Literacka kreacja chłopskiego bohatera. Omów zagadnienie na podstawie Chłopów (tomu I – Jesień) Władysława Stanisława Reymonta. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wprowadzenie: 

Chłopi to najniższa warstwa społeczna, która utrzymuje się z rolnictwa. Chłopstwo przed długi czas było traktowane jak niewolnicy (tak było między innymi w “Panu Tadeuszu” aż do momentu, gdy Tadeusz w dniu zaręczyn ogłosił uwłaszczenie). Chłopi pracowali zatem na ziemi panów bez wynagrodzenia, byli uwikłani w system feudalny i odrabianie pańszczyzny. Sytuacja chłopów jednak z czasem ulegała zmianie i po uwłaszczeniu przejęli oni ziemie, które uprawiali. Stopniowo ziemia stała się zatem dla nich symbolem statusu społecznego. Od tego czasu chłopi nie są postrzegani jako niewolnicy – i nawet w literaturze ich zawód, siła i determinacja są postrzegane i opisywane na różne sposoby.

Rozwinięcie („Chłopi”):

W powieści Władysława Reymonta „Chłopi” chłopscy bohaterowie są kreowani przez pryzmat swojej pracy (a więc siły i wytrwałości) oraz naturalności (zespolenia z ziemią, uzależnienia od przyrody). Powieść ukazuje jednak także mroczne oblicze wsi – świadomość tego, że człowiek ma wartość tylko wtedy, gdy może pracować (czyli jest przydatny na roli). Boryna, sołtys i najbogatszy gospodarz we wsi, żeni się z drugą co do majątku w Lipcach dziedziczką – Jagną. Chociaż już schorowanym człowiekiem w podeszłym wieku, obawia się zrezygnować z codziennej trudnej pracy fizycznej, bo wtedy jego syn Antek z rodziną przejąłby jego własność i według okrutnego prawa wsi mógłby go wysłać na wycug. Tak przecież stało się ze starym Bylicą, który oddał swój majątek jednej z córek i przestał być potrzebny, zatem żył w biedzie i nie miał gdzie się podziać. Chłopski bohater jest też zespolony z ziemią; podlega prawom natury, przyroda i pory roku determinują jego działania, życie, to co je i to, jaką pracę wykonuje.

Rozwinięcie (kontekst):

W “Weselu” Stanisława Wyspiańskiego również widać zespolenie chłopów bronowickich z ziemią, ale dominującym sposobem ukazywania chłopów jest wprowadzenie antytezy. Chłopi w „Weselu” są przede wszystkim ciekawymi świata i gardzącymi inteligencją bojownikami o sprawę narodową, którym brak przewodnika. Gospodarz, miastowy, sam mówił: “chłop potęgą jest i basta!”. zachwycał się tym, jak pracą na roli, oddaniem ziemi i rodzinie, brakiem „wymyślonych” problemów i pobożnością. Kierował się tym stereotypem – i jako znany malarz zrezygnował z krakowskiej sławy, aby wziąć sobie za żonę chłopkę. Później stał się wzorem dla innych mieszczan, którzy jednak popełniali chłopomanię i nie chcieli naprawdę zrozumieć zasad panujących we wsi, traktowali ją jak orientalną krainę, do której jeździ się, by romansować i malować pejzaże.

Zakończenie (podsumowanie):

Przez wieki warstwa chłopska była niemalże całkowicie nieobecna w kulturze i sztuce. To się zmieniło na przełomie XIX i XX wieku. W powieści Reymonta ludność wiejska jest przedstawiona względnie obiektywnie: jako ludność pracowita, związana z ziemią, natomiast w „Weselu” dostrzec można heroizację chłopów. Podobnie dzieje się zresztą w tomie III „Chłopów” – „Wiośnie”). Gdy ukazano śmierć Boryny, żegnały go całe pola i wszystkie kłosy. Z nieba wzywał go Bóg siedzący na tronie ze snopków siana i zapraszał do siebie tego niestrudzonego parobka. Chłopi są zatem przede wszystkim symbolem wytrwałości i pracowitości.

Gorąco polecam do lektury: esej Szczepana Twardocha „Jestem potomkiem niewolników”