­cjusz — patry­cjusz rzym­ski, w trak­cie akcji pozna­je Ligię, zako­cha się w niej, przej­dzie prze­mia­nę, zosta­nie chrze­ści­ja­ni­nem, mło­dy, wyspor­to­wa­ny; syn star­szej sio­stry Petro­niu­sza i wyso­ko posta­wio­ne­go urzęd­ni­ka rzym­skie­go, kon­su­la; pozna­je­my go, gdy wra­ca z bitwy, jest świet­nym wojow­ni­kiem, ludzie trak­tu­ją go z sza­cun­kiem; był bar­dzo prze­sąd­ny, Ligię pozna, gdy pój­dzie z wizy­tą do Aulu­sa, była ona tam zakład­nicz­ką, popro­sił Petro­niu­sza, by pomógł ją zdo­być, ten ukradł ją dla ceza­ra; w trak­cie uczty Wini­cjusz chciał, by ona zosta­ła jego nałoż­ni­cą, ale oka­za­ło się, że dziew­czy­na jest bar­dzo skrom­na i cno­tli­wa, nie ma w niej zgo­dy na seks. Jest bar­dzo wybu­cho­wy, agre­syw­ny; gdy następ­ne­go dnia pośle swo­ich nie­wol­ni­ków po tę nie­po­kor­ną dziew­czy­nę, a ona zosta­nie porwa­na, to on ze zło­ści roz­bi­je na gło­wie świecz­nik swo­je­mu nie­wol­ni­ko­wi, któ­ry kie­dyś był jego opie­ku­nem. Całe poszu­ki­wa­nia dziew­czy­ny roz­wa­żał, co jej zro­bi za znie­wa­gę, a co gdy ona mu się znu­dzi; dzię­ki wujo­wi Petro­niu­szo­wi i Chil­lo­no­wi odnaj­dzie Ligię, odkry­je, że ona jest chrze­ści­jan­ką i zacznie go to inte­re­so­wać. Uda się za chrze­ści­ja­na­mi na cmen­ta­rzy­sko, gdzie spo­ty­ka­li się oni z Pio­trem Apo­sto­łem; Marek będzie w takim szo­ku, że ze zło­ści na sło­wa Pio­tra o wyzby­ciu się dóbr, miło­ści bliź­nie­go zacznie ata­ko­wać Ligię; Ursus go bole­śnie spa­cy­fi­ku­je, Marek tra­fi na wie­le dni do domu Ligii, gdzie będzie docho­dził do sie­bie. Po otrzeź­wie­niu zacznie z nią roz­ma­wiać jak z czło­wie­kiem, a nie nałoż­ni­cą; zro­zu­mie, że ją obra­ził na uczcie u cesa­rza; zacznie inte­re­so­wać się nauką chrze­ści­jan; oka­że się, że nie zabi­ja­ją oni dzie­ci; uwol­ni część swo­ich nie­wol­ni­ków i da im jedze­nie i zło­to. Dowie się o pod­pa­le­niu Rzy­mu, Ligia zosta­nie uwię­zio­na w mie­ście, w amfi­te­atrze odby­wa­ło się pale­nie żyw­cem chrze­ści­jan; kie­dy dowie się, że jego narze­czo­na jest w pod­zie­miach, to popro­si Pio­tra Apo­sto­ła, by go ochrzcił, bo chciał podzie­lić jej los; bar­dzo dłu­go sta­rał się ją uwol­nić, stra­cił mają­tek, zatrud­niał się przy wyno­sze­niu zwłok, zaczął godzić się z tym, że nigdy Ligii nie uwol­ni (była ska­za­na, bo Neron uznał, że była odpo­wie­dzial­na za śmierć jego dziec­ka); co gor­sza w oba­wie przed zło­ścią Nero­na zasiadł na widow­ni i zoba­czył, jak na sce­nę w amfi­te­atrze wypusz­czo­no tura, do któ­re­go była przy­cze­pio­na naga Ligia, a obok nich Ursus, któ­re­go zada­niem było ją uwol­nić — Rzy­mia­nie patrzy­li na to, jak na roz­ryw­kę; Ursus poko­nał byka; roz­en­tu­zja­zmo­wa­ny tłum upro­sił Nero­na o oca­le­nie tej dwój­ki, bo zapew­ni­li oni wszyst­kim pięk­ne wido­wi­sko. Po tym Marek uciek­nie z Ligią i Ursu­sem na Sycy­lię; zako­cha­ni wezmą ślub. 

Ligia — wła­ści­wie Kal­li­na, cór­ka kró­la bar­ba­rzyń­skie­go ludu, kraj Ligów był poło­żo­ny w lasach nie­da­le­ko Rzy­mu, ojciec Ligii posta­no­wił naje­chać na sąsied­ni kraj, roz­po­czę­ła się woj­na, Klau­diusz — ówcze­sny cesarz Rzy­mu) nie pozwo­lił, by ta woj­na mia­ła wpływ na jego kraj, wymy­ślo­no układ: dosta­nie on zakład­nicz­kę od kró­la Ligów, a jeśli woj­na poto­czy się spo­koj­nie i nie zagro­zi Rzy­mo­wi — to ją odda. Król się zga­dza. Ligia z mamą zosta­ją zakład­nicz­ka­mi. Towa­rzy­szy im słu­ga Ursus. Nie­ste­ty ojciec wygrał woj­nę, ale przy oka­zji umarł, żoł­nie­rze nie ura­to­wa­li Ligii i mat­ki, mat­ka dziew­czy­ny umie­ra, a sie­ro­ta tra­fia do domu Aulu­sa Plau­cju­sza i Pom­po­nii Gre­cy­ny, któ­rzy trak­to­wa­li ją jak cór­kę. Pew­ne­go dnia Aulus znaj­du­je wycień­czo­ne­go rzym­skie­go wojow­ni­ka, bie­rze go do domu i opa­tru­je mu rany — jest to Wini­cjusz. Spodo­ba­ła się przy­by­szo­wi Kali­na i gdy tyl­ko docie­ra on zdro­wy do Rzy­mu, orga­ni­zu­je jej porwa­nie.
Ligia jest wytrwa­ła, od począt­ku do koń­ca żyje w zgo­dzie ze swo­imi zasadami. 

Ursus — wła­ści­wie Urban (sło­wo Ursus ozna­cza niedź­wie­dzia, bo był on wiel­ki i sil­ny jak niedź­wiedź); słu­żą­cy mat­ki Ligii, obie­cał jej, że zaj­mie się też kró­lew­ną; z Ligią tra­fi do Pom­po­nii Gre­cy­ny; wie­lo­krot­nie poka­zy­wał przy­wią­za­nie, był opie­ku­nem i przy­ja­cie­lem Ligii; obro­nił ją przed Wini­cju­szem na uczcie na Pala­ty­nie; rato­wał ją przed porwa­niem; sam ją porwał z rąk nie­wol­ni­ków Wini­cju­sza; obro­nił ją na are­nie; zabił gla­dia­to­ra Kro­to­na; cecho­wał się spo­ko­jem, mądro­ścią, zro­zu­mie­niem; nigdy nie mora­li­zo­wał Ligii, nie oce­niał jej działań. 

Petro­niusz – arbi­ter ele­gan­tia­rum (bar­dzo zadba­ny i ele­ganc­ki, tak go nazy­wa­li Rzy­mia­nie); wujek Wini­cju­sza; był este­tą; był dobrym czło­wie­kiem; brzy­dził się jed­nak ludź­mi pospo­li­ty­mi, bie­do­tą; począt­ko­wo był zwią­za­ny z Chry­zo­te­mis — nałoż­ni­cą; ale osta­tecz­nie zako­cha się w Euni­ce, swo­jej nie­wol­ni­cy; prze­pi­sze jej mają­tek i dom; na wieść o miło­ści Wini­cju­sza i Ligii sta­rał się im pomóc; cho­dził za Markiem.

Chi­lon Chi­lo­ni­des – Grek, filo­zof, żyje z oszustw i wyłu­dza­nia pie­nię­dzy, elo­kwent­ny, spryt­ny i zdra­dziec­ki; pod wpły­wem wstrzą­su wywo­ła­ne­go oglą­da­niem cier­pie­nia Glau­ko­sa, któ­re­go nie­gdyś zdra­dził i pozba­wił rodzi­ny, dozna­je prze­mia­ny i ginie jako męczen­nik na krzyżu. 

Neron – wład­ca Cesar­stwa Rzym­skie­go, przed­sta­wio­ny przez Sien­kie­wi­cza jako okrut­nik, mega­lo­man, sła­by arty­sta, mor­der­ca i pod­pa­lacz Rzymu. 

Pop­pea Sabi­na - żona Nero­na, kobie­ta pięk­na, dum­na, samo­lub­na i bezwzględna. 

Aulus Plau­cjusz - mąż Pom­po­nii Gre­cy­ny, kon­sul, w powie­ści wraz z żoną opie­ku­ją się Ligią. 

Piotr  – apo­stoł, nauczy­ciel pierw­szych chrze­ści­jan, zgi­nął ukrzy­żo­wa­ny pod­czas prze­śla­do­wa­nia chrześcijan. 

Paweł z Tar­su  – gło­sił razem z Pio­trem nauki chrze­ści­jań­skie, zgi­nął w Rzy­mie pod­czas prze­śla­do­wań chrześcijan. 

Akte - kochan­ka Nero­na, wyzwo­lo­na przez nie­go nie­wol­ni­ca grecka. 

Tygel­lin  – zausz­nik Nero­na, prze­ciw­nik Petro­niu­sza, dowód­ca pretorianów. 

Glau­kos - grec­ki lekarz, łagod­ny i miło­sier­ny chrze­ści­ja­nin, swo­ją śmier­cią i wyba­cze­niem prze­śla­dow­com przy­czy­nił się do nawró­ce­nia Chilona. 

Euni­ce  – pięk­na nie­wol­ni­ca zako­cha­na w Petro­niu­szu, umie­ra razem z nim śmier­cią samobójczą. 

Wespa­zjan  – póź­niej­szy cezar, za cza­sów Nero­na namiest­nik Afryki. 

Sene­ka Młod­czy  – filo­zof, sto­ik, wycho­waw­ca Nerona. 

Kry­spus  – fana­tycz­ny chrze­ści­ja­nin, ginie jako męczen­nik pod­czas igrzysk. 

Z ple­mie­nia Ligów pocho­dzić mie­li słyn­ni boha­te­ro­wie „Quo vadis” Hen­ry­ka Sien­kie­wi­cza: Ligia Kal­li­na i Ursus. Sien­kie­wicz iden­ty­fi­ko­wał Ligów ze Sło­wia­na­mi, a sam motyw poja­wie­nia się Ligów w powie­ści miał na celu przede wszyst­kim pod­bu­do­wa­nie mora­le Pola­ków będą­cych pod zabo­ra­mi. https://​impe​rium​ro​ma​num​.pl/​c​i​e​k​a​w​o​s​t​k​a​/​l​i​g​o​w​i​e​-​p​r​z​o​d​k​o​w​i​e​-​p​o​l​a​k​ow/

tema­ty­ka:
- prze­śla­do­wa­nia chrze­ści­jan = prze­śla­do­wa­nia Pola­ków przez cara (byli­śmy pod zaborami)

pro­ble­ma­ty­ka: ście­ra­nie się kul­tur i war­to­ści, zwy­cię­stwo moral­no­ści nad zepsu­ciem, prze­mi­ja­nie zła, siła miło­ści, prze­mia­na wewnętrz­na, sym­bo­li­ka zwią­za­na z zabo­ra­mi i sytu­acją Pol­ski (wal­ka Ursu­sa z turem germańskim). 

moty­wy:
- prze­mia­na w wyni­ku doświad­czeń życio­wych: Marek Wini­cjusz; Petro­niusz; Chi­lon
- poświę­ce­nie: Ligia; Aulus, Petro­niusz
- miło­ści: Marek i Ligia
- przyjaźń/opieka – Ursus
- zły wład­ca: Neron