Znaczenie tytułu i jego rola w odczytaniu sensu utworu. Omów zagadnienie na podstawie opowiadania Górą „Edek” Marka Nowakowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst

Wstęp (wprowadzenie):

Tytuł utworu literackiego to coś więcej niż nazwa na okładce – może on między innymi odwoływać się do konkretnych skojarzeń, aby wzbudzić w odbiorcach określone wrażenia. Taką funkcję pełni między innymi tytuł opowiadania „Górą »Edek«”, stanowiący oczywiste nawiązanie do postaci z dramatu Sławomira Mrożka. Chociaż paralela jest zarysowana dość subtelnie (hasło „Edek” pada w tekście, poza samym tytułem, tylko raz), obecność tej figury retorycznej w tytule podkreśla jej znaczenie i stanowi klucz do interpretacji tekstu.

Rozwinięcie („Górą »Edek«”):

Opisana przez Marka Nowakowskiego historia przedstawia sytuację na ulicy pewnego miasta, gdzie stojące w korku samochody szukały miejsca do zaparkowania na pobliskiej ulicy. Chociaż kierowcy małego fiata udało się znaleźć lukę, okazało się, że podjechał on zbyt daleko, co uniemożliwiało zaparkowanie auta. Na nic zdały się jego próby wycofania – kierowca dużego forda uniemożliwił mu wyjazd do tyłu, zablokował go, aby samemu wcisnąć się na miejsce. Po zaparkowaniu odszedł, nie zważając na protesty człowieka w fiacie.

Sytuacja, w której doszło do jawnego złamania niepisanych zasad uprzejmości na drodze i nie wyciągnięto żadnych konsekwencji, udowadnia słabość świata reguł wobec prostactwa i chamstwa – kierowca fiata, chociaż miał uzasadnione pretensje, nie mógł wyegzekwować na kierowcy forda swojego prawa do pierwszeństwa. W starciu z brutalną siłą (ukazaną za pomocą różnicy wielkości aut i dysproporcji fizycznych między kierowcami) był bez szans. Ostateczną tragedią kierowcy fiata nie była jednak utrata miejsca do parkowania – znacznie bardziej dramatyczny wydaje się fakt, że tytułowy „Edek” nawet nie podjął próby wysłuchania racji drugiej strony, zlekceważył skargi i udał się tam, gdzie planował. Tym samym potwierdził swoją bezkarność, udowodnił niepodważalną dominację siły i słabość świata opartego na regułach, uprzejmości i poszanowaniu innych.

Kontekst:

Aby jednak zrozumieć w pełni wydźwięk utworu, niezbędne są odpowiednie kompetencje kulturowe. Nawiązanie do Edka, postaci z dramatu Sławomira Mrożka, może bowiem stanowić post scriptum do dramatu, świadczyć o słuszności przekazu utworu z 1965 r. Jednym z tematów podejmowanych przez „Tango” była bowiem słabość inteligencji, brak sprawczości w kreowaniu świata i ostateczne poddanie się rządom Edka – prostaka stosującego wyłącznie siłę fizyczną. Odwrót od wartości zapoczątkowany przez pokolenie Stomila i Eleonory nie przyczynił się do budowy lepszego, bardziej sprawiedliwego świata, lecz jedynie stworzył warunki do przejęcia władzy przez prostacką dyktaturę; inteligencja pozbawiła się dominującej roli w świecie i nie miała narzędzi, aby utrzymywać go w ryzach, wskutek czego musiała poddać się nowemu reżimowi uosabianemu przez Edka.

Zakończenie (podsumowanie):

Jednym z pierwszych elementów dzieła, z którym czytelnik ma styczność, jest tytuł. Czasami, tak jak w przypadku opowiadania Marka Nowakowskiego, tytuł stanowi klucz interpretacyjny – narzuca postrzeganie utworu w określony sposób i otwiera siatkę skojarzeń, które powinny towarzyszyć czytelnikowi podczas lektury dzieła.