Uff, trud­ny temat. Lek­cje o ludo­bój­stwie w szko­le wyma­ga­ją spo­ko­ju, wie­dzy i otwar­to­ści, jed­nak wyda­je mi się, że naj­waż­niej­sze jest mówie­nie o emo­cjach, a wła­ści­wie dać na nie prze­strzeń. Nie trze­ba poka­zy­wać prze­mo­cy, co umie­jęt­nie poka­za­li twór­cy fil­my „Aida”; moż­na prze­czy­tać książ­kę (pole­cam Ker­tésza „Los utra­co­ny”), śle­dzić wyda­rze­nia np. przez pra­sów­kę Salam Lab, a przede wszyst­kim dys­ku­to­wać o rze­czy­wi­sto­ści i przy­czy­nach sze­rze­nia się zła, banal­ne­go zła. 
“Każ­de [ludo­bój­stwo – A.K.] zaczy­na się prze­cież od sło­wa, póź­niej obser­wu­je­my wie­lo­let­ni pro­ces „przy­go­to­waw­czy”
i zaognie­nie kon­flik­tu. Nie­ste­ty, mimo nie­zmien­nych symp­to­mów nikt nie wycią­ga odpo­wied­nich wnio­sków. Po ludo­bój­stwie zawsze nastę­pu­je cisza:
w sen­sie dosłow­nym i metafizycznym”.
– Joan­na Kos-Krauze 

Po pierwsze: próbować

Jeste­śmy kolej­nym poko­le­niem, któ­re nie umie roz­ma­wiać o Holo­kau­ście – ani na pozio­mie fak­tów histo­rycz­nych, ani na pozio­mie emo­cji – poka­zu­je to reak­cja na fil­my opo­wia­da­ją­ce np. o Jedwabnem.

Jak zatem roz­ma­wiać bez bana­li­zo­wa­nia? Prze­cież mimo wiel­kiej empa­tii nie spo­sób sobie tego wyobra­zić, jeśli nie był w obo­zie dla uchodź­ców czy nie uczest­ni­czył w maso­wych eks­hu­ma­cjach, to nie wie, co to zna­czy w jed­nej chwi­li porzu­cić wszyst­ko, wyje­chać i nie móc wró­cić do siebie.

Potrzeb­na jest świa­do­mość kul­tu­ro­wa, zna­jo­mość histo­rii, umie­jęt­ność ana­li­zo­wa­nia i inter­pre­to­wa­nia tek­stów – tak, z cza­sem oso­by uczniow­skie nabę­dą te umie­jęt­no­ści, jed­nak o ludo­bój­stwie war­to roz­ma­wiać już wcze­śniej — na wie­lu przed­mio­tach: wie­dzy o spo­łe­czeń­stwie, godzi­nie wycho­waw­czej, histo­rii, histo­rii i spo­łe­czeń­stwie, języ­ku polskim.

Nie trze­ba epa­to­wać obra­za­mi, moż­na wpro­wa­dzić temat przez dys­ku­sję na temat przy­czyn poja­wia­nia się zła i ich pozor­nej banalności.

Po drugie: rozmawiać

Na temat:

  • nie samych fak­tów, a emo­cji, jakie ten temat wywołuje;
  • powsta­wa­nia i funk­cjo­no­wa­nia stereotypów;
  • natu­ry uprze­dzeń etnicz­nych i reli­gij­nych (igno­ran­cja, kse­no­fo­bia, etno­cen­tryzm, nacjo­na­lizm, homofobia);
  • nie­to­le­ran­cji w społeczeństwie;
  • roli pro­pa­gan­dy i dema­go­gii w roz­prze­strze­nia­niu się uprzedzeń;
  • aktach ludo­bój­stwa we współ­cze­snym świe­cie; – pro­ce­sach eska­la­cji prze­mo­cy wobec innych;
  • „mowy nie­na­wi­ści” i roli języ­ka w kształ­to­wa­niu postaw.

Po trzecie: pokazać

Film „Aida”:

  • nie poka­zu­je zbrod­ni, nie ma w nim krwi, zacho­wa­no zasa­dę deco­rum, jed­nak gesty, kadry, spoj­rze­nia — mówią aż za wiele;
  • opo­wia­da o histo­rii z ’95, więc nie jest tak odle­gła i nie­re­al­na, jaką może wyda­wać się oma­wia­na w szko­le woj­na, są tu kame­ry, ONZ, współ­cze­sne ubrania;
  • poka­zu­je losy powo­jen­ne kobiet, któ­re prze­trwa­ły oraz ich zma­ga­nia z rzeczywistością.

Po czwarte: posłuchać

Zapra­szam do wysłu­cha­nia pod­ca­stów z lek­cji. Wpisz w wyszu­ki­war­ce: Baba od polskiego. 

Po szóste: przeczytać

Co pole­casz spo­za kano­nu lektur? 

Po siódme: wiedzieć

np. czy­tać pra­sów­ki Salam Lab

Czy podczas twoich lekcji jest czas na dyskusje, rozmowy i mówienie o emocjach?